[Blog: StampMedia in Macedonië - Dag 4] Vier field trips, vier impressies

Vier Vlaamse jongeren in Oost-Europa. In een voormalig Joegoslavië-land. Macedonië: zo’n 2 miljoen inwoners, met als hoofdstad het aandoenlijk klinkende Skopje. Ze vertegenwoordigen voor België het jongerenpersagentschap StampMedia tijdens een uitwisseling met het gastland, Servië, Kroatië, Bosnië en Spanje. Gedurende een week hopen ze zich in de hoofdstad een beeld te vormen van minderheden, zoals Roma en holebi’s, en vooral: hoe als journalist met die mensen om te gaan.

De dag van de 'field trips'. Onze Vlaamse delegatie wordt verdeeld over vier groepen en vier 'thema's': LGBT (lesbian, gay, bisexual & transgender), Albanese minderheid, Roma en een intercultureel centrum. Hun handgeschreven impressies.

Albanezen in Macedonië: "Heft in eigen handen nemen"

- Bert Roymans & Maurizio Ciranni in Tetovo

Tetovo (45 minuten van Skopje) is een stad met ongeveer 200.000 inwoners, waarvan 80% Albanezen. Omdat deze minderheid daar zo sterk vertegenwoordigd is, wordt Tetovo de officieuze hoofdstad voor/van Albanezen genoemd. De twee grootste Albanese politieke partijen zijn er gevestigd en een vreemde mix van Balkan en islam siert het straatbeeld.

Middenin dat alles ligt het Liberal Alternative Institute (link: www.lai.mk), de reden voor ons bezoek. Het LAI is een kleine organisatie van vijf personen die proberen de kloof tussen Macedoniërs en Albanezen te dichten. Dat doen ze door evenementen te organiseren en inspraak te krijgen in het beleid.

We worden enthousiast ontvangen in een klein, afgeleefd kantoor met een prachtig uitzicht. De medewerkers houden een korte presentatie over LAI. Na een dikke 20 minuten was het ongeveer duidelijk wat ze willen bereiken, maar hun plan van aanpak is minder helder. Een Kroatisch meisje van onze groep vraagt om in één zin samen te vatten wat ze juist doen, maar dat leverde enkel een monoloog van een flinke tien minuten op, die de dingen steeds ingewikkelder maakte. We maken dan maar gebruik van hun kennis over de Albanese gemeenschap.

Na het bezoek aan LAI, dat ongeveer een uur duurt, besluiten we rond te trekken in Tetovo. Elke donderdag is er een grote markt (lees: overal chaos), dus bekijken we de lokale producten. Etenswaren, kleren, auto-onderdelen, vee, handgemaakte prullaria, namaak gsm's, alles vind je er. Straten vol, het lijkt wel of iedereen een kraampje heeft. Daarnaast bezoeken we ook een Hamam, de befaamde Šarena Džamija (beschilderde moskee) en Arabati Baba Teḱe, het best bewaarde Bektashi klooster in Europa.

Op zich een zeer boeiende dag… als je toerist bent. Maar wij hadden gehoopt om ook daadwerkelijk met Albanezen in contact te worden gebracht. We zullen dus, hoewel dit bij de Albanese gemeenschap zeer moeilijk is, het heft in eigen handen moeten nemen.

'Centrum voor interculturele dialoog': "Pompeuze naam voor al te vage vzw"

- Gunther Malin in Kumanovo

In Kumanovo, een stad vlak bij de Macedonische hoofdstad Skopje, bevindt zich het 'Interculturele Centrum voor de Dialoog'. Een ietwat pompeus klinkende naam voor een bescheiden vzw, die een nobel doel nastreeft met erg beperkte middelen.

Het hoofdkantoor bevindt zich in een kleine studio en het team bestaat uit een vijftal mensen. Samen proberen ze de banden tussen diverse minderheden (Roma, Albanezen, ...) te versterken en ondertussen de kloof met de 60% Macedoniërs te verkleinen. In een stad waar segregatie tussen Albanezen en 'autochtonen' sterk is, komt zo'n initiatief niet ongelegen. Bijvoorbeeld in de scholen zijn beide groepen van elkaar gescheiden, en zelfs in een gebouw vol pubs is er een verdieping voor Albanezen en een voor Macedoniërs.

