Wie Italië zegt, zegt pizza, il dolce far niente en strak in het pak zittende maffialeden. In het boek ‘Italië, de schaduwkant van een zonovergoten land’ belicht de Standaard-journaliste Ine Roox die clichés van een andere kant. “Het dagelijkse leven van de gemiddelde Italiaan is vaak minder rooskleurig dan de gangbare clichés.”
Ine Roox heeft het vuur in de ogen als ze het over de Laars heeft. Na talloze reizen en een studie –en werkverblijf in Padua beschouwt ze het schiereiland als haar emotionele vaderland. Die passie voor Italië en haar inwoners blijkt uit ook haar boek. “Italië is veel meer dan de agriturismi in de Toscaanse heuvels of la dolce vita onder de Italiaanse zon. Toeristen zien enkel die kant van het verhaal. Het begon me te storen dat de achteloze toerist blind blijft voor de zwarte randjes van het zonovergoten Italië”, geeft Roox aan.
Wie na de titel van het boek echter verwachtte duistere verhalen uit de Italiaanse onderwereld te weten te komen, komt bedrogen uit. In de verschillende hoofdstukken – gaande van politiek en religie tot gastronomie – blijkt veel optimisme. Dat optimisme vond de auteur terug bij de vele Italianen die ze voor haar boek mocht interviewen.
Jeugdwerkloosheid
Onder meer Luca Ragazzi en zijn vriend Gustav Hofer kruisten het pad van de journaliste. Zoals velen van hun leeftijdsgenoten weerklinkt ook bij hen de lokroep van het buitenland steeds luider, omdat hun vaderland hen alle kansen ontneemt. “Pas afgestudeerde Italiaanse jongeren noemen zichzelf vandaag de verloren generatie”, verduidelijkt Roox. “De behoudsgezinde oudere garde beoordeelt hen niet op hun kwaliteiten. In Italië heerst helaas nog altijd een mentaliteit van ons kent ons, waardoor de arbeidsmarkt verstard raakt.”
“Voeg daar nog de financiële crisis aan toe en de weinig praktische opleidingen aan de Italiaanse universiteiten en je begrijpt meteen waarom de Italiaanse jongeren moeilijk aan de bak komen”, gaat de journaliste verder.
Mentaliteitswijziging
In tegenstelling tot vele anderen, besloten Gustav en Luca Italië niet de rug toe te keren. Gustav, een Duitstalige Italiaan uit Bolzano, had nochtans aanvankelijk zijn koffers klaarstaan, al kon zijn vriend Luca hem van het tegendeel overtuigen. Voor hun documentaire Italy, love it or leave it? doorkruisten ze in een Fiat 500 het Italiaanse schiereiland om de voor– en nadelen van de Laars op te lijsten.
Uiteindelijk haalden bij beide filmmakers de voordelen de bovenhand. “Dat moedige jongeren als Gustav en Luca in hun vaderland blijven, is heel positief”, stelt Roox. “Het zijn nét die jongeren die zo belangrijk zijn om een mentaliteitswijziging door te voeren. Al te vaak worden jongeren in het Italië van vandaag als grote volwassen kinderen behandeld. Door te blijven geven de Italiaanse jongeren aan dat ze het daarmee niet eens zijn”, aldus de auteur.
Dat ook de politiek een rol dient te spelen in die mentaliteitswijziging, hoeft niet gezegd te worden. Nieuwbakken premier Matteo Renzi (Democratische Partij) stuurde in februari alvast een krachtig signaal de wereld in: hij stelde zijn ministersploeg voor de helft samen uit vrouwen. Denken dat het diepgewortelde cliëntelisme daarmee definitief van de baan is, is evenwel te voorbarig. “De oude rotten zitten nog altijd op hun plaats”, verduidelijkt Roox. “Bovendien komt Renzi toch wel een tikkeltje machtsgeil over nadat hij in februari partijgenoot Enrico Letta tot de orde riep en zichzelf tot premier van Italië benoemde”.
Positief signaal
Eerder dan vanuit het politieke bestel ziet Roox vooral veel positieve signalen van de Italiaanse burgers. Stichtend voorbeeld is de antimaffiabeweging Libera Terra in Sicilië: op voormalig maffialand brengen Siciliaanse jongeren biologisch geteelde producten op de markt, zoals het wijnlabel Cento Passi, dat verwijst naar de afstand tussen de woonst van antimaffiastrijder Peppino Impastato en maffiabaas Tano Badalamenti (‘100 stappen’).
Het belang van dit initiatief kan niet genoeg worden onderstreept: waar de maffia het imago had van banen te creëren, bewijst Libera Terra vandaag op Sicilië dat ook een antimaffiabeweging succesvol kan zijn. “Dat net op die plaatsen waar zoveel mensen geleden hebben onder het terreur van de maffia een dergelijk project wordt neergezet, is bijzonder knap. Het illustreert nog maar eens de positieve wil van de Italiaanse bevolking”, besluit Roox.
Italië. De schaduwkant van een zonovergoten land. De Bezige Bij, 336 blz., 22,50 euro.
© 2014 – StampMedia – Niels D’Haene
