Massaconsumptie, overbevolking en een hoge levensstandaard. Het zijn drie termen die de Westerse maatschappij anno 2011 typeren, maar ook direct en indirect verantwoordelijk zijn voor een pak problemen op onze planeet. Nochtans is het woord 'duurzaamheid' meer dan ooit in zwang. Toch lijken beleidmakers vaak voorbij te gaan aan de vraag of en hoe 'een duurzame toekomst' als onderwerp leeft bij jongeren. Een vraag die wij wél ter harte namen.
De jeugd van tegenwoordig krijgt het van alle kanten te verduren. Ze zouden lui zijn, snel afgeleid en onverschillig tegenover wat er in de wereld gebeurt. Gelukkig zijn deze doemprofetieën overdreven, want jongeren van over heel de wereld laten steeds luider hun stem horen.
Een onderzoek van Steunpunt Jeugd (augustus 2011) bracht aan het licht dat armoede en milieu de grootste bekommernissen van de jeugd zijn. Ook bleek dat het engagement van jongeren een hoogtepunt bereikt tussen 18 en 20 jaar. De mythe is dus ontkracht: jongeren geven wel degelijk een zier om (on)gelijkheid en milieu. Maar hoe zetten ze dit om in de praktijk?
Koeien verantwoordelijk voor CO2
CO2 en de opwarming van de aarde worden vaak in één adem genoemd en terecht. Volgens de meeste wetenschappers is de uitstoot van dit gas op lange termijn nefast voor ons klimaat. Het gebruik van steenkool, olie en gas zijn de grote boosdoeners. Wanneer deze fossiele brandstoffen verbrand worden schieten er grote hoeveelheden CO2 de atmosfeer in. Maar het ware kwaad schuilt elders.
Volgens een rapport van de Amerikaanse Food and Agriculture Organization stoten meer dan 1,5 miljard koeien op deze planeet meer CO2 uit dan alle auto's, vrachtwagens en vliegtuigen samen. De dieren in de vleesindustrie worden vaak ook onmenselijk, of liever ondierlijk, behandeld. Genoeg redenen voor een aanzienlijk aantal jongeren om een vegetarische levensstijl aan te nemen.
Vlees eten = lijken eten
Pieter-Jan Rosiers, een 20-jarige student Journalistiek, is een voormalig carnivoor. Hij was naar eigen zeggen jarenlang verslaafd aan vlees, maar besloot op een dag zijn eetpatroon radicaal aan te passen. "Wij aten zo veel vlees thuis dat ik op den duur sterke twijfels begon te krijgen. In het begin at ik enkel veggieburgers als alternatief, maar geleidelijk aan kreeg ik nieuwe inzichten in de rol van vlees in onze maatschappij. Voor mij was de kous af toen ik besefte dat je als vleeseter eigenlijk lijken eet", vertelt hij.
De invloed van vlees op onze gezondheid is volgens Pieter-jan ook verwoestend. Zelfs baby’s zijn niet meer veilig: "De vleesindustrie heeft het grondwater zodanig vervuild dat moedermelk niet gezond meer is", verklaart hij. Ondanks het vegetarisch enthousiasme dat in de leefwereld van de huidige jongerengeneratie doorsijpelt, lijkt de vleesconsumptie enkel toe te nemen.
Kan een voedingsmiddel dat zo alomtegenwoordig is wel verdwijnen? Is iemand tot vegetariër bekeren geen pyrrusoverwinning? De bevolkingsgroei zorgt tenslotte voor meer vleesconsumptie. "De geschiedenis leert dat individuen de grootste veranderingen teweegbrengen. Als een paar knappe koppen de hoofden bij elkaar steken, kan er zeker iets veranderen", besluit Pieter-Jan.
Verspilling
Minder vleesconsumptie en een verantwoord gebruik van grondstoffen zouden de toekomst gunstig beïnvloeden, maar om een positieve toekomst te waarborgen, is meer nodig. Het woord 'duurzaamheid' impliceert onder andere het verantwoord omspringen met bouwmaterialen. De hoeveelheid plastic in de wereld is waanzinnig groot en erg schadelijk voor het milieu. In het verleden werd niet of onvoldoende gerecycleerd. Daardoor drijft er nu op de Grote Oceaan een eiland van plastic, tweemaal zo groot als de staat Texas.
Uit onderzoek van de Mechelse intercommunale Igemo blijkt dat de Vlaamse jeugd erg nonchalant omspringt met afval. Zo zouden kinderen, tieners en jonge twintigers resoluut voor wegwerpverpakking kiezen, een hele hoop water verspillen door lang onder de douche te staan en weinig tijd doorbrengen in de natuur. Hebben jongeren dan geen langetermijnvisie?
Recyclage, een moeilijke klus
Teun van de Neste, ook journalist in wording, beantwoordt gedeeltelijk aan dit profiel en plukt liever de dag dan het decennium. "Aan recyclage doe ik niet echt mee. Voor de rest kijk ik in mijn leven liever uit naar iets op korte termijn dan op lange termijn. Niet altijd een positieve eigenschap, maar ik heb gewoon afwisseling nodig in mijn leven. Volgend jaar ga ik op Erasmus naar Zweden."
