Tienervaders verdwijnen kort na de zwangerschap uit beeld en laten moeder en kind in de steek. Zo luidt het cliché, maar klopt dat wel? In 2018 was 1,2 procent van de moeders in België jonger dan 20 jaar. Exacte cijfers over tienervaders lijken niet te bestaan. Toch zijn er in ons land jaarlijks heel wat jongeren die op jonge leeftijd vader worden. Twee tienervaders getuigen.
HOE REAGEERDE JE TOEN JE TE HOREN KREEG DAT JOUW VRIENDIN ZWANGER WAS?
Oceano Leys is 24 jaar en heeft een dochtertje van zeven jaar, Lona. In het dagelijkse leven programmeert hij instrumenten voor de ruimtevaartindustrie. Op zijn zestiende kreeg Oceano te horen dat zijn toenmalige vriendin zwanger was. Het was voor beiden een enorme schok.
Bram Schellekens is 32 jaar en heeft twee dochters. Hij was achttien toen zijn vriendin vertelde dat ze zwanger was. Drie jaar later werd Bram opnieuw papa. Deze keer was het wel gepland. Bram was bij de geboorte van zijn tweede kind nog steeds best jong, maar het was een bewuste keuze om niet te veel tijd tussen de twee kinderen te laten. Zijn dochters zijn momenteel twaalf en negen jaar.
“Mijn vriendin belde mij met het nieuws dat ze zwanger was. Ik was op dat moment aan het werk. Het was een enorme klap, maar omdat ik bezig was, drong het niet meteen door. Eenmaal thuis kwam het pas echt binnen. Ik ben even kwaad geweest, maar achteraf kan je er niets meer aan doen.”
Bram heeft nooit een kinderwens gehad. “De meeste mannen op die leeftijd kiezen sneller voor abortus, maar de vrouw beslist natuurlijk nog altijd zelf. Mijn vriendin en ik waren drie maanden samen toen ze zwanger werd, het was dus allemaal snel en ongepland. Ik heb ook eerst gevraagd voor abortus, maar zij wou dat niet. Of je zegt: trek uw plan! Of je neemt verantwoordelijkheid. Ik heb mijn verantwoordelijkheid genomen. Uiteindelijk ben je met twee om een kind te maken.”
“JE WEET NOOIT HOE HET ZAL ZIJN”
Oceano leerde zijn vriendin kennen op de middelbare school. Ze waren zestien jaar en nog geen jaar samen, toen zijn vriendin ontdekte dat ze zeven maanden zwanger was. Het meisje speelde handbal op hoog niveau waardoor de zwangere buik niet opviel. Hun ouders spoorden hen aan om er met iemand over te praten.
Bij de familie van Oceano schrok iedereen van het nieuws, maar waren er geen negatieve reacties. Ook zijn vrienden steunden hem. In het begin gingen zij er heel serieus mee om, maar later kon er al eens gelachen worden. “Eén van mijn beste maten vroeg zelfs of hij er grappen over mocht maken.”
Bram (32): “Ik heb mijn vriendin op school leren kennen. Zij is een jaar ouder dan ik. We waren drie maanden samen toen ze mij vertelde dat ze zwanger was. Ik heb me serieus moeten aanpassen. Ik was achttien en zei dat ik geen kinderen wilde. Je hebt natuurlijk de tijd van de zwangerschap om je voor te bereiden, maar je weet nooit hoe het in werkelijkheid zal zijn.”
“Ik was er totaal nog niet klaar voor om vader te worden, maar heb de knop snel omgedraaid. We hebben nog even apart gewoond, maar toen mijn vriendin zes maanden zwanger was, zijn we uiteindelijk bij mijn mama ingetrokken. We zijn daar gebleven tot een half jaar na de geboorte.”
“Gelukkig zijn mijn familie en vrienden er altijd voor ons geweest. Ze zijn allemaal op bezoek geweest na de bevalling. Dat heeft sowieso geholpen. Want als je er alleen voor staat, is het tien keer moeilijker. Zeker als je alles zelf moet regelen en bekostigen als 18-jarige die nog op school zit. Je hebt geen inkomsten, maar er komt wel een grote kost bij.”
TOT WELKE LEEFTIJD BEN JE TIENERVADER? EN VERLATEN PAPA'S ALTIJD HET KIND?
In de wetenschappelijke literatuur is de leeftijdsgrens 20 jaar. Vanaf dan word je niet meer als 'tiener' beschouwd. Maar volgens hulporganisatie Fara wordt er in de hulpverlening vaak wat breder gerekend. Zij nemen 21 als grens, soms zelfs 23 of 24. Afhankelijk van de omstandigheden kan een 23-jarige papa of mama immers nog even kwetsbaar zijn als één van 17. Silke Brants, hulpverlener bij Fara: “Het is een stereotiep beeld dat de vaders het kind verlaten.”
Fara vzw is een professionele organisatie die luistert, informeert en begeleidt bij zwangerschapskeuzes. “Als de relatie verbroken wordt op het moment dat het meisje ontdekt dat ze zwanger is, tijdens de zwangerschap of kort erna, dan zien we jongens vaak afhaken”, zegt Silke Brants. “Vaak spelen de ouders van het meisje daarbij een rol. En de verwachtingen die het meisje heeft van de jonge vader.”
