Zeven jaar geleden kroop de nerveuze taxichauffeur Jeroen Leenders voor het eerst op het podium van café The Joker, het Antwerpse comedycafé. Optredens in Comedy Casino en de hoofdprijs in het Leids Cabaertfestival hebben van Leenders een van de kernspelers in het Vlaamse comedylandschap gemaakt. "Vroeger was ik kwader."
Vandaag is Leenders bezig met de proefvoorstellingen van zijn nieuwste show, 'Pagliacci'. We treffen hem voor zijn optreden op de Gentse Feesten, waar hij het onder meer zal hebben over seks, de berichtgeving over IS en hoe je je minder zorgen moet maken.
Wat maakt van een man een goede stand-upcomedian?
Leenders: Er is geen goede voorbereiding. Wij zijn vooral gehandicapt, op sociaal vlak toch. Alleen op het podium is er de juiste context. Daarbuiten is wat we doen, bij gebrek aan een betere term, bijna strafbaar.
Ik ben van dezelfde fanatieke school als Nigel Williams. Er is iets dat je een recht verschaft om daar te staan, en daar moet je voor gaan. Je mag je nooit laten compromitteren of corrumperen. En je moet je afhankelijkheid bewaren. Daarom beschouw ik mezelf als een nar. De man die de koning mag tegenspreken. Of beter: moet tegenspreken. Zonder dat hij zich beledigd voelt. Een belangrijke functie: de nar kon ook niet onthoofd worden. Hij had altijd het excuus dat het maar om te lachen was.
Er wordt wel eens gezegd dat er te veel politieke correctheid is. Dat mensen te snel op hun tenen getrapt zijn...
Leenders: Bullshit. Mensen beledigen kan nooit het doel zijn. Maar ik zal nooit zwijgen over bepaalde onderwerpen omdat ze gevoelig liggen. Je moet wel een punt hebben. Over vrijheid van meningsuiting gesproken: vorig jaar deed ik iets rond Charlie Hebdo. Het was niet grappig. Mensen hebben er ook niet om gelachen, maar het moest van mijn lever. Dat onze vrijheid van meningsuiting absoluut is, is een leugen die de politiek en de media ons hebben opgedrongen. De wetten tegen seksisme en racisme en noem maar op zijn prima. Vrijheid van meningsuiting is belangrijk, maar staat niet boven andere waarden als beleefdheid en respect.
"Wanneer je mensen kwetst om te kwetsen, heb je een slechte opvoeding gehad."
Ineens werd Charlie Hebdo dé verdediger van de vrijheid van meningsuiting. Banana, dat versta ik niet. Begrijp me niet verkeerd, je moet je mond niet houden als iemand een bom laat afgaan. Dat valt niet goed te praten. Maar de meesten bij Charlie beledigden om te beledigen. Hun motivatie was 'Ooh, we mogen dat niet, dus we doen het toch'. Onzin. Aanstoot geven mag als je iets aan de kaak wil stellen. Wanneer je mensen kwetst om te kwetsen, heb je een slechte opvoeding gehad.
Wie zijn dan de voorbeelden van hoe het wel moet?
Leenders: Louis CK en Bill Burr. Momenteel de twee goden. Ik kan ook hard lachen met Brian Regan. Zijn show 'I walked on the moon' moet je zeker zien. Burr en Regan hebben het imago van een goof, iemand die grappige verhalen verzint. Maar er zit ook veel kwaadheid in.
Zit er bij jou ook veel kwaadheid?
Leenders: Te veel. Dat komt uit het diepe geloof dat er iets is als rechtvaardigheid. Maar dat bestaat niet, wordt beweerd. Uiteindelijk wordt een of andere God als ultiem streefdoel gevonden. Nu, die heb ik niet, dus ben ik vaak kwaad. Geloof me: ik kan hard roepen tegen mijn tv.
"Geloof me: ik kan hard roepen tegen mijn tv."
