Sinds de federale verkiezingen van mei vorig jaar lijkt een regeringsvorming verder weg dan ooit. Waarom duurt het zo lang en is het zo ingewikkeld? Gabriel Levie (21) is student economie aan de Université Catholique de Louvain. Met zijn project GOV2020 wil hij jongeren aanzetten om meer na te denken over de nadelen van een langdurige regeringsvorming.
Dag Gabriel, hoe en waarom ben je met dit project gestart?
Levie: De moeder van een vriend is theaterdocent. Zij vertelde me dat de culturele sector de gevolgen van een jaar zonder regering aan den lijve ondervindt. Dus dacht ik: ok, de klimaatjongeren bijvoorbeeld, eisen een beter klimaatbeleid, maar hoe gaan we dat afdwingen bij een regering in lopende zaken? Dus besloten we jongeren aan te schrijven met de vraag om na te denken over de nadelen van een langdurige regeringsvorming. We verstuurden zo’n 250 mails naar Belgische studentenverenigingen, maar kregen amper reactie. Nu proberen we vooral mensen te bereiken via Facebook. Daar krijgen we wel veel reacties op.
Jullie hebben ook een open brief geschreven. Die verscheen in drie talen: Nederlands, Frans en Duits. Een bewuste keuze?
Jazeker! Dat was belangrijk voor ons, want België is een land met drie nationale talen. En zo is de brief open voor iedereen. Engels is tegenwoordig de taal die ons samenbrengt. Sommigen vinden het spijtig, andere vinden het een opportuniteit. Taal is belangrijk voor je eigen cultuur en identiteit. Mochten we het enkel in het Engels schrijven, zou het niet zoveel zin hebben. En als we het in het Nederland en Frans schrijven, kan Duits geen probleem zijn. Voor de vertaling konden we rekenen op vrienden.
"Als je gaat stemmen, maar een jaar later ziet dat je stem en mening niet worden gebruikt om het land in een bepaalde richting te sturen, wat is dan het doel van verkiezingen?"
Wat stond er uiteindelijk in de brief?
Theatermaakster en muzikante Ellen Schoenaerts schreef een opiniestuk over hoe politici meer belang moeten hechten aan de echte problemen van onze bevolking. Zo schreef ze dat politici lui zijn. We hebben ons de vraag gesteld hoe fel wij wilden zijn in onze brief. Wilden we tonen hoe kwaad en teleurgesteld we zijn dat dit de nieuwe politieke norm is geworden? Of wilden we een brief schrijven waarmee we veel mensen aantrekken, maar die ook constructief is? Uiteindelijk besloten we dat we een brief wilden schrijven waarin we niet enkel aan politician bashing deden.
We vroegen ons af wat de legitimiteit van onze democratie is. Als je gaat stemmen, maar een jaar later ziet dat je stem en mening niet worden gebruikt om het land in een bepaalde richting te sturen, wat is dan het doel van verkiezingen? De regering blijft dezelfde, maar de democratie verdwijnt. We kunnen om de vijf jaar eenmalig stemmen, maar na een jaar zie je nog altijd geen resultaat. Hier zouden we wat meer over moeten nadenken.
Hoe definieer jij democratie?
Dat is voor mij heel simpel: government of the people, for the people. Voor mij is dit het belangrijkste. Een staat is een gemeenschap van mensen. Diezelfde mensen stellen regels op om samen in een richting te evolueren. Iedereen zou dus een stem mogen hebben in het beleid. Tot nu toe ging dat via verkiezingen, maar dat is niet de enige manier om een democratie te vormen binnen een samenleving. Kijk naar hoe Griekenland zijn democratie organiseerde: mensen werden door loting gekozen om deel te nemen aan de staat. Soms duurde die deelname maar een enkele dag. Maar omdat je deel uitmaakt van de gemeenschap, moést je ook deelnemen aan het beleid. Ik wil hiermee niet zeggen dat ik terug wil naar hoe de oude Grieken hun samenleving in het algemeen organiseerden. Zeker niet als je kijkt naar hoe vrouwen en slaven behandeld werden. Ik wil alleen maar zeggen: democratie is de balans vinden tussen de rechten en verantwoordelijkheden en plichten. Maar er zijn natuurlijk verschillende definities van democratie. Veel is ook afhankelijk van hoe het er in de praktijk aan toe gaat.
"We willen mensen zeker niet de de les spellen. Eerder willen we hen bewust maken van de verschillende manieren waarop we dit kunnen oplossen."
Intussen hebben we nog steeds geen regering. Men blijft maar speculeren over welke partijen het zullen halen, en ondertussen heeft het Vlaams Belang al veel aanhang. Toch wordt de partij de toegang tot de regering ontzegd door het cordon sanitaire. Gaat dat niet in tegen het basisprincipe van de democratie?
