De Guatemalteekse ex-dictator Ríos Montt is veroordeeld tot 80 jaar cel wegens zijn aandeel in genocide en misdaden tegen de menselijkheid. Montt had in Guatemala de macht van 1982 tot 1983, de bloedigste periode van de burgeroorlog (1960-1996).
De veroordeling van Ríos Montt is wereldwijd een ware primeur. Voor de eerste keer werd een ex-staatshoofd wegens genocide veroordeeld voor een eigen, nationale rechtbank. Amnesty International spreekt van het proces van het decennium. Andere mensenrechtengroeperingen markeerden het verdict als een belangrijke stap in het helen van de wonden van Latijns-Amerika bloedigste conflict. José Miguel Vivanco, regionaal directeur van Human Rights Watch, gewaagt van een “belangrijk signaal voor de wereld dat niemand, zelfs geen voormalig staatshoofd, boven de wet staat."
80 jaar
Volgens de mensenrechtenactiviste Rigoberta Menchú, Nobelprijswinnares voor de Vrede in 1992, werden meer dan 75.000 inheemsen vermoord onder het zeventien maanden durende regime van Montt. De burgeroorlog in Guatemala kostte het leven aan naar schatting 200.000 mensen. Montt (86) werd veroordeeld tot 50 jaar voor genocide en kreeg daarboven 30 jaar voor misdaden tegen de menselijkheid.
Tactiek der verschroeide aarde
Gedurende het twee maanden durende proces kwamen tientallen overlevenden getuigen over de wreedheden begaan door Montts soldaten. De terreur bereikte haar hoogtepunt in de Guatemalteekse hooglanden, een gebied onder controle van de linkse guerrilla Unidad Revolucionaria Nacional Guatemalteca (URNG) en voornamelijk bewoond door de inheemse Ixil-gemeenschap. Officieel ontplooiden de activiteiten van het leger zich om deze gebieden te zuiveren van guerrilla-invloeden.
Volgens de openbare aanklager is er bewijs gevonden van directe instructies van Montt voor de moord op 1.771 inheemsen. Getuigenissen maken melding van regeringstroepen die dorpen binnenvielen en nietsontziend begonnen moorden, verkrachten, folteren en brand te stichten. Huizen en gewassen werden afgebrand, veestapels afgeslacht. Het was een klassiek voorbeeld van de militaire tactiek der verschroeide aarde.
Uit militaire documenten is echter gebleken dat de voltallige Ixil-gemeenschap een legitiem militair doelwit was, kinderen en baby’s inclusief. Volgens de documenten zou “de guerrilla erin geslaagd zijn om de verarmde Ixils te indoctrineren en verkreeg de URNG honderd procent steun." In een studie van een massagraf van 420 lichamen vonden experts dat 36 procent van de lichamen minderjarig waren, waaronder enkele baby’s.
Niet verantwoordelijk
Montt pleitte onschuldig. Tijdens het proces stelde hij zich op als een zelfverzekerde staatsman die, geconfronteerd met de staatsondermijnende activiteiten van de guerrilla, het land van de beoogde marxistische waanzin probeerde redden.
De slachtpartijen in de Ixil-dorpen beschouwt hij nog steeds als de excessen van lokale legereenheden waar hijzelf niet verantwoordelijk voor gesteld kan worden. De openbare aanklager had geen oren naar deze redenering, gezien de toenmalige functie van Montt. Naast president was hij immers ook minister van Defensie en aanvoerder van het leger.
Ook een interviewfragment uit de film Granito: How to Nail a Dictator - het interview dateert uit 1982 - ontkracht het pleidooi van de ex-dictator. Daarin antwoordt de toenmalige generaal op de vraag of hij weet heeft van de gruwel die zijn leger begaat: “Als ik niet in staat zou zijn om het leger te controleren, waar ben ik dan mee bezig?”
Gesponsorde horror in Centraal-Amerika
Sinds de onafhankelijkheid is Guatemala het strijdtoneel van dictators die hun coups niet zelden pleegden met de hulp van de Verenigde Staten en de almachtige United Fruits Company (het huidige Chiquita Brands Inc., AG). Dit bedrijf groeide halverwege de twintigste eeuw uit tot de grootste werkgever van Centraal-Amerika en verwierf hierdoor, naast politieke macht, een disproportioneel aandeel in de beschikbare landbouwgrond.
Na een door de CIA georkestreerde coup in 1954, die de socialistische Jacobo Árbenz verdreef, voerden opeenvolgende dictators met de steun van de VS een beleid dat de belangen van de rijke, blanke oligarchie verdedigde. De meerderheid van de bevolking – inheemse boeren – bleef verstoken van enige hoop op landhervorming of scholing. In deze ongelijke verdeling van landbouwgrond en volledige afwezigheid van rechtvaardigheid ligt de kiem waaruit later verschillende guerrillabewegingen zouden groeien.
Tegen de achtergrond van de Koude Oorlog kreeg Montt, naast morele steun, miljoenen dollars van de Verenigde Staten. President Reagan zag in zijn Guatemalteekse ambtgenoot namelijk de ideale bondgenoot in zijn strijd tegen de linkse Sandinisten in buurland Nicaragua. Het duurde tot 1999 eer toenmalig Amerikaans president Clinton zijn excuses aanbood voor de Amerikaanse steun aan de genocide.
© 2013 StampMedia - Arne Gillis
Dit artikel werd gepubliceerd door MO* - online op 17/05/2013
