(Verrekijkers) 'Tussen Twee Werelden' is een collectief dat hulpverleners en pedagogen helpt die in aanraking komen met personen met een andere culturele achtergrond. Vaak strookt de manier waarop mensen met andere culturele achtergrond hun problemen definiëren niet met onze westerse opvattingen over gezondheid en welbevinden. Wat moet een dokter bijvoorbeeld doen wanneer een patiënt zegt behekst te zijn? Hoe reageer je daarop en is een bijkomende behandeling door een traditionele genezer dan aangewezen? Verrekijkers vroeg de voorzitter, Abdessamê Es-Salmi, de draden van het lijf en kwam alles te weten over de mysterieuze wereld van djinns en marabouts.
Wordt er in België veel gebruik gemaakt van traditionele genezers?
Oh ja, zeker! Ik ben vooral bekend met de situatie binnen de maghrebijnse gemeenschap en daar wordt er veel gebruik gemaakt van marabouts en gebedsgenezers. Hier in België gaan de meesten eerst naar een gewone dokter. Pas als de problemen aanhouden, zoeken ze andere oplossingen. Meestal komen ze in contact met traditionele genezers via familie of vrienden, maar meer en meer huisdokters in Brussel zijn op de hoogte van etnopsychiatrie. Die raden dan zelf hun maghrebijnse patiënten aan om ook een traditionele genezer te bezoeken.
Zijn het vooral de eerste generaties migranten die traditionele genezers raadplegen of ook migranten uit de derde en vierde generatie?
De eerste generaties zijn opgegroeid in een traditionele cultuur. Zij zullen dus sneller naar een traditionele genezer trekken. Bij de derde en vierde generatie ligt het wat complexer. Zij vinden de ideeën van hun ouders en grootouders vaak ouderwets. Maar tegelijkertijd zoeken zij zeer intensief naar een eigen identiteit waarin ook elementen uit de cultuur van hun familie een rol spelen. Daarbij voeren ze een strikte scheiding door tussen het zuiver religieuze en het culturele. Velen beschouwen geesten en beheksing als bijgeloof, maar dat klopt niet helemaal want ook in de koran vind je verwijzingen naar de duivel en djinns.
Hoe gaat een behandeling door een marabout in zijn werk?
Je hebt verschillende oorzaken voor gezondheidsproblemen, die elk een aangepaste behandeling vereisen. Naast beheksing en het boze oog heb je ook geesten die bezit nemen van een persoon. Die djinns zijn dan verantwoordelijk voor allerlei ziekten, maar ook voor veranderingen in gedrag. Sommige genezers fluisteren gewoon de juiste koranverzen in je oor om de geest te vragen het lichaam te verlaten. Andere genezers gebruiken meer uitgebreide technieken zoals zelfgemaakte middeltjes en ingewikkelde rituelen. Er zijn ook genezers die de kwade geest niet uitdrijven, maar enkel kalmeren door muziek te spelen. Dat heet Gnawa. Muzikanten bemiddelen dan tussen jou en de geest die bezit van jou heeft genomen. Vooral bij zieken worden soms Gnawamuzikanten uitgenodigd. Er wordt dan een dier geofferd en zij spelen de hele nacht muziek voor de patiënt.
Hoe word je marabout?
Voor sommigen is het een gave. Vaak gaat het om mensen die zelf ooit bezeten waren door een geest. Nadat ze genezen zijn, dragen ze nog steeds een deel van de geest in zich. Zij worden dan zelf genezers omdat, zo zegt men,er wordt gezegd dat zij een speciaal contact hebben met de geesten. Soms hoor je ook spreken over mensen die niet kunnen lezen of schrijven, maar van de ene dag op de andere vloeiend verschillende vreemde talen kunnen spreken. Dat wordt dan toegewezen aan de aanwezigheid van een geest. Verder moet je ook hard studeren om marabout te worden. Je moet de passages in de koran kennen die betrekking hebben op genezing.
Kunnen zij rondkomen van dat beroep?
Zeker en vast! De goede marabouts verdienen zeer goed. Als je iemand verzorgt, mag je in principe geen geld vragen. Wanneer je iemand behandelt die bezeten is, loop je namelijk het risico om zelf de kwade geest aan te trekken. Daarom is het beter dat de patiënt uit eigen beweging iets geeft dan dat je je opdringt. Het beroep is dus niet zonder risico's. Soms krijgt de genezer de energie van de patiënt over en wordt die zelf ziek. Ook als de genezer de verkeerde verzen gebruikt, kan de geest ontsnappen en het lichaam van de genezer overnemen. Sommige genezers stoppen dan ook omdat het te vermoeiend is.
Maar het meest lucratieve is zwarte magie. Talismannen en beschermmiddeltjes tegen het boze oog vallen onder witte magie. Zwarte magie gebruik je wanneer je iemand wilt beheksen. Je kan bijvoorbeeld proberen om een meisje waar je op verliefd bent voor je te winnen door naar een tovenaar te gaan. Met een foto of een plukje haar van dat meisje maakt die een speciaal brouwsel dat je moet opdrinken. Het meisje zal dan spoedig verliefd op je worden. Ook als één van de partners van een koppel geen kinderen meer wilt, kan die naar een marabout gaan om de andere partner onvruchtbaar te maken. Zo'n magie kan enkel door een andere marabout ongedaan gemaakt worden.
Soms verschijnen er berichten in de pers over mensen die sterven tijdens een behandeling door een marabout. Is het niet gevaarlijk om niet-opgeleide mensen geneeskunde te laten uitoefenen?
Ongelukken gebeuren wel degelijk. Soms bestaat een behandeling erin om bij elke slok water een spreuk uit de koran op te zeggen. Dan kan je snel te ver gaan. Een andere manier om een kwade geest te verdrijven is papier met spreuken uit de koran rond een stok te wikkelen en de patiënt daarmee te slaan, soms tot bloedens toe. Het idee daarachter is dat de genezer niet de patiënt slaat, maar de geest die bezit heeft genomen van zijn lichaam. Elke genezer kiest zelf hoever hij daarin gaat. Sommige avonturiers beseffen niet welke risico's ze nemen. Ook binnen de maghrebijnse gemeenschap krijgt de traditionele geneeskunde zo een slechte naam.
'Tussen Twee Werelden' richt zich niet alleen tot hulpverleners uit de medische sector, maar ook tot opvoeders. Hebben allochtone jongeren speciale noden?
Ik geloof dat er iets gebeurt wanneer jongeren opgroeien zonder kennis van de cultuur van hun ouders. Veel migranten van de eerste generatie vertellen hun kinderen wel het verhaal van de aankomst in België maar niet hoe hun leven er in hun thuisland uitzag. Veel van het rebelse gedrag van die jongeren is te verklaren door die breuk met de cultuur van afkomst. Ook de opvoedingsmethodes verschillen danig in België waardoor de relatie tussen ouders en kinderen onder druk komt te staan. Vaders kunnen hier niet op dezelfde strenge manier optreden als in Marokko, want dat wordt hier niet getolereerd. Dat verklaart waarom veel vaders afwezig zijn in de opvoeding van hun zonen. Zij zijn in de war. Ze hebben het gevoel dat ze niet baas zijn over de opvoeding van hun kind, maar tegelijkertijd vraagt de maatschappij hen wel hun kinderen in de hand te houden.
Meer info op www.entredeuxmondes.net
© 2009 – Verrekijkers – Toby Lancsweert
Dit artikel werd gepubliceerd door MO* - online op 20/10/2009