Vroeger was ik idealistischer. Een straatschoffie. Ben nu veel gematigder, rustiger. Uiterlijk, niet innerlijk. Vroeger was ik kwader omdat ik de werkelijkheid niet wilde accepteren. Dat doe ik nu wel. Mensen zijn nu eenmaal mensen, en de dingen zijn zoals we ze zien. (gelaten zuchtje) Daarom ben ik niet meer zo kwaad.
Hoort dat bij het ouder worden?
Leenders: Nee. Je hebt mensen die kinderachtig sterven op hun negentigste. Het verschil ligt bij hen die kritisch naar zichzelf durven kijken. Dat is geen aangenaam proces. Ineens besef je: 'Oei, ik ben dat soort kerel. Oepsie, ik had een volledig ander beeld van mezelf.' Geen leuke ervaring.
Zodra je ziet dat je anders bent dan je dacht dat je was, maak je een grote stap in de goeie richting. Dan kan je daar rekening mee houden, in plaats van te ontkennen dat je het bent. Dat is veel constructiever.
Hoe lukt het om het ene moment zo zelfkritisch te zijn, en het andere moment met zoveel zelfvertrouwen op het podium te staan?
Leenders: Er is een verschil tussen zelfvertrouwen en arrogantie. Zelfvertrouwen en zelfkritiek kunnen samengaan. Maar als het fout gaat, als het publiek tegenvalt, heb je een week nodig om erbovenop te komen. Dat maakt stand-up comedy ook zo meedogenloos. Je krijgt onmiddellijke feedback van het publiek. Als dat niet reageert zoals gehoopt, is dat een mokerslag.
Elke keer alles riskeren, elke keer naakt, open en eerlijk zijn over jezelf, dat eist veel van je. Je moet kritisch naar jezelf kunnen kijken, jezelf op dun ijs durven begeven, en nieuwe dingen proberen. Maar dat is geen exacte wetenschap. Trial and error, gissen en missen voor de rest voor mijn leven. Het is bangelijk, maar moeizaam. Inherent aan het creatieve proces.
Hoe steek je je acts in elkaar?
Leenders: Elke maand moet ik in The Joker drie kwartier aan materiaal brengen, dus ik steek er wel wat tijd in. Ik schrijf eerst al mijn ideeën op, bekijk die en voeg er in drie tot vijf regels aan toe waarom ik die ideeën relevant vind. Maar dan is het nog altijd niet grappig, dus zet ik me op het podium en zie ik of ik het op zo'n moment grappig kan maken. Ik maak al mijn grappen on stage.
Je gebruikt dus geen script?
Leenders: Tijdens mijn shows gebruik ik alleen schema's met onderwerpen. Dat werkt beter. Ik kijk ernaar en vraag me af hoe ik dat idee ooit zal kunnen uitleggen. Er komt veel improvisatie bij kijken, maar het proces waarin je de dingen probeert te begrijpen, is grappig.
Had je ooit iets anders willen worden dan stand-up comedian?
Leenders: Ik kan me geen leukere job voorstellen. Een mens moet een job hebben waar hij zich goed bij voelt. In alles waarvoor je een passie hebt, kun je goed worden. Of toch goed genoeg om de job te doen. Maar als ik dan toch moest kiezen, dan word ik advocaat. Of woordvoerder. Die moeten niet hard werken. Of brandweerman. Lijkt me stoer. De dood die inherent aanwezig is in je job, voor 1.500 euro per maand. Da's toch machtig?
Maar goed, ik ben stand-upcomedian. Voor mij blijft dit nog steeds een hobby. Eentje waar ik van leef, maar ik doe het met plezier. Ik doe het dan ook voornamelijk voor mezelf, en niet voor de mensen. Maar wat zij ervan vinden, is ook belangrijk. Als de belangstelling wegvalt, moet ik van het podium verdwijnen.
Dan zou je stoppen?
Leenders: Nee, dan doe ik het nog steeds. Maar dan voor mijn badkamerspiegel.
Tourdata van 'Pagliacci' prijken op de site van Jeroen Leenders.
© 2015 - StampMedia / Mediaraven - tekst: Ruben De Keyzer, foto: Milou Verstappen
Dit artikel werd gepubliceerd door Jongerenplaneet.be op 28/07/2015
