Met een streng veiligheidsbeleid probeert Nicholas Sarkozy de rechtse kiezer voor zich te winnen in de Franse verkiezingsstrijd. Dat veiligheidsbeleid werd eerder dit jaar door Human Rights Watch aan de kaak gesteld. "Allochtone jongeren zijn het slachtoffer van veelvuldige en onwettige identiteitscontroles."
De 13-jarige Ouamar uit Parijs stond samen met zijn vrienden te wachten aan de schoolpoort, toen enkele agenten op hem afkwamen. Identiteitscontrole. Eerst openden de agenten Ouamars rugzak, daarna fouilleerden ze hem van kop tot teen, tegen de schoolmuur. Ze vonden niks. "Ze bedankten me en gingen weg", zegt Ouamar. "De eerste keer was ik bang, maar intussen ben ik het gewoon."
Theoretisch gezien kan gelijk wie in Frankrijk onderworpen worden aan een identiteitscontrole. Uit een recent rapport van Human Rights Watch blijkt echter dat in realiteit vooral jongeren van Noord-Afrikaanse en Arabische afkomst hun identiteit moeten bewijzen. Normaal houdt dat niet meer in dan het tonen van een identiteitskaart. Maar het rapport en het verhaal van Ouamar geven aan dat de identiteitscontroles veel verder gaan: lange ondervragingen, doorzoeking van persoonlijke spullen en zelfs fouillering zijn schering en inslag.
Verdacht uiterlijk
Het lijkt erop dat Franse agenten zich bij hun controlebevoegdheid laten leiden door uiterlijke tekenen zoals huidskleur, eerder dan door het verdachte gedrag van een persoon. Een dergelijke praktijk is discriminerend en schendt nationaal en internationaal recht, ongeacht of het gaat om onbewuste stereotypering van de agenten of om een doelbewust beleid.
De jongeren zelf zijn overtuigd dat hun afkomst, hun kledingstijl en hun associatie met de Parijse buitenwijken de doorslag geeft bij identiteitscontroles. Maar ingaan tegen de controles doen ze nauwelijks, uit schrik voor administratieve of zelfs strafrechtelijke sancties. 'Weigering van medewerking aan de controle' of 'belediging van een agent' kan hen duur komen te staan.
Willekeur en misbruik
De Franse autoriteiten rechtvaardigen de identiteitscontroles als veiligheidsmaatregelen, maar volgens Human Rights Watch gaat die rechtvaardiging niet altijd op. Ze geldt enkel voor zover een controle gebeurt omdat een persoon zich verdacht gedraagt, of omdat zijn uiterlijk overeenkomt met een eerdere specifieke beschrijving van een verdachte persoon. De beweegreden van de identiteitscontroles kan echter onmogelijk worden getoetst, omdat de wet agenten niet verplicht om de controles te motiveren.
De wet vertoont nog een ander gebrek. Ze geeft agenten te veel discretionaire bevoegdheid bij de uitvoering van identiteitscontroles, waardoor er ruimte ontstaat voor willekeur en misbruik. Een verregaande en soms vernederende handeling als fouillering staat niet ingeschreven in de wet als vorm van identiteitscontrole, maar wordt door de Franse agenten toch gehanteerd.
Verkeerd effect
Veel allochtone jongeren voelen zich door herhaaldelijke identiteitscontroles geviseerd. Sommige jongeren getuigen dat ze steevast uit een grote - blanke - massa worden gepikt, wanneer de politie controles houdt. In enkele gevallen komt er verbaal of fysiek geweld aan te pas.
Uit het rapport blijkt dat de controles een sterk negatieve impact hebben op de relatie tussen de politie en de allochtone jongerengemeenschap. Bij een groot deel van die gemeenschap heerst opgekropte woede tegenover het politieapparaat. In 2005 barstte de bom nog in de banlieues van enkele grote Franse steden. Vandaag blijft de woede verder smeulen en geeft ze dagelijks aanleiding tot vele kleine conflicten.
‘Le Collectif Contre le Contrôle au Faciès‘ vecht de controlepraktijken aan door onder meer slachtoffers van identiteitscontroles aan het woord te laten. Hieronder vind je de getuigenis van Kamelanc:
© 2012 - Koekje bij de koffie - Griet Ryckeboer
