De muziekwereld is in rouw na de dood van Manu Dibango. De beroemde Frans-Kameroense muzikant en saxofonist overleed op 24 maart op 86-jarige leeftijd in een ziekenhuis nabij Parijs aan de gevolgen van een infectie met het coronavirus. Dibango was een muzikaal genie en een legende in de Afrikaanse muziekscene.
Manu Dibango werd op 12 december 1933 geboren in Douala, Kameroen, als Emmanuel Ndjoké Dibango. Hij was de zoon van een naaister en een ambtenaar. Op 15- jarige leeftijd werd hij door zijn vader naar Frankrijk gestuurd om er te gaan studeren. Het eerste beeld dat de jongen van Frankrijk heeft, is dat van de stad Marseille. Daarna reist hij door naar zijn gastgezin in Saint-Calais (Sarthe).
Drie kilo koffie
In zijn koffers zat drie kilo koffie die hem zou helpen bij het betalen van zijn eerste maand bij het gastgezin. De anekdote kreeg een extra betekenislaag toen Dibango, in samenwerking met Daniel Rouard, zijn eerste autobiografie ‘Trois kiloos de café’ (Lieu commun, 1989) publiceerde. Daarna zou hij nog een tweede boek publiceren: ‘Balade en saxo, dans les coulisses de la vie’.
Dibango was een veelzijdig kunstenaar. In 1972 componeerde hij het lied voor de African Cup of Nations in 1972. Het grootste evenement van het Afrikaanse continent werd dat jaar georganiseerd door Kameroen, zijn land van herkomst. Het was ook ter gelegenheid van die wedstrijd dat hij zijn beroemdste hit ‘Soul Makossa’ schreef. Dat nummer inspireerde ook Michael Jackson voor het nummer ‘Wanna Be Start in Sometin’ op het album Thriller (1982) en ‘Don't Stop The Music’, op het album Good Girl Gone Bad (2007). Voor dat laatste nummer gebruikt Jackson een deel van het oorspronkelijke nummer, wat leidde tot een proces. Uiteindelijk werd de zaak met een financiële compensatie geregeld.
De Kameroense jazzmuzikant werd ook beschouwd als de peetvader van de Afrikaanse muziekscene die zich vanaf de jaren '60 in Parijs ontwikkelde.
Verschillende onderscheidingen
Als voorloper van de ‘moderne’ Afrikaanse muziek werd Dibango in maart 1986 door de Franse minister van Cultuur, gehuldigd met een medaille voor Kunst en Letterkunde. In 1993 werd zijn album ‘Negropolitaines’ uitgeroepen tot beste album met instrumentale variétémuziek van het jaar 1992 in Frankrijk. In mei 2004 werd Manu Dibango uitgeroepen tot UNESCO Artist for Peace. Drie jaar later, in februari 2017, kreeg hij een Lifetime Achievement Award tijdens de Afrima (All Africa Music Awards) ceremonie in Nigeria. Kort daarna nam Dibango deel aan het Cape Town International Jazz Festival in Zuid-Afrika, waar hij samenwerkte met de Mozambikaanse saxofonist Moreira Chonguica.
Ronde Tafel Brussel
In 1960 ontmoette Manu Dibango Joseph Kabasele ‘Grand Kallé’, de oprichter van het African Jazz Ochestra en vader van de moderne Congolese rumba. Dat gebeurt op een moment dat de Congolezen met de Belgische autoriteiten onderhandelden over hun onafhankelijkheid aan de Brusselse Ronde Tafel. Het was de legendarische politicus Patrice Emery Lumumba, premier van Congo-België, die de onderhandelingen voor zijn land leidde.
Dibango ontmoette Joseph Kabasele toen die laatste een saxofonist nodig had omdat hij ziek was. Dibango werkte mee aan ‘Indépendance Tcha-Tcha’, dat de geschiedenis in ging als het nummer dat de onafhankelijkheid van Congo vierde. Het werd de eerste pan-Afrikaanse hit. Tijdens deze periode kreeg Dibango’s liefde en gehechtheid aan Congo - België pas echt goed vorm. Joseph Kabasele bracht hem naar Leopoldville (het huidige Kinshasa, red.). Tijdens die reis maakte hij opnieuw contact met Afrika. Hij verbleef vier jaar op het Afrikaanse continent en richtte bands op in de clubs van Kinshasa, Douala en Yaoundé in Kameroen. Bij zijn terugkeer in Frankrijk ontmoette hij de rijzende ster Nino Ferrer. De zangeres opende nieuwe deuren voor hem in het land dat hij een aantal jaar ervoor had achtergelaten om in Afrika zijn carrière uit te bouwen. "Nino Ferrer maakte me bekend bij de Franse media,” zei hij ooit over haar, met zijn beroemde glimlach en zijn glimmende schedel. Dibango zegt van zichzelf een generalistische muzikant te zijn, geen specialist. Hij is een epicurist in hart en nieren. De Kameroense jazzmuzikant werd beschouwd als de peetvader van de Afrikaanse muziekscene die zich vanaf de jaren '60 in Parijs ontwikkelde en die vervolgens vanaf de jaren '80 in de schijnwerpers kwam te staan.
