"Macedonië op rand van afgrond"

Macedonië staat op de rand van de afgrond. Het land glijdt onder de conservatieve regering af naar een dictatuur, terwijl een burgeroorlog om de hoek loert. Ondertussen proberen jongeren massaal uit hun hopeloze situatie weg te geraken. “De Europese Unie bekommert zich niet om ons.”

Na de parlementsverkiezingen van vorig jaar is het bijzonder onrustig in de Republiek Macedonië. De linkse oppositie, onder leiding van Zoran Zaev, beschuldigt de conservatieve regering ervan dat ze meer dan twintigduizend hooggeplaatste burgers afluistert. Sinds januari verspreiden de socialisten regelmatig afgeluisterde gesprekken van regeringsleden om hun verdachtmakingen te staven.

Op het Youtubekanaal van de oppositiepartij zijn intussen al tientallen zogenaamde bommen gedropt, die eerste minister Nikola Gruevski in nauwe schoentjes brengen. Bovendien zouden de telefoontaps bewijzen dat de regering zwaar fraudeert. Gruevski zelf zou bijvoorbeeld met overheidsgeld een Mercedes van meer dan €600.000 gekocht hebben.

De premier trok de audiobestanden eerst in twijfel, maar ontsloeg deze week onder grote druk dan toch twee in opspraak gekomen ministers. Hij blijft evenwel volhouden dat Zaev een buitenlandse spion is die het land wil destabiliseren. “Dat lijkt me weinig waarschijnlijk”, vertelt Alicja Stojanovski*, studente Europese Studies. “Het is sowieso een machtsstrijd, maar de telefoontaps zijn wel degelijk het bewijs dat Macedonië de voorbije negen jaar door een autoritair regime bestuurd is.”

Doos van Pandora

Journaliste Tanja Milevska bevestigt haar verhaal. “De waarheid komt eindelijk aan het licht. Wat de afgeluisterde gesprekken onthullen is echt onthutsend. De mensen trekken nu in groten getale de straat op, omdat de fundamenten van de democratie met de voeten getreden worden. De regering beknot alle burgervrijheden. Kritiek op het beleid wordt meteen in de kiem gesmoord.”

“Leven in Macedonië is brain damaging”, stelt Stojanovski. “Het is bijna onmogelijk om niet geïnfecteerd te geraken met de staatspropaganda.” Zo heeft de oom van Milevska, die ook journalist is, onlangs een doodskrans met zijn naam op in de bus gekregen. “Omdat hij te kritisch zou zijn”, verzucht Tanja Milevska. Ze hoopt dat de telefoontaps de doos van Pandora zullen openen.

Macedonische lente

Stojanovski spreekt van een Macedonische lente. “De situatie is te vergelijken met die in de Arabische landen. Macedonië is niet meer of minder dan een dictatuur. Zonder partijlidkaart is het onmogelijk om een job te krijgen. Wie wat wil verdienen, moet voor de overheid werken. De laatste negen jaar hebben ze in elke belangrijke institutie – van justitie tot politie – hun mannetjes geposteerd. Daarom staan de conservatieven zo sterk.”

Volgens Stojanovski zet je jezelf buitenspel als je niet conservatief stemt. “Toen ik vorig jaar stage liep bij de vertegenwoordiging van Macedonië bij de Europese Unie, verplichtte de diplomaat me om voor zijn partij te stemmen. Zo niet, zou hij mijn carrière en toekomst verwoesten.”

“Het systeem is door en door corrupt”, bevestigt Milevska, die vanuit Brussel werkt en daar regelmatig weggevluchte landgenoten tegenkomt. Zij zijn lang niet de enigen: volgens Eurostat zouden alleen al dit decennium 400.000 mensen Macedonië verlaten hebben. “Jongeren trekken massaal naar het buitenland. Er is een ware braindrain aan de gang, maar de regering probeert die cijfers zo goed mogelijk verborgen te houden. Sinds 2002 is er geen volkstelling meer geweest. Op papier telt Macedonië iets meer dan twee miljoen inwoners, maar dat is complete onzin.”