Als de relatie verbroken wordt en de jongen weinig kansen krijgt om het kindje te zien, is het voor hem moeilijk om een band met het kind op te bouwen of te groeien in de vaderrol. “We zien ook dat het meisje hoge standaarden heeft”, zegt Brants. “‘Als de vader niet vanaf het begin betrokken is en zijn verantwoordelijkheid opneemt, dan moet hij achteraf ook niet meer komen aankloppen’, dat is zowat de redenering. Terwijl wij weten dat dat helemaal niet is hoe een vader, laat staan een jonge vader, zich ontwikkelt. Daarom is het nodig om zowel jongens als meisjes een realistisch perspectief te geven over hoe dat eigenlijk gaat, de hechting en het mama en papa worden. Ik denk dat hulpverleners, leerkrachten, omgeving,... er op moeten inzetten om de jongens te blijven aansporen en ze kansen te geven om betrokken te blijven.”
Wanneer koppels niet getrouwd zijn, wordt de man niet automatisch als vader van de kinderen erkend. Zonder juridische erkenning hebben papa’s ook geen rechten of plichten. Het meisje moet altijd toestemming geven voor de erkenning. Als de jongen er tegenin wil gaan, moet hij naar de rechtbank stappen. “We zien vaak dat de ouders van zowel de jongen als het meisje de erkenning een beetje tegenhouden vanuit twijfels: wat gaat deze relatie geven, zullen ze samen blijven,... Wat we ook vaak merken, is dat het meisje direct een band heeft met het kindje door de zwangerschap. De jongen moet er meer in groeien en krijgt pas een band vanaf het moment dat hij het kindje in zijn armen heeft.”
ZIJN JONGEREN GENOEG GEÏNFORMEERD OVER ANTICONCEPTIE?
Oceano:
Bram: "Mijn vriendin en ik gebruikten wel anticonceptiemiddelen, zij nam de pil. Ik weet niet of er toen iets niet gewerkt heeft, of dat mijn vriendin haar pil – met opzet? – was vergeten in te nemen."
“We merken dat tijdens de lessen biologie het stukje over vruchtbaarheid minder aan bod komt", zegt Silke Brants van Fara. "Jongeren moeten meer geïnformeerd worden over dingen zoals wanneer in hun leven ze het meest vruchtbaar zijn. Ze moeten gestimuleerd worden om erover na te denken.”
“We zien ook dat het thema kinderwens heel vaak onbesproken blijft in scholen of in seksuele voorlichting, omdat het een beetje een taboe is”, aldus Brants. “Jongeren gaan niet vaak uit zichzelf zeggen dat ze kinderen willen. Maar we weten dat als er een kinderwens is of als het idee om kinderen te krijgen niet helemaal onaantrekkelijk is, dat dat ook de kans verhoogt dat er iets misgaat met de anticonceptie. Ik denk dat daar nog meer op ingezet kan worden.”
EN PLOTS IS DIE BABY DAAR. WAT IS DE IMPACT?
Het was de zomer voor hij naar het zesde middelbaar ging dat Oceano te horen kreeg dat hij papa zou worden. Gelukkig kreeg hij de kans om zijn studies af te maken. Zo begon hij na zijn middelbare studies nog aan een bachelor ICT. “Ik heb het geluk gehad dat ik nooit veel heb moeten doen voor school. Het was voor mij best gemakkelijk.”
Bram: “Ik moest het laatste halfjaar van mijn zevende jaar afmaken op het moment dat Lotte geboren is. Het was voor mij belangrijk om mijn school af te werken, want het zou stom zijn om dat half jaar weg te gooien. De eerste tien jaar van Lottes leven heb ik niet erg bewust meegemaakt. Ik werkte zes dagen op zeven en veertien tot vijftien uur per dag. Dat was vooral om die periode financieel te overbruggen.”
“Daarna ben ik alleen gevallen. Toen heb ik gezegd: 'De tijd dat de kinderen bij mij zijn, wil ik er ook voor hen zijn.' Daarom werk ik sinds drie jaar bij de gemeente als groenarbeider. In mijn vrije tijd speel ik voetbal, maar voor de rest gaat al mijn tijd naar werken en mijn twee dochters."
"Mijn ouders zijn er altijd geweest als wij iets nodig hadden. Ze hebben ons gesteund waar ze konden. Als ik naar het parcours van mijn leeftijdsgenoten kijk, merk ik wel een verschil. Zij kopen eerst een huis en beginnen dan pas aan kinderen. Daar ondervind ik nu een nadeel. Omdat ik zo vroeg een kind heb gekregen, heb ik nooit kunnen sparen. Ik mis dat wel, dat ik nog niks van mezelf heb.”
“Anderzijds zie ik het ook als voordeel. Ik zal nog jong zijn wanneer mijn kinderen het huis uit zijn. Dan kan ik de tijd inhalen die ik als twintiger gemist heb. Hoewel alles redelijk goed is meegevallen, heb ik toch het gevoel dat ik enkele stappen heb overgeslagen. Het is een serieuze sprong van tiener naar vader.”
WAAR KUNNEN TIENEROUDERS TERECHT?