Ja en nee. Je kan een dialoog voeren zonder met iemand samen te willen werken. Je kunt de democratische waarden verdedigen, maar dat wil niet zeggen dat je in een regering moet stappen met die partij. Je moet altijd wel aan tafel gaan zitten met elkaar, of op z’n minst een gesprek voeren. Voor de federale regering is het vandaag extra moeilijk: het noorden van het land heeft rechts gestemd, terwijl het zuiden vooral links stemde. Dat vind ik moeilijk. Er zijn momenten waarop voorstellen gedaan worden voor de implementatie van andere politieke systemen zoals confederalisme. Daar creëeren we misschien wel een momentum mee, maar ik zou het vooral spijtig vinden, want we zijn één land. En die verschillende dingen moeten ons samenbrengen. Het is niet omdat het moeilijk is dat het niet mogelijk is.
Denk je dat veel jongeren stilstaan bij de gevolgen van deze lange regeringsvorming?
Nee, dat denk ik niet. GOV2020 zie ik als een kans om met jongeren, en als jongere ook, het thema bespreekbaar te maken en om mensen te informeren. Op onze Facebook-pagina zullen we proberen om elke dag artikels te posten over dit thema. Meer dan een jaar geleden hebben we een video van de VRT gepost die uitlegde wat een regering in lopende zaken nu eigenlijk betekent en doet. Intussen liggen de verkiezingen van mei al even achter ons en zitten we nog steeds zonder regering.
We willen mensen zeker niet de de les spellen. Eerder willen we hen bewust maken van de verschillende manieren waarop we dit kunnen oplossen. In Spanje bijvoorbeeld bepaalt de grondwet dat er nieuwe verkiezingen moeten uitgeschreven worden als er na drie maanden nog steeds geen regering is gevormd. Dat is daar ook gebeurd, en het resultaat was dat de centrumrechtse partij van de kaart werd gewist. Extreem-links had minder gewicht, en uiteindelijk werd een regering gevormd met de socialistische partij. De Spaanse resultaten kwamen ongeveer overeen met de Belgische. Ik vind het dan ook de moeite waard om na te denken over wat en waarom we iets moeten doen en waar we naartoe willen.
"Traditionele partijen zijn voor het eerst niet meer in de meerderheid. Je ziet de volatiliteit van de manier waarop mensen stemmen. Wat niet wil zeggen dat mensen gepolariseerder zullen stemmen."
Er zijn al wat initiatieven genomen in die richting. In Brussel bijvoorbeeld, maakt de burgerbeweging Agora deel uit van het parlement. Die zorgde ervoor dat bepaalde leden aan de hand van loting werden gekozen. Natuurlijk is dat niet dé oplossing, maar het is wel een manier om een nieuw type democratie uit te proberen. Op die manier informeer je meer mensen en is er minder exclusief beslissingsrecht van de partijen. Dit lotingssysteem zorgt ervoor dat je niet perse loyaliteit tegenover een bepaalde partij hebt, en dat je niet opnieuw verkozen kan worden. Er zijn dus verschillende manieren om ons rechtssysteem in vraag te stellen.
In 2011 kwamen er in België duizenden mensen op straat omdat we toen zeer lang zonder regering zaten. Duizenden mensen hingen de Belgische vlag aan hun raam. Nu zijn we bijna een jaar verder na de federale verkiezingen, en is er nog niets gebeurd. Je kunt ook niet verwachten dat iedereen ermee bezig is. We hebben allemaal ons eigen leven met onze eigen prioriteiten. Maar als er vorige keer wel zoveel opstand was, hoe komt het dat dit nu niet zo is? Waarom zouden we het deze keer wel moeten aanvaarden? Waarom zou het een nieuwe norm moeten worden?
Denk je dat we in de toekomst vaker op het probleem van de moeilijke regeringsvorming zullen botsen?
Geen idee. Traditionele partijen zijn voor het eerst niet meer in de meerderheid. Je ziet de volatiliteit van de manier waarop mensen stemmen. Wat niet wil zeggen dat mensen gepolariseerder zullen stemmen.
We zijn nu 2020. Gaan jullie verder met de campagne?
Ja, meer dan ooit. Nu zijn we enkel mensen aan het wakker schudden, zoeken we contactpersonen en willen we jongeren warm maken om erover na te denken. Het is momenteel ook blokperiode, dus we zijn nog niet van plan om fysieke manifestaties te organiseren. We kunnen hier meer beperkte tijd in investeren, dus we willen mensen zo mogelijk op andere manieren informeren. Misschien komen er een aantal studentenverenigingen met interessante ideeën of houden we in de toekomst een lezing over dit onderwerp. We kunnen veel doen.
Momenteel zijn we nog niet met zoveel mensen, maar we hopen in de toekomst meer mensen te bereiken. Omdat democratie een vrij technisch onderwerp is, is het moeilijker om het op de kaart te krijgen. We hebben ons al gericht op universiteiten, maar we willen zeker uitbreiden naar hogescholen en het secundair onderwijs.