Recyclage is evenmin aan opkomend dj Gunman besteed. Frank Raes, zoals hij in het echte leven heet, woont alleen en wijt zijn gebrek aan recycleren aan luiheid: "Ik geef dat eerlijk toe, maar het is ook geen makkelijke klus om mijn afval netjes te ordenen als er veel mensen over de vloer komen." Maar volgens Frank vult een dj of muzikant het begrip duurzaam op een andere manier in: "Investeren in mensen of materiaal verrijkt mijn creativiteit ongelofelijk." Naast muziek maken organiseert hij ook drum-'n-bass-evenementen in Antwerpen en Turnhout onder de naam City Flow. "Met onze feestjes hoop ik dat mensen een positief gevoel krijgen door de muziek en dat ze voor en na de feestjes gelukkig zijn. Dit klinkt misschien melig, maar in essentie komt het daar op neer."
De vele gezichten van de toekomst
Duurzaamheid is gelukkig een breed begrip en veel meer dan ecologie. We vroegen aan jongeren wat zij er nog allemaal onder verstaan. De antwoorden lopen erg uiteen.
De 20-jarige Pieter Verhoeven volgt een lerarenopleiding. Voor hem omvat een duurzame toekomst meerdere aspecten: "Hoewel ik geen milieuactivist ben, draag ik wel mijn steentje bij door glazen flessen te kopen in plaats van plastieken. Maar zelfs dat is niet echt milieuvriendelijk, omdat de reiniging van die flessen het milieu nog meer belast dan plastic. Je wordt er soms moedeloos van."
Hij draagt ook op een andere manier bij aan een betere toekomst: "Geld investeren op de beurs en studeren zijn voor mij de twee belangrijkste manieren om een betere toekomst te waarborgen. Het beroep leerkracht is niet enkel fijn, het feit dat ik mijn leerlingen naast leerstof ook bepaalde waarde kan meegeven, geeft voldoening. In ruil krijg je veel vriendschap terug. Meer heb ik niet nodig", vertelt Pieter.
De filosofie van de 21-jarige student Matthias Arnouts ligt in dezelfde lijn. Hij is al tien jaar lid van het Jeugd Rode Kruis en verleent al vier jaar hulp aan het Rode Kruis. Op festivals staat hij achter de coulissen om eerste hulp te bieden aan de vele feestneuzen die de festivalweide eren met hun ongebreideld gefeest. "Ik werk niet alleen als vrijwilliger bij het Rode Kruis, omdat het in de lijn van mijn werk ligt. Ik engageer me ook graag om mensen te helpen."
Thomas Van Orshaegen, online project manager bij Internet Architects, werkt op een andere manier aan de toekomst: "Ik doe zo veel mogelijk praktijkervaring op om duurzame contacten op te bouwen, om mezelf een mooi toekomstperspectief te geven", legt hij uit. "Die competentie krijg je niet op school aangeleerd en in het echte leven ben je op jezelf aangewezen om je toekomst te verzekeren, want een pensioen van de overheid zal er niet inzitten", besluit hij.
Vol moed de wereld veranderen
Hoewel duurzaamheid op verschillende manieren geïnterpreteerd wordt, impliceert de term volgens Yannick Peers, voorzitter van Animo Antwerpen en student Politieke Communicatie, in de eerste plaats hernieuwbare energie. Hij gelooft dat een klein land als België met kleine inspanningen veel teweeg kan brengen: "Recycleren, je huis isoleren en zo weinig mogelijk de auto gebruiken, het maakt een verschil." Maar Yannick is ook realistisch en beseft dat de grote veranderingen op geopolitiek niveau moeten gebeuren: "Er heersen monopolies over de energiemarkt. Eenmaal we die doorbreken is de wereld klaar voor een nieuw tijdperk."
Animo, de jongerenafdeling van sp.a, is voor Yannick de uitgelezen plek om de wereld te verbeteren: "Vanuit de politiek verander je alles", legt hij uit. "In de politiek moet je niet enkel het volk vertegenwoordigen, maar ook bewustmaken. Kennis is macht en macht aan het volk!"
Rest de vraag of het idealisme van deze generatie zich zal kristalliseren in daden. Tegen het systeem wordt al decennia geprotesteerd, maar ditmaal liggen de kaarten anders. Jongeren uit Spanje, Griekenland, Portugal, het Verenigd Koninkrijk, ... jongeren uit het rijke Europa zeg maar, waren een decennium geleden vervuld met hoop. Ze zouden de voortrekkers zijn van de nieuwe gouden eeuw. Als ze braaf naar school gingen werd hen een mooie job beloofd. Twee economische crisissen later was de kans op een job, huis en voorspoedige kans nog nooit zo hopeloos. Tien jaar later wacht er in plaats van een arbeidscontract een torenhoge staatsschuld. Het enige wat velen nog rest is de hoop that things will get better.
Neen, idealisme is geen nieuwe uitvinding. Ja, idealisme blijft niet eeuwig hangen. Maar ditmaal moet het zo lang mogelijk bewaard blijven. Anders is het misschien allemaal voor niets geweest.
© 2011 - StampMedia - Vincent Buyssens
Dit artikel werd voor het eerst gepubliceerd in Krax van oktober/november 2011, p. 17
Dit artikel werd gepubliceerd door MO* - online op 14/10/2011
Dit artikel werd gepubliceerd door De Wereld Morgen op 14/10/2011
