Het Grondwettelijke Hof van Guatemala heeft tien dagen na de historische rechtszaak de uitspraak, die ex-dictator Ríos Montt tot tachtig jaar cel veroordeelde, vernietigd.
In de aanloop naar de beslissing van het Hof werd een intensieve lobbycampagne gevoerd door de aanhangers van Montt, niet in het minst door de overkoepelende vereniging van de privésector, CACIF. In een perscommuniqué argumenteerde deze machtige organisatie dat het tribunaal in haar beoordeling van de zaak ten prooi is gevallen aan een ideologisch conflict. “In Guatemala heeft nooit een genocide plaatsgevonden”, zo luidt het in het persbericht.
Na de uitspraak van het Hof werd Montt overgebracht naar een militair hospitaal. De status van de generaal hangt momenteel in het luchtledige. Meer dan waarschijnlijk zal hij onder huisarrest worden geplaatst. Het is voorlopig onduidelijk of – en indien zo, wanneer – hij opnieuw terecht zal staan.
Legaal kluwen
Een legaal kluwen, waaruit de verdediging verschillende procedurefouten destilleerde, lag aan de basis van de beslissing van het Hof. In een eerste fase van het proces vond de rechtbank van eerste aanleg, bij monde van rechter Carol Patricia Flores, dat het proces stilgelegd moest worden wegens institutionele inbreuken in de aanloop naar het proces. Hierop oordeelde het tribunaal, onder leiding van rechter Jasmin Barrios, om toch door te gaan met de rechtsgang. Daarop sprak de advocaat van Montt over vermoeden van partijdigheid waarop hij verwijderd werd uit de rechtszaal. De halve dag waarin Montt niet vertegenwoordigd werd door een advocaat, heeft de effectieve vervolging van de ex-dictator in gevaar gebracht. Want naast de slotargumentatie en de uitspraak moeten hierdoor tientallen getuigenissen over marteling, verkrachting, gedwongen verhuizing en moord, hernomen worden. In een land waar getuigenissen tegen het systeem niet zelden bekocht worden met een gewelddadige dood, is dit geen evidentie.
Dertigjarige zoektocht naar gerechtigheid
In de dertig jaar na de feiten zijn er reeds verschillende pogingen ondernomen om de dictator voor een rechter te krijgen. In eigen land werd Montt na zijn militair bewind een invloedrijk lid van het Guatemalteekse Congres. In deze functie, die hij uitoefende tot 2012, kon hij wegens wettelijke onschendbaarheid niet vervolgd worden.
In 2006 werd vanuit Spanje een zaak tegen Montt aangespannen, met beschuldigingen van foltering, staatsterrorisme en genocide. Dit arrestatiebevel werd door het Guatemalteekse gerecht ongeldig verklaard.
Straffeloosheid en corruptie
Na de oorspronkelijke veroordeling van 10 mei loofden verschillende mensenrechtenorganisaties het land, decennialang geteisterd door straffeloosheid en corruptie, dat er als eerste wereldwijd in was geslaagd een ex-staatshoofd wegens genocide te veroordelen voor een nationale rechtbank.
In de dertig jaar na zijn militair bewind (1982-1983), waarbij naar schatting 75.000 mensen om het leven kwamen, spendeerde Montt tot op vandaag één dag in de gevangenis.
© 2013 - StampMedia - Arne Gillis
Dit artikel werd gepubliceerd door MO* - online op 27/05/2013