Bulgaars paspoort

Met de Macedonische nationaliteit zijn de jongeren in het buitenland evenwel niets. Velen vragen daarom een Bulgaars paspoort aan. “Als Macedoniër is het erg moeilijk om in de Europese Unie een werkvergunning te krijgen. Zo’n vijftal jaar geleden was er een stormloop richting de Bulgaarse ambassades, omdat die maar al te graag identiteitskaarten uitdeelden. Bulgarije claimt namelijk nog altijd Macedonië. Volgens de Bulgaren zijn we twee landen, maar één natie”, legt Stojanovski uit.

Dankzij die dubbele nationaliteit zijn heel wat jongeren in onder andere Duitsland aan de slag kunnen gaan. “Momenteel zijn de Bulgaren echter minder vrijgevig en hebben ze uit veiligheidsoverwegingen troepen naar de grens gestuurd. Jonge Macedoniërs wachten nu op een signaal van de Europese Unie.”

In Brussel hebben de Europese politici tot nog toe stilzwijgend toegekeken. “Nochtans is hun steun van levensbelang”, aldus Milevska. “Ze moeten de daden van Gruevski rechtuit veroordelen, want de veiligheid van kritische stemmen is in enorm gevaar. Ik wil niet aan een burgeroorlog denken, maar de haat tussen bondgenoten van de regering en critici is nooit groter geweest.”

Etnische spanningen

Daarnaast wordt Macedonië, net zoals de hele Balkan, door etnische spanningen verscheurd. Bovenop de afgeluisterde gesprekken kwam afgelopen weekend een aanval van vermoedelijk Kosovaarse rebellen op een stadje in Noord-Macedonië, waarbij meer dan twintig mensen om het leven kwamen. “Er doen daarover de wildste geruchten de ronde. Zo zou de regering de aanval geënsceneerd hebben om de aandacht van de telefoontaps af te leiden. Een week later is er nog geen duidelijkheid over de bestorming, wat de samenzweringstheorie doet aanzwengelen”, legt Milevska uit.

De journaliste gelooft echter niet dat de etnische spanningen in Macedonië weer zullen opwakkeren. “De Albanese kwestie is verre van opgelost, omdat het Akkoord van Ohrid (een vredesakkoord tussen de Macedonische regering en de Albanese rebellen, red.) nog niet volledig uitgevoerd, is, maar voor het eerst zijn alle etnieën in Macedonië verenigd tegen de regering.” Stojanovski ziet dat anders: “De Albanezen hebben bijzonder veel macht in Macedonië. Een regering zonder Albanezen is tegenwoordig ondenkbaar, maar de culturele verschillen blijven. Macedoniërs moeten doorgaans niets van de Albanezen weten.”

Ook apolitieke protesten

Hoe de toekomst van hun land eruit ziet, kunnen Stojanovski en Milevska moeilijk inschatten. “Zolang de huidige regering aan de macht blijft, zal Macedonië in elk geval geen nieuwe Europese lidstaat worden. Stilaan komen in verschillende steden protesten op gang en ik verwacht dat de regering ooit zal vallen, maar wie komt dan aan de macht? Ik vertrouw ook Zaev niet”, zegt Stojanovski.

“Het klopt dat Zaev al corruptieaanklachten aan zijn been heeft, maar zolang het juridische apparaat niet onafhankelijk werkt, is elke veroordeling waardeloos”, vertelt Milevska. Zij vestigt haar hoop vooral op de protesten, die als paddenstoelen uit de grond schieten. “Het is niet enkel de socialistische partij die protesteert. Ook apolitieke Macedoniërs geven nu te kennen dat ze een integere persoon aan het hoofd van hun land willen. Ze tolereren niet langer de corruptie en criminaliteit.”

Stojanovski gelooft niet in een snelle oplossing. “Veel burgers hebben een moraal trauma. Na zoveel jaren wonen ze eindelijk in een onafhankelijk land, maar worden ze door dictators geregeerd. Gruevski is zo gehecht aan zijn luxeleven dat hij niet vrijwillig zal opstappen. Zelfs al wordt hij afgezet, dan nog zal het minstens tien jaar duren vooraleer de democratie zich ontwikkelt.”

*Alicja Stojanovski is een schuilnaam

© 2015 – StampMedia – Laurens Soenen