(Supo.be) Media en money, ze zijn onlosmakend met elkaar verbonden. Elke paar weken komt er weer een nieuw artikel uit dat de teloorgang van de journalistiek aankondigt en met een beschuldigende vinger naar de financiële crisis wijst. Nieuw verschenen formats en internetapplications worden angstig in de gaten gehouden en als redding of laatste doodsteek bestempeld.
Toen Russisch correspondent Olaf Koens van een eindredacteur te horen kreeg dat zijn reportage over de verkiezingen in Azerbeidzjan niet ‘verkoopbaar’ was omdat het ‘niemand iets kon schelen wat er zich in dat vergeten land afspeelt’, tweette hij zijn frustraties de wereld in. Zijn verontwaardiging werd gehoord en er boden zich spontaan enkele privésponsors aan. Gewapend met een budget van 1300 euro trok Olaf vervolgens naar het land in de Kaukasus en berichtte via Twitter. Zijn barmhartige Samaritanen kregen het artikel in hun mailbox en dat was dat.
Nu mediaorganisaties wegens dalende verkoopcijfers de broekriem moeten aanhalen, wordt onderzoeksjournalistiek vaak als ‘te duur’ ervaren. Dus halen steeds meer journalisten fondsen binnen om hun projecten waar te maken. Sommigen gaan nog een beetje verder en zoeken, net als Olaf Koens, via sociale media naar crowdfunding – geld dat via internet aan toekomstige lezers wordt gevraagd.
Laatste zegje
Op de YoungPress.eu conferentie ontmoet supo de schrijver-filmmaker Arnold van Bruggen en fotograaf Rob Hornstra. Met hun vijfjarenproject The Sochi Project op zal het Nederlandse duo verslag uitbrengen over de veranderingen in het gebied rond het Russische Sochi, waar in 2014 de Olympische winterspelen zullen plaatsvinden.
De lange duur van het project en de eigenwijsheid van het duo maakt publiceren via een uitgever niet echt haalbaar. ‘Als correspondent of journalist in vaste dienst word je vaak geleid door je budget of door de nieuwspopulariteit van bepaalde landen’, legt Arnold van Bruggen uit. ‘Maar het totaalbeeld van onze ideeën en een ongewone invalshoek zijn heel belangrijk voor ons. Wij knippen niet graag omdat een uitgever het liever anders ziet. Steeds het laatste zegje over je product hebben, is een ongewone vrijheid die ik niet wil opgeven.’ ‘Onze oproepen gaan ook veel verder dan sociale media’, valt Rob Hornstra bij. ‘Wij geven lezingen op culturele evenementen, zetten het project in de spotlights op festivals en doen ook interviews. Een klein interview levert ons soms veel meer donaties op dan het afschuimen van allerlei feesten.’
Storytellers
Voor het hele project hadden Hornstra en van Bruggen een totaal van 30.000 euro per jaar voor ogen. Ondertussen bestaat The Sochi Project al uit een drietal boeken, een fotoserie, een postercollectie, een reeks postkaarten en een krant. ‘Wij noemen onszelf liever storytellers dan journalisten’, zegt Hornstra, ‘al gebruiken we die laatste term soms wel op een beursaanvraag’. (lacht) Dit storytellen uit zich in het gebruiken van verschillende media om het verhaal tot recht te doen komen. ‘Ik ben een fervent schrijver, maar sommige dingen vertel je nu eenmaal beter met een foto’, vertelt van Bruggen. ‘Videodocumentaires zouden ook binnen het project passen, maar daar zijn we nog onderbemand voor. We moeten zien of en hoe we dit waar kunnen maken’.
Ondertussen kunnen de lezers op de website al genieten van het grote aanbod. ‘We publiceren er onze artikels, fotoprints en reportages’, legt Hornstra uit. ‘Veel meer verhalen en achtergronden dan ooit op papier gepubliceerd zouden kunnen worden’. Om de donateurs te bedanken voor hun geloof in het project, is een deel van de website alleen voor hen toegankelijk. ‘Wie tussen tien en honderd euro schenkt, krijgt VIP-toegang tot de website. Een schenking tussen honderd en duizend euro staat gelijk aan enkele publicaties. Al wie boven de duizend euro doneert, krijgt een special edition box in de bus’. Die collectors box is niet verkrijgbaar in de winkel en omvat de uitgegeven boeken en publicaties van dat jaar, plus een onuitgegeven extraatje.
