LEIPZIG - 24 jaar geleden bereidden 70.000 mensen in de Duitse stad Leipzig de val van het Ijzeren Gordijn voor. Het Lichtfeest herdenkt de vreedzame maandagdemonstraties, die Europa op een compleet nieuwe koers zetten.
De weg richting democratie verliep in de voormalige DDR niet van een leien dakje. Na de dood van Sovjetleider Stalin hoopten de Oost-Duitse bouwarbeiders op grondige hervormingen. Al snel werd duidelijk dat die er niet zouden komen. Het protest van 17 juni 1953 was het logische gevolg. “De stemming was hoopvol, maar de Sovjettanks namen meteen elke illusie weg. Daartegen optornen was onbegonnen werk”, vertelt Achim Walther, die destijds als puber mee door de straten trok.
Steeds vaker begon de communistische dictatuur barstjes te vertonen. In 1989, het jaar waarin de veertigste verjaardag van de DDR gevierd zou worden, bleek de situatie niet langer houdbaar. De betogingen volgden elkaar snel op. De maandagdemonstratie van 9 oktober in de Duitse stad Leipzig zou uiteindelijk voor een doorbraak zorgen. “Meer en meer mensen sloten zich bij ons protest aan. Dat er 70.000 betogers zouden opdagen, had echter niemand verwacht”, herinnert Walther zich tot op vandaag. Bijna het volledige inwonersaantal van de stad liep in een indrukwekkende stoet volledig rond de binnenring van Leipzig.
Democratie is slechtste staatsvorm
Met de val van de Muur kwam ten slotte een einde aan een lange periode van onderdrukking. “Eindelijk konden we weer schrijven en spreken over onze overtuiging. We hoefden niet langer in angst te leven. We voelden ons vrij. Daarom zeg ik vaak tegen jongeren dat democratie de slechtste staatsvorm is. Er is namelijk geen betere”, aldus Thomas Reife, die als priester lange tijd voor een verenigd Duitsland predikte.
Het Lichtfeest in Leipzig viert sinds 2007 die vreedzame revolutie van ’89. Waar de voorbije jaren andere onderdrukte Oost-Europese staten zoals Polen en Hongarije als gastland fungeerden, stond dit jaar alles in het teken van het voormalige Tsjecho-Slowakije. Een klank-, beeld- en lichtspektakel rond de thema’s verlies en ontvreemding deed een volgepakte Augustusplatz terugdenken aan historische gebeurtenissen als de Praagse Lente, de bezetting van de ambassade in Praag door gevluchte DDR-burgers en de vaak moeizame terugkeer in een land dat razendsnel evolueerde.
Achter de horizon ligt een weg
Elk jaar geeft de stad Leipzig het woord aan een prominente figuur uit het gastland. Dit jaar mocht de Tsjechische auteur en politicus Milan Uhde zijn Rede zur Demokratie houden. Uhde beleefde die revolutionaire periode vanop de eerste rij. Hij ondertekende het Charta 77, waarmee grote namen als Václav Havel de mensenrechten in Tsjecho-Slowakije wilden verdedigen. “Als auteur, journalist of wetenschapper had je een attest van de staat nodig om je werk te mogen publiceren. Enige bedenkingen bij het politieke regime waren uit den boze. Daartegen wilde ik strijden.”
Gebaseerd op een vers van de Amerikaanse dichter Walt(er) Whitman lanceerde Uhde in zijn rede de metafoor 'democratie, mijn vrouw'. Zoals elke relatie moet democratie volgens de Tsjech continu beschermd, gecultiveerd en verzorgd worden. “Het gevaar voor onze democratische waarden schuilt vooral in de berusting, frustratie en ontgoocheling onder jongeren.”
“Op de vraag hoe de democratie gered moet worden, heb ik geen pasklaar antwoord. Waar ik wel zeker van ben, is dat er achter de horizon een weg ligt. Het is onze levensopgave die weg te zoeken, vinden en uiteindelijk te nemen”, concludeert Uhde. “De vrijheid van de mens is enkel in een democratische omgeving mogelijk. Zich in het private terugtrekken en elke verantwoordelijkheid voor de maatschappij van zich afschudden, dat vormt de echte bedreiging voor de democratie.”
© 2013 – StampMedia – Laurens Soenen
Dit artikel werd gepubliceerd door De Wereld Morgen op 11/10/2013
