Het artistieke landschap in Antwerpen is een broeihaard voor allerlei fascinerende kruisbestuivingen. Eén zulke multidisciplinaire samenwerking is het Berchemse gezelschap BERLIN, dat met ieder project een bijzonder stukje van de wereld in kaart brengt. Zo ook met Zvizdal, een documentaire over een bejaard koppel nabij Tsjernobyl. “De grootste uitdaging was geen schrik hebben om tijd te verliezen.”
Bart Baele en Yves Degryse richtten BERLIN op in 2003, met als doel om telkens vanuit een specifieke vraag en op een specifieke plek op aarde een interdisciplinair project te realiseren. Daarbij gebruikt het duo alles van installatie tot documentaire en van performance tot architectuur. StampMedia zat samen met de oprichters om te praten over Zvizdal, een docu-installatie over een bejaard koppel dat meer dan dertig jaar na de ramp in Tsjernobyl nog steeds koppig in de buurt blijft wonen.
Hoe kwam BERLIN tot stand?
We kennen elkaar al van ons 14de, en hebben allebei theater gestudeerd – acteren en scenografie. Op een bepaald moment besloten we te gaan samenwerken. We hadden geen strikt vormelijk idee in gedachten, we wilden niet per se alleen film gebruiken: voor ieder project bekijken we wat het beste werkt.
Jullie projecten zijn steeds gebonden aan een specifieke locatie. Hoe kies je je volgende onderwerpen?
We hebben een plan voor de komende jaren, maar dat kan altijd veranderen afhankelijk van wat we in tussentijd doen. Soms heb je het gevoel dat je verder in de richting wil gaan waarin je al werkt, soms heb je nood aan contrast.
Op een bepaald moment hadden we een project op de Noordpool, in een erg geïsoleerd Inuit-dorp. Het leek ons logisch om daarna iets contrasterend te doen, maar toen vertelde iemand ons over de verlaten mijnstad Bonanza in de VS, waar nog maar zeven mensen wonen. Dus gingen we daarheen, naar een nog kleinere gemeenschap. Het hangt vooral af van wat we zelf willen
Hoe kwam je dan uit bij Zvizdal en zijn laatste twee bewoners?
Dat onderwerp kwam van de Franse journaliste Cathy Blisson. Zij was in schrijversresidentie nabij Tsjernobyl, en liep Pétro tegen het lijf nadat ze de weg kwijtgeraakt was. Ze waren beiden verrast een levende ziel tegen te komen, en gingen in gesprek. Cathy kende ons werk omdat ze er al eerder over geschreven had, en contacteerde ons met het voorstel Pétro en Nadia te gaan volgen.
Normaal werken we maximum een jaar aan een project, maar in dit geval wilden we de verschillende seizoenen in kaart te brengen. Pétro en Nadia hadden geen besef van tijd: alleen zonsopgang, zonsondergang en de seizoenen hadden ze als referentie. Het was belangrijk voor ons om die realiteit te tonen, dus besloten we er langer aan te werken. Uiteindelijk filmden we gedurende vijf jaar.
Jullie documentaires voelen heel natuurlijk aan, alsof er helemaal geen camera’s aanwezig zijn. Hoe bereik je dat?
Gewoonlijk maak je met je contactpersonen een afspraak om op een bepaald tijdstip een interview af te nemen. Met Pétro en Nadia was dat om te beginnen al onmogelijk. Bovendien hadden we een afspraak dat we nooit op hun erf zouden komen: we moesten steeds wachten aan het hek tot ze buitenkwamen. Na drie jaar mochten we uiteindelijk wel op hun erf, maar niet in het huis. Het was dus afwachten geblazen, iedere keer. We hebben honderden uren videomateriaal waarin we gewoon wachten tot er iets gebeurt. De grootste uitdaging was geen schrik hebben om tijd te verliezen.
We konden hen ook op geen enkele manier pushen. Toen we kennismaakten en vertelden dat we een portret van hen wilden filmen, had Pétro maar één vraag: “Ben je hier om goed of kwaad te doen?”. Toen we zeiden dat we goed wilden doen, waren we welkom. Maar dan nog hadden ze erg weinig interesse in wat we deden. Ze waren blij met het gezelschap, maar verder waren ze niet onder de indruk van de camera’s.
Wat staat er nog op het programma bij BERLIN?
We werken aan twee cycli: Zvizdal is deel van Holoceen, een cyclus over plaatsen en regio’s. De andere reeks, Horror Vacui, gaat over kleinere, persoonlijke verhalen. Daarvoor hebben we net True Copy afgewerkt, een fantastisch project over een vervalser die in de jaren 80 en 90 miljoenen verdiende door het verkopen van nagemaakte schilderijen. Hij beweert dat er nog steeds vervalsingen van hem in grote musea hangen. Dat project draait helemaal rond de vraag wat echtheid is, en waarom het zo belangrijk is voor ons als mensen.
Zvizdal toert momenteel door de VS. True Copy ging onlangs in première in Antwerpen en toert momenteel door België.
Meer info over BERLIN vind je op www.berlinberlin.be.
