Bijna 65 miljoen Turken trokken zondag naar het stemhokje, maar een nieuwe president kwam nog niet uit de bus. Recep Tayyip Erdogan (zittend president van de AKP) noch oppositieleider Kemal Kilicdaroglu (CHP) kon een meerderheid van de stemmen halen. De verkiezingen gaan daarom op 28 mei naar een tweede ronde. “De Volksalliantie van Erdogan haalde een duidelijke overwinning in het parlement. Dat brengt hem in de winning mood in de race naar het presidentschap.”
In de vroege ochtenduren van 15 mei erkenden oppositiekandidaat Kemal Kilicdaroglu en zijn zes coalitiegenoten dat de verkiezingen naar een run-off zouden gaan. Daarvoor sprak zittend president Recep Tayyip Erdogan tijdens zijn balkonspeech dat hij nog geen duidelijke overwinning over de lijn had getrokken, maar wel voorop stond. De derde kandidaat en Turkse nationalist Sinan Ogan verklaarde al uren daarvoor nog dat hij tevreden was met zijn 5,17 procent.
De officiële resultaten kwamen maandag rond de middag binnen vanuit de hoge verkiezingscommissie (YSK). Daaruit bleek dat niemand meer dan vijftig procent had gehaald. Erdogan strandt volgens het YSK op 49,51 procent, Kilicdaroglu op 44,88 procent. Op 28 mei komt er dus een tweede stemronde.
Voor Turkijekenner en hoogleraar internationale politiek Dries Lesage (UGent) is de run-off niet onverwacht. “Ik had eigenlijk nooit verwacht dat Erdogan vijftig procent zou halen. Het werd steeds plausibeler dat Kemal Kilicdaroglu de winst zou binnenhalen. Hij kende een sterk momentum. Toch is het niet de eerste keer dat Turkse verkiezingen een onverwachte wending krijgen.”
Perceptiemanagement
De dag van de verkiezingen verliep vreedzaam. Sommige loketverantwoordelijken en getuigen spraken zelfs van een viering van de democratie. De politieke spelletjes begonnen pas toen de eerste tellingen van start gingen.
Bij meerdere stembureaus waar bleek dat Kilicdaroglu de meeste stemmen had gehaald, dienden de aanwezige partijleden van de AKP een bezwaar in. Daarmee forceerden ze telkens weer een hertelling van de stemmen. Zo zouden de stemmen in één stembureau elf keer opnieuw geteld moesten worden voordat ze bij de YSK ingediend werden.
“Als er geen Sinan Ogan was, was er waarschijnlijk ook geen tweede ronde” – Dries Lesage (hoogleraar internationale politiek, Universiteit Gent)
Dries Lesage spreekt over perceptiemanagement. “Wat ik lees – maar ik kan dat niet bevestigen – is dat het Erdogan zijn strategie was om voor een groot deel van de avond een serieuze voorsprong te behouden in de ogen van het publiek. Perceptiemanagement is een deel van de strijd op de avond zelf. Dat is in alle landen zo.”
De derde kandidaat
Niet Erd- maar Sinan Ogan was een van de beslissende factoren bij de eerste ronde van de verkiezingen. De Turks-nationalistische Ogan was een partijloze kandidaat van de ATA-alliantie, een extreemrechtse alliantie van enkele kleinere nationalistische partijen. “Ogans 5,17 procent is opmerkelijk en onverwacht”, vertelt Dries Lesage. “Dit bewijst dat er ruimte is voor een rechts protest in de Turkse politiek, met harde boodschappen tegen Syrische vluchtelingen en de samenwerking van Kilicdaroglu zijn CHP en de Koerdische HDP. Als er geen Sinan Ogan was, was er waarschijnlijk ook geen tweede ronde.”
Ogan zal geen kandidaat meer zijn bij de tweede verkiezingsronde. Welke kandidaat met zijn vijf procent aan de haal zal gaan, is nog voer voor speculatie. Ogan vertelde tijdens een interview, nog voor de verkiezingen, dat zijn steun bij een eventuele tweede ronde niet gratis zou zijn. Hij zou in ruil voor zijn steun een ministerschap of een positie als presidentsadviseur willen krijgen.
Ogan vermeldde er wel bij dat hij open zou staan voor onderhandelingen met beide kanten van de verkiezingsrace. Het is dus nog onbekend naar wie hij zijn aanhangers zal doorverwijzen. Ondertussen meldt de Turkse tv-zender Halk TV dat hij al aan tafel zou gezeten hebben met de CHP en dat het een gunstige vergadering zou zijn geweest.
“De oppositie moet opletten dat hun veelstemmige coalitie niet inzakt de komende veertien dagen” – Dries Lesage (hoogleraar internationale politiek, Universiteit Gent)
Maar als we naar de stemmers kijken, vindt Dries Lesage dat dat allemaal nog af te wachten is. “Sinan Ogans platform sluit meer aan bij die van de AKP en MHP. Ook hier spelen weer de banden tussen de CHP en HDP een rol. De populistische, uiterst rechtse stemmers van Ogan gaan zich bij de AKP beter thuis voelen.”
Hoe zullen Erdogan en Kilicdaroglu de komende veertien dagen aanpakken? Dries Lesage: “De AKP en Erdogan liggen op kop. Ze zijn nu in de winning mood, en ze zullen dat blijven uitstralen. Bovendien boekte de Volksalliantie van Erdogan een duidelijke overwinning in het parlement. Dat speelt in zijn voordeel.”
De CHP zal het moeilijk krijgen, volgens de hoogleraar internationale politiek. “Ze hebben zowel hun meerderheid in het parlement als hun verhoopte voorsprong op Erdogan verloren. De oppositie moet opletten dat hun veelstemmige coalitie niet inzakt de komende veertien dagen. Ik vrees dat supporters van de oppositie de moed kunnen laten zakken. Turkse verkiezingen laten zich nooit voorspellen, maar Erdogan zal zijn momentum nu niet snel lossen. Ik hoop voor de CHP dat ze een toverformule vinden om nog te winnen, maar wat? I don’t know.”
Dit artikel werd gepubliceerd door Het Laatste Nieuws op 27/05/2023.
