Op woensdag 1 februari gaat Caligula van Mokhallad Rasem in première in het Antwerpse Toneelhuis. De Irakese theatermaker maakte een eigentijds stuk over een eeuwenoud thema: macht. "Alle dictaturen hebben iets gelijkaardigs", vindt de jonge regisseur.
Kort na de val van Saddam Hoessein in 2005, maakte Rasem in Irak voor het eerst een theaterbewerking van Caligula. Zeven jaar later staat hij bij ons met een nieuwe versie op de planken. "Het was voor mij een droom om met dit stuk aan de slag te gaan", vertelt hij. "Onder Saddam was het verboden om dit werk op te voeren. Ik vond de censuur in Irak kinderachtig, maar kritiek op de regering werd zwaar bestraft. Als je een voorstelling maakte over een dictator werd je opgehangen."
Eigen sfeer
Rasem vond de tekst van Camus enkele jaren geleden in de Mutanabbistraat in Bagdad waar elke vrijdag een grote boekenverkoop plaatsvindt. "Het personage van de Romeinse keizer Caligula inspireerde me", legt Rasem uit. "Ik heb hem vergeleken met andere dictators uit de geschiedenis en heb gemerkt dat ze allemaal op elkaar lijken. Ze hebben dezelfde manier om mensen te dwingen en te domineren door middel van het beeld dat ze van zichzelf scheppen. Hitler had een eigen sfeer, Stalin had een eigen sfeer, Saddam had een eigen sfeer."
Volgens de Irakese regisseur zijn al deze figuren bijzondere personages. "Uiteindelijk zijn ze allemaal intellectueel en filosoof, maar op een destructieve manier, niet om cultuur te laten ontwikkelen. Ze weten dat hun volk niet akkoord gaat en ontevreden is, maar ze luisteren niet. Dit conflict tussen de dictator enerzijds en het volk anderzijds, wil ik illustreren in de voorstelling."
Papa Saddam
Net als een aantal van de acteurs uit de voorstelling groeide Mokhallad Rasem op in Irak ten tijde van Saddams dictatuur. "Als kind leerden we dat Saddam onze papa was. Op school moesten we altijd liedjes over hem zingen of brieven over hem schrijven. Als we een afbeelding van hem zagen, moesten we iets liefs over hem zeggen." De acteur vertelt dat het Irakese volk leerde omgaan met de harde realiteit van de dictatoriale macht. "We lachten met de situatie en maakten er een parodie van, maar tegelijkertijd was er veel verdriet."
Door de onderdrukking kon niemand elkaar nog vertrouwen. Zelfs binnenshuis moesten mensen op hun woorden letten want ook daar was de macht onzichtbaar aanwezig. "Je zou het kunnen zien als een gebrek aan adem", zegt Rasem. "Je voelt dat het niet jouw land is. Ineens kan iemand jouw huis innemen, jouw straat kapot maken, jouw ouders vermoorden. Je voelt je er niet thuis, je hebt er geen rechten."
Revoluties
"Historisch besef is een belangrijk wapen in de strijd tegen de banaliteit", zo schreef Rasem in zijn statement voor het Theaterfestival in 2011. Het toneelstuk dat hij nu heeft gecreëerd, leunt aan bij deze gedachte. "Ik heb vanuit een ander perspectief gekeken naar de situatie in Irak. De mensen zijn moe geworden van de vele oorlogen onder Saddam. De revolutie in Irak wordt anders ervaren dan in de overige Arabische landen. Irak belandde van de ene oorlog in de andere, er was nooit interne stabiliteit. De mensen willen een revolutie in hun dagelijkse leven, ze willen elektriciteit en water."
Steun
Na enkele vruchtbare jaren bij de Monty, heeft Rasem nu ook voet aan wal in het Toneelhuis. Een changement de décor waar hij enthousiast over vertelt. "Voor mij is de grootte van het podium niet van belang, de boodschap kan net zo goed overkomen als je op straat speelt. Ik merk wel dat de ruimte van deze schouwburg veel kansen biedt. In deze productie heb ik voor de eerste keer beroep gedaan op een Belgische dramaturg, Peter Anthonissen. Zijn visie op de voorstelling heeft me enorm geholpen. De tekst werd samen met de acteurs gecreëerd."
Is Rasem zenuwachtig voor de première? "Na het succes van Irakese Geesten zijn de verwachtingen misschien hoog, maar ik probeer mezelf hier niet door te laten beïnvloeden. Dit stuk is eigenlijk, als ik er nu over nadenk, een verhaal dat zich voor Irakese Geesten afspeelt. Beide voorstellingen zijn erg met elkaar verbonden, want zonder dictator geen oorlog."
© 2012 – StampMedia – Marieke Van Cauwenberghe, foto: Oliver Nimet
Dit artikel werd gepubliceerd door MO* - online op 31/01/2012
Dit artikel werd gepubliceerd door Apen.be op 01/02/2012
Dit artikel werd gepubliceerd door Nieuws.be op 01/02/2012
Dit artikel werd gepubliceerd door Jongerenplaneet.be op 01/02/2012
Dit artikel werd gepubliceerd door De Wereld Morgen op 01/02/2012
Dit artikel werd gepubliceerd door Supo.be op 01/02/2012