"Hij was in goede gezondheid. Als je op zijn leeftijd in een saxofoon blaast, moet je gezond zijn. Er was geen enkele reden waarom hij geen honderd jaar zou geworden zijn."
Een groot muzikant
"Manu Dibango was een van de grootste muzikant van de 20e eeuw,” zegt vriend en voormalig producer Yves Bigot. "Ik verlies meer dan een vriend, een broer...Hij was in goede gezondheid. Als je op zijn leeftijd in een saxofoon blaast, moet je gezond zijn. Er was geen enkele reden waarom hij geen honderd jaar zou geworden zijn,” zegt Thomas Billé, zijn oudste vriend sinds de lagere school in Douala.
Een eerbetoon
Van Youssou N'dour tot de leden van zijn orkest, van de Europese Commissie tot internationale voetbalster Samuel Eto'o, allemaal benadrukten ze de bijdrage van deze "ontembare leeuw" aan de Afrikaanse muziek. "Manu Dibango is een legendarische vader,” zegt Koffi Olomidé. “Hij behoort tot alle Afrikaanse landen. Hij is niet alleen Kameroens. Hij is evenzeer een Congolees als Ivoriaan. “Hij is een pan-Afrikaan, de heer Afrika.”
Volgens de Senegalse zanger Youssou N'dour is de dood van Dibango een verlies voor de mensheid. De Congolese ster Fally Ipupa vergelijkt Dibango op sociale media met een baobab: "De baobab is gevallen op een moment dat de wereldmuziek hem nog nodig had en zoveel artiesten en muzikanten nog van hem konden leren. De Makossa (Dibango’s muziekstijl, red.) is verweesd. Je saxofoon met speciaal tintje zal gemist worden... RIP Papa, grote broer, grootvader Manu Dibango".
De Congolese gitarist, pianist en componist Raymond Lema A'nsi Nzinda, beter bekend als Ray Lem, brengt ook een eerbetoon aan de man die hij meermaals op het podium heeft begeleid: "Ik kan de woorden niet vinden om mijn diepe droefheid en mijn diepe pijn uit te drukken. Mijn medeleven gaat uit naar zijn familie. Ga in vrede, mijn Grote.”
Een groot artistiek figuur
Voor de Kameroense voetbalster Samuel Eto'o was Manu Dibango een sterke en moedige man. De voormalige spits bij F.C. Barcelona noemt hem in zijn eerbteoon liefkozend ‘Papa’. Volgens muziekliefhebber Niassy M'buy was Dibango een voorloper van de zogenaamde ‘wereldmuziek’: "Elke keer als ik naar Manu Dibango luister, is het jazz als geen ander. (…) Hij is de saxofonist die de grootste indruk op mij heeft achtergelaten. Michael Jackson, de koning van de pop, bevestigde dat Dibango een genie was, toen hij een paar seconden van zijn ‘Makossa’ in zijn nummer integreerde.”
Manu Dibango stierf aan de gevolgen van het coronavirsus. Vandaag, vrijdag 27 maart 2020 werd hij begraven op het Père-La chaise kerkhof in Parijs, in het bijzijn van zijn familie en vrienden.
Een overzicht van Manu Dibango's carrière:
12 december 1933: Geboren in Douala (Kameroen).
1949 : Aankomst in Frankrijk.
1972: Eerste album, ‘O Boso’.
1972: ‘Soul Makossa’ komt in de Amerikaanse hitlijsten.
1989: Publicatie van ‘Trois kiloos de café’, zijn eerste autobiografie.
2014: Laatste album, ‘Balade en Saxo’
Dit artikel werd gepubliceerd door Congoforum op 31/3/2020