Traag maar goed
‘We steunen slow journalism, journalistiek met aandacht en tijd voor het onderwerp en het vakgebied’, licht Arnold van Bruggen hun werkwijze toe. ‘Het kost tijd en moeite om een onderwerp helemaal uit te pluizen en er met recht over te kunnen spreken’. Over de vraag of crowdfunding de financiële redding is voor onderzoeksjournalistiek, zijn ze verdeeld. ‘Wij leiden één van de succesvolle projecten, maar ook voor ons is het elk jaar weer knokken voor de centen’, zegt Hornstra. ‘Bovendien zijn er een groot deel projecten die wel falen in de zoektocht naar internetdonateurs’. ‘Crowdfunding is zeker niet dè oplossing voor het gebrek aan budget voor onderzoeksjournalistiek’, vult van Bruggen aan. Maar het is een oplossing voor enkele projecten’.
Het internet leerde de lezers innovatiever zijn in hun nieuwsgaring, maar eist ook steeds meer transparantie van journalisten. Op de website van The Sochi Project kunnen de bezoekers zien hoeveel donateurs er zich al hebben aangeboden en wat het opgehaalde budget is. Onderaan dirigeert er een klein zinnetje je naar het contactadres. ‘De relatie met onze lezers is op respect gebaseerd. Zij steunen ons niet alleen financieel, maar ook moreel. Wij leggen onze boeken niet vanzelf open, maar iedereen die wil, kan ons over de besteding van zijn of haar donatie vragen stellen’, legt Hornstra uit. ‘Toch zou het aanvoelen alsof we op het matje geroepen worden’, zegt van Bruggen. ‘Want als je even logisch nadenkt, is ons budget meer dan gerechtigd. Een bedrag van 30.000 euro per jaar is zelfs niet genoeg voor wat we allemaal willen doen.’
Twitter-to-Twitter
Maar hoe nieuw is crowdfunding? Is het niet gewoon een hippe term voor de inzamelingsacties die humanitaire organisaties en zelfs presidentskandidaten al decennialang doen? Dankzij het online aspect van de inzameling, is het mogelijk om veel meer mensen te bereiken tegen lage kosten. Bovendien geraakt je project ineens wereldwijd bekend. ‘Om eerlijk te zijn kost een donatie van tien euro soms meer administratief werk dan het ons opbrengt’, zegt van Bruggen al lachend, ‘maar we klagen niet’. Hornstra valt bij: ‘Elke donateur, hoe klein zijn inbreng ook is, staat garant voor x-aantal mensen aan wie hij over ons project zal vertellen. Het succes van The Sochi Project hangt af van die mond-tot-mond - of beter gezegd Twitter-to-Twitter – reclame’.
Hornstra en van Bruggen hebben er specifiek voor gekozen hun publicaties rechtstreeks in het Engels op te stellen. ‘Als je jezelf een beetje serieus neemt, vergeet je de nationale markt al snel. Het aantal Nederlandse lezers is te klein om een project succesvol tot einde te brengen. Bovendien maakt die staatloze werking het heel wat fijner voor ons. Wij hoeven geen rekening te houden met een Nederlandse of Vlaamse invalshoek voor onze verhalen: hoe breder, hoe liever’.
Mobiele expo
Hoewel er in Rusland zelf maar weinig aandacht wordt besteed aan het werk van de twee mannen, hebben zij lezers en donateurs van over de hele wereld. ‘Dat internationale publiek is niet zozeer via crowdfunding tot stand gekomen, maar vooral dankzij sociale media. Wij hebben bijvoorbeeld lezers uit San Francisco of Saint Luis’.
Het internationale aspect beïnvloedt niet alleen de inhoud van het project, maar ook de service voor de lezers. Zo vonden van Bruggen en Hornstra een wel erg creatieve manier om een tentoonstelling samen te stellen. On the other side of the mountains is een krant die volledig werd samengesteld uit artikels en foto’s van The Sochi Project, maar het is ook een mobiele tentoonstelling. Voeg twee bijlages toe en je kan er een oppervlakte van 1,20 op 6 meter mee bedekken.
De winterspelen zullen in 2014 in Sochi plaatsvinden. Dat betekent nog twee jaar lang over het gebied rapporteren – en fondsen werven. ‘Het nadeel met zo’n langdurig project is dat je de mensen jaar na jaar opnieuw warm moet maken voor je missie’, vertelt van Bruggen. ‘Soms lijkt het wel alsof we niets anders doen dan bij mensen voor geld aankloppen’. Vriend en collega Hornstra blijft positief. ‘We gaan door zolang we nog kunnen. Ik maak me eerder zorgen over problemen van vandaag de dag. Er werd enkele dagen geleden een nieuwe lading boeken geleverd en die staan nu in mijn living gestapeld. Als er brand uitbreekt of er water aankomt, zijn we alles kwijt’.
Voor meer info, surf naar de The Sochi Project’s website
The Sochi Project zit ook op Twitter.
Het aankopen van een boek of het plaatsen van een donatie, kan hier.
© 2011 - Supo.be - Tekst: Anneleen Ophoff, Foto’s: Rob Hornstra, The Sochi Project
