Spanje blijft maar lijden onder de steeds langer wordende waslijst van besparingsmaatregelen. Onder impuls van de economische crisis lijkt echter ook de groeiende onafhankelijkheidsbeweging in Catalonië haar tweede adem gevonden te hebben.
Dat de Spanjaarden het tegenwoordig niet makkelijk hebben, is een understatement. De werkloosheid blijft stijgen, alsmaar meer hooggeschoolde jongeren trekken naar het buitenland en veel sociale verworvenheden worden drastisch teruggeschroefd of simpelweg afgeschaft. Er is echter een interne Spaanse aangelegenheid die ook nauw verweven is met de heersende economische malaise: de onafhankelijkheidsstrijd van de Catalanen. Zeker vanuit ons federale perspectief in België verdient deze zaak het om eens nader te bekijken.
Sterkhouder
Spanje is sinds 1978 opgedeeld in zeventien autonome regio’s of comunidades autónomas, waarvan Catalonië er één is. In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, zijn de meeste van die comunidades niet geheel zelfstandig. Hoewel ze ieder over een eigen parlement en regering beschikken, kunnen ze niet onderling overleggen en zit de unitaire staatsstructuur van Spanje ook diep verankerd in de grondwet. Op basis van historische redenen en, nog belangrijker, een eigen taal, genieten de Catalanen samen met nog enkele andere regio’s van enkele extra bevoegdheden, zoals bijvoorbeeld een eigen politiekorps. Dat systeem van privileges en erkenning van het tweetalige statuut werkte door de band genomen prima. Ondanks de latente aanwezigheid van de onafhankelijkheidsbeweging leken de Catalanen eerder pragmatisch met hun band met Madrid om te gaan. Het uitbreken van de economische crisis heeft echter een kentering teweeggebracht in het hoofd van 'Juan met de pet'. Catalonië geldt al sinds jaar en dag als een sterkhouder binnen de Spaanse economie en is tot nu toe relatief bespaard gebleven van de werkloosheid die vooral de zuidelijke regio’s teistert. Het Spaanse model voorziet echter in een systeem dat ook bij ons vertrouwd in de oren klinkt: interregionale solidariteit.
Geldtransfers
De Catalanen zouden jaarlijks tussen 12 en 16 miljard euro - afhankelijk van de bron - afdragen aan de rest van het land. Dat geld zouden ze liever voor zichzelf houden. In de laatste twee jaar is de schuld van de regio met maar liefst 16 miljard toegenomen en ziet ook de Catalaanse regering zich genoodzaakt fors te besparen. Daar wringt precies het schoentje: veel inwoners pikken het niet langer dat ze netto meer afdragen terwijl er intussen beknibbeld wordt op het budget voor hun eigen sociale voorzieningen.
Referendum
De harde kern van independendistas (onafhankelijkheidsgezinden) surft maar wat graag mee op die golf van sudderend ongenoegen. Op 23 januari nam het Catalaanse parlement onder leiding van president Artur Mas een niet mis te verstane soevereiniteitsverklaring aan, waarin gesteld werd dat Catalonië een zogenaamd soevereine politieke en wettelijke entiteit vormt. Die verklaring werd prompt veroordeeld door de politici in de rest van het land en in mei ook officieel ongrondwettelijk verklaard door de nationale regering in Madrid. Dat is enkel olie op het vuur voor de separatisten: voor 2014 staat in Catalonië immers een referendum over onafhankelijkheid gepland, waarbij de Catalaanse burgers hun houding tegenover Spanje kenbaar zullen kunnen maken. De uitslag valt moeilijk te voorspellen, maar voorlopig ziet het ernaar uit dat een kleine meerderheid liever alleen verder zou gaan.
Of een eenzijdige afscheuring echter zomaar aanvaard zal worden door de rest van de wereld, is nog maar de vraag. Vooral het EU-lidmaatschap zou wel eens een struikelblok kunnen vormen. Spanje heeft immers net zoals elk ander EU-lid een vetorecht over de toetreding van nieuwe staten. Ook de Britten zouden wel eens dwars kunnen liggen. Zij willen immers geen precedent scheppen voor de Schotten, die net zoals de Catalanen in 2014 zullen stemmen over hun onafhankelijkheid. Voer voor discussie dus, en meteen ook een test voor de stevigheid van de EU-fundamenten.
© 2013 - StampMedia - Thomas Cruysberghs
Dit artikel werd gepubliceerd door Knack - online op 28/06/2013
Dit artikel werd gepubliceerd door De Wereld Morgen op 28/06/2013