Dankzij contacten op Europees niveau kan de organisatie wat gewicht in de schaal leggen. Maar wat ze allemaal precies realiseert, daar blijft de staff vaag over. Hun drijfveren zijn nobel, hun intenties duidelijk, maar wat dat uiteindelijk oplevert: niet zo duidelijk. De vzw richtte bijvoorbeeld een jeugdhuis op, maar aangezien dat niet meer is dan een klein verwaarloosd lokaal zonder jongeren in de buurt, maakt dat weinig indruk. Net zoals de rest van de field trip, die nauwelijks langer duurt dan de reis naar Kumanovo.

LGBT-centrum: "Wij willen kleinkinderen, geen janetten!"

- Valerie Schreurs in Skopje

In Macedonië woedt er een strijd voor het legaliseren van holebiseksualiteit. Aan de ene kant staan de kerk, die geweld stimuleert, en de politie, die homohaat met plezier gedoogt. Aan de andere kant staan holebiorganisaties die - voorzichtig - proberen op te komen voor hun rechten.

Alles begon in 2008 toen de rechtse regering in Skopje de macht greep. Straatnamen werden veranderd omdat niets mocht herinneren aan het verleden. In de nationale krant verscheen, op de voorpagina, een enorm grote foto van drie jonge mannen die elkaar seksueel bevredigden. De foto liet weinig aan de verbeelding over. De titel boven het artikel nog minder: "Wij hebben liever kleinkinderen dan janetten!". In 2009 volgde een ware haatspeech van de regering ten opzichte van holebi's. Ook de kerk ziet ze liever gaan dan komen moedigt geweld aan.

Tot op het moment dat bij de verkiezingen een man stierf. Hij werd geslagen op straat terwijl de politie stond toe te kijken. Vanaf dan leefde het onderwerp bij de bevolking. Hoop op enige verbetering is er echter niet.

Roma-gemeenschap: "Zendtijd op televisie is niet genoeg"

- Charlotte Goeyers in Skopje

Stel het je maar eens voor in België. Dat de zendtijd van de nationale televisie verdeeld wordt over alle nationaliteiten die in ons land voorkomen. In Macedonië vindt zo'n scenario plaats.

Sevidja Demirova Abdulova is een netjes geklede dame van rond de 40. Abdulova coördineert de Roma-televisie in Macedonië. Elegant wijst ze ons de weg doorheen het nationale Macedonische radio- en televisiegebouw. De lift lijkt elk moment uit elkaar te vallen en er hangt een lichte geur van urine en stof. Eenmaal binnen in het bureau van de Roma-journalisten is alles kraaknet. Er ligt een houten vloer en op elke bureau prijkt een gloednieuwe computer. Een gebouw beoordeel je blijkbaar niet enkel op de gevel en gangen.

De nationale Macedonische televisie is verdeeld in 2 hoofdkanalen: het eerste kanaal wordt beheerd door Macedoniërs. Op het tweede kanaal krijgt elke minderheid in Macedonië een deel van de zendtijd. Dit betekent dat Roma, Turken, Serviërs, Albanezen en anderen een paar uur per week hun programma's kunnen bekijken op televisie. Abdulova, die hier al 20 jaar werkt, vertelt gretig over het doel van de Roma-televisie: hun cultuur promoten. Wanneer ik vraag wat het punt is van promotie als enkel Roma's in Macedonië naar het programma kijken, is haar antwoord zeer vaag.

Het is een goede zaak dat minderheden een plaats krijgen op televisie. Maar wie in de straten van het oude Skopje aan de mouw wordt getrokken door kleine Roma-jongens die elk iets proberen te verkopen, weet wel beter. Er heerst nog steeds discriminatie tegenover minderheden. Maar alle beetjes helpen.