Een splitsing van België is minder gek dan aanvankelijk gedacht. Uiteraard heeft dit drastische gevolgen voor België, maar hoe zit het op Europees vlak? En kàn België eigenlijk splitsen? Samen met de politicologen Dave Sinardet en Hendrik Vos gaan we op zoek naar het Europese antwoord.
Hoe meer de regeringsvorming op zich laat wachten, des te groter wordt de roep om een onafhankelijk Vlaanderen. De Panorama-reportage ‘Plan B’ uitgezonden op de VRT bewees al dat het mogelijk is, maar de rol van Europa kwam nauwelijks aan bod. Want hoewel de splitsing eerst en vooral de Belgen aangaat, moet men de invloed ervan op Europa niet onderschatten.
“Symbolisch zou dit erg slechte reclame zijn voor Europa”, zegt Dave Sinardet, politicoloog en professor aan de Vrije Universiteit van Brussel (VUB) en de Universiteit van Antwerpen (UA). “Het feit dat een meertalig land splitst, bewijst dat een meertalige politieke situatie niet werkt.
En dat is waar Europa nu net voor staat: meerdere culturen en talen die samenwerken.” Eurosceptici gebruiken de mogelijke splitsing van België maar al te graag om hun gelijk te halen. Als het al niet met drie verschillende gemeenschappen lukt, waarom zou het dan met 27 verschillende landen wel werken? “Dat is juist”, zegt Hendrik Vos, politicoloog en professor aan de Universiteit van Gent (UG).
“Eurosceptici verwijzen daar vaak naar, maar Europa is nu toch al een hele tijd bezig. Vandaag zijn er 27 lidstaten en dat gaat moeizaam, maar het blijft wel werken en vooruitgaan”.
Basken, Schotten, Corsicanen
Europa vreest ook dat een Belgische splitsing voor een domino-effect zou zorgen. Naast de Vlamingen, kent Europa nog verschillende andere bevolkingsgroepen die zich willen afscheiden. Denk maar aan de Basken en de Catalanen in Spanje, de Schotten in Groot-Brittannië en de Corsicanen in Frankrijk. Het is niet ondenkbaar dat deze groepen de Vlaamse afscheuring zullen aangrijpen om zichzelf ook af te scheuren. Hendrik Vos: “Toen Romano Prodi nog voorzitter was van de Europese Commissie is in het Europese Parlement een parlementaire vraag gesteld over de mogelijke afscheiding van Wales. Het antwoord van de commissie was dat ze die kwestie op dat moment zouden moeten bekijken, maar dat Wales zich naar hun gevoel buiten de EU plaatste.”
Lange weg naar erkenning
Hetzelfde geldt wellicht voor Vlaanderen indien het zich afscheurt. Veel minder landen zullen Vlaanderen dan erkennen als staat, omdat afscheuren overeenkomt met separatisme. En net die erkenning is een belangrijke maatstaf voor de Europese Unie om Vlaanderen al dan niet toe te laten tot de Unie. Stel dat Vlaanderen een zetel zou krijgen bij de Verenigde Naties, dan kan de Europese Unie niets anders doen dan Vlaanderen erkennen als staat, want dit is de ultieme erkenning. Maar daarmee is de kous nog niet af.
Voorwaarden
Naast de internationale erkenning moet Vlaanderen ook voldoen aan een reeks voorwaarden die vastgelegd zijn in de criteria van Kopenhagen (zie kader). Vlaanderen voldoet aan alle voorwaarden, behalve aan één: de bescherming van minderheden. Vos: “Een van de indicatoren die daarvoor wordt gebruikt is het Minderhedenverdrag van de Raad van Europa.
Er wordt gekeken of je dat verdrag geratificeerd hebt. Vlaanderen doet dat niet. Ze zijn bang dat als ze dat Verdrag goedkeuren, ze nog meer rechten moeten geven aan de Franstaligen in de faciliteitengemeenten.” Europa tikte Vlaanderen eerder al eens op de vingers. Denk aan het voorval in 2008. Marino Keulen weigerde toen de burgemeesters uit Linkebeek, Kraainem en Wezembeek-Oppem te benoemen.
Als Vlaanderen aan al deze voorwaarden voldoet, dan pas komt de kandidatuur terecht bij de Europese Raad. Hier moeten de 27 regeringsleiders het unaniem eens zijn over de toetreding van Vlaanderen tot de Unie. Maar ook dit vormt een probleem, want als Wallonië en Brussel verder gaan onder de naam België, krijgt Vlaanderen hoogstwaarschijnlijk al één tegenstem. Ook Frankrijk, Spanje en Groot-Brittannië staan niet te wachten op een Vlaamse toetreding vanwege hun eigen minderheden: het zogeheten domino-effect, zoals eerder vernoemd.
Splitsing, een goed idee?
Officieel heeft Europa niets te zeggen over een mogelijke splitsing van België, maar zal het er onrechtstreeks wel alles aan doen om het te voorkomen. “Er is nog nooit een land gesplitst binnen de Europese Unie. Dit wil zeggen dat we zouden moeten improviseren. Dat is iets wat politici en diplomaten zeker zullen mijden. Ze hebben liever dat er voorgeschreven regels zijn. Ze vermijden dus situaties waarbij je de geschiedenis moet gaan uitvinden”, zegt Vos.
Een afscheuring impliceert bijna meteen dat Vlaanderen zich isoleert van de Europese Unie. Dit zou slecht zijn voor zijn economie, die grotendeels afhankelijk is van export. Vlaanderen zou zo zijn belangrijkste afzetmarkt (Wallonië) kunnen verliezen en andere landen zouden mogelijk kunnen volgen. Volgens Vos is het ondenkbaar dat Vlaanderen zich afscheurt. “Ik denk dat verstandige politici wel degelijk nadenken over de gevolgen van een afscheuring op Europees vlak. Volgens mij is dat één van de redenen waarom echt splitsen op dit moment geen optie is.”
Toetredingscriteria
De criteria voor toetreding werden vastgelegd op de Europese Raad van Kopenhagen in 1993 en twee jaar later verder aangevuld door de Europese Raad van Madrid:
=> De nieuwe staat moet over stabiele instellingen beschikken die de democratie, de rechtsstaat, de mensenrechten en het respect voor en de bescherming van minderheden garanderen. (politieke criteria)
=> De staat moet over een functionerende markteconomie beschikken. Bovendien moet het de concurrentiedruk en de marktkrachten binnen de EU het hoofd kunnen bieden. (economische criteria)
Alle beslissingen die in de EU al genomen zijn, moeten worden overgenomen door de nieuwe lidstaat (het 'acquis'). Hij moet ook zijn administratieve structuren aanpassen zodat Europese regels gemakkelijker toegepast kunnen worden.
Met dank aan Jo Buelens, politicoloog en lector aan Erasmushogeschool Brussel.
© 2011 - StampMedia/EHB - Emilie Laurent en Jolien Roelandt
Dit artikel verscheen eerst op Apache.be op 25/03/2011
