Vijf jaar na de oprichting van het digitale platform Mvslim geven oprichters Hanan Challouki en Taha Riani de fakkel door aan een Londens bedrijf. Met Mayada Srouji, die er de laatste drie jaar hoofdredactrice was, gaven ze ‘moslimmillennials’ over de hele wereld een stem. Mayada blikt in dit interview terug en deelt haar kijk op de media vandaag.
Hoe reageerde je toen je te horen kreeg dat Mvslim overgenomen zou worden door een Londens bedrijf?
“Toch wel emotioneel, want ik heb er vijf jaar met alle plezier gewerkt. Ik heb erg veel boeiende mensen via het platform leren kennen en heb mijn skills kunnen verfijnen. Toch was de tijd aangebroken om het door te geven aan anderen. In Vlaanderen is het moeilijk om subsidies te blijven vinden. Doordat het project volledig op vrijwillige basis werkte, werd het stilaan lastig om het systematisch te laten draaien.”
Hoe kijk je terug op je tijd bij Mvslim?
“Ik ben begonnen op mijn twintigste. Ik was toen ook studente Arabistiek en Islamkunde, met een minor in de politieke en sociale wetenschappen. Ik werd al snel redactrice voor de geschiedenissectie en de opiniestukken. Dat was zeer leuk, want ik beschikte over een team van schrijvers die veel ouder waren dan ik. Mensen vanuit de hele wereld, vaak met erg mooie diploma’s op zak, die hun vrije tijd nuttig wilden besteden. Na twee jaar werd ik aangesteld als hoofdredactrice, dat kwam met een enorme verantwoordelijkheid. Ik heb dat heel graag gedaan.”
Hoe ben je terechtgekomen bij Mvslim?
“Mvslim is bij haar opstart enorm snel viraal gegaan. Ik schreef voor de opstart van Mvslim al gedichten en opiniestukken op mijn persoonlijke blog. Daarnaast schreef ik ook geregeld kortverhalen. Enkele weken voor de lancering van Mvslim meldde ik me aan als schrijver en ik kreeg vrijwel onmiddellijk reactie. Het was een jong team van schrijvers, redacteurs, reviewers en nadien ook een hoofdredacteur.”
Zijn er dingen die je bij Mvslim hebt kunnen realiseren, die je bij andere nieuwsmedia niet zou kunnen verwezenlijken?
“Vijf jaar geleden waren er heel wat negatieve associaties rond de moslimidentiteit. Als media het over moslims hadden, was er vaak de directe link met jihadisme en terreur. Met Mvslim wilden we dat negatief narratief rond moslims en de moslimidentiteit doorbreken, door ons te focussen op de positieve verhalen die te weinig aan bod komen. De moslimidentiteit stond bij ons centraal, zonder dat die religieuze identiteit telkens naar de voorgrond werd geschoven.”
“We gaven in onze stukken moslims een platform, zodat ze niet meer als passief object binnen de media fungeerden, maar eindelijk voor zichzelf konden spreken. Een titel met ‘deze vrouwelijke, gesluierde moslimpiloot’, liet een indruk na bij mensen. De combinatie van de woorden ‘vrouwelijk’, ‘gesluierd’, ‘moslim’ en ‘piloot’, was voor velen een bizarre woordcombinatie. Want, zo luidt het dominant en stereotiep narratief, piloten zijn mannen, gesluierde vrouwen zijn onderdrukt en passief, en moslims staan mijlenver weg van wetenschap. Het werk van Mvslim ging daarom snel viraal, het doorbrak die dominante narratieven. Eigenlijk is het jammer dat we moslims moesten normaliseren, maar dat was en is nog steeds heel belangrijk.”
Vanwaar kwam jouw interesse om over allerhande maatschappelijke thema’s te schrijven?
“Ik schreef als tiener al kortverhalen met een sterk maatschappelijke insteek en ik onderhield mijn persoonlijke blog. Dus, ik ben altijd al in de ban geweest van verhalen, vooral als ze maatschappelijke problematieken blootleggen. Ik had volgens leerkrachten en vrienden ook wel een aanleg voor schrijven, dus ik wilde daar altijd heel graag iets mee doen. Op een redactie werken was om die reden voor mij ook een heel bewuste keuze, op die manier kon ik verhalen naar de voorgrond brengen, zonder dat de focus zou geplaatst worden op mij als persoon.”
“Vijf jaar geleden was de wereld in de ban van de geradicaliseerde moslimjongeren die naar Syrië vertrokken. Daardoor kwam de versterking van het wantrouwen tegenover moslims. Het regende opiniestukken over hoe de integratie mislukt was en hoe moslims geen verlichting hebben gekend. We werden als groep in hetzelfde hokje geplaatst als terroristen. Dit had een enorme indruk op me nagelaten, want de groep waar ik zogezegd toe behoorde, omdat we dezelfde religie delen, is dezelfde groep die mijn familie in Syrië jarenlang heeft geterroriseerd.”
“Heel dat gebeuren en andere belangrijke evenementen zoals de Arabische lente, hadden ertoe geleid dat ik voor de opleiding Arabistiek en Islamkunde koos. Ik had heel erg veel vragen over de politiek en de geschiedenis van het Midden-Oosten. Die kennis hielp mij uiteindelijk om op journalistiek vlak iets te kunnen betekenen. Bij Mvslim wilden we niet alleen de wereldwijde perceptie van ‘de moslim’ veranderen, maar ook taboes en dogma’s binnen de moslimgemeenschap bespreekbaar maken. Mijn geschiedenisachtergrond liet me toe om mensen te informeren over de rijke geschiedenis van islamitische beschavingen. Denk bijvoorbeeld aan hoe theologische discussies tijdens de Islamitische gouden tijdperk zeer normaal waren: moslims discussieerden met andersgelovigen over het bestaan van God, zonder terug te vallen op religieuze argumenten. Ik vind het enorm leuk in de pen te kruipen en steeds te refereren aan het verleden om daaruit iets positief te halen voor de toekomst.’”
Één van uw eerste artikels was een opiniestuk voor De Morgen over Arabisch feminisme, van waar kwam die drijfveer?
“Dat is lang geleden. Ik wou vooral aantonen dat feminisme geen Westers concept of uitvinding is, het is een manier van denken die over heel de wereld bestaat, lang voordat het feminisme als term werd gehanteerd. Fatima Mernissi, in haar boek ‘the forgotten queens of Islam’, portretteert zo bijvoorbeeld een lijst aan vrouwelijke spirituele en politieke leiders binnen de islamitische geschiedenis. Maar ook in hedendaagse context zien we enorm boeiende islamitische feministen pleiten voor een herinterpretatie van religieuze teksten.”
Wat wilde je vooral realiseren met de journalistieke stukken bij Mvslim?
“Ik had twee doelen toen ik de stap naar Mvslim zette. Ik wilde taboes binnen moslimgemeenschappen bespreekbaar maken en tegelijk aantonen dat het beeld van ‘de moslim’ in de media gebaseerd is op de uitvergroting van stereotypen. ”
Waar ben je momenteel mee bezig?
“Ik ben onlangs afgestudeerd als master Gender en Diversiteit, na mijn bachelor Arabistiek en Islamkunde. Ondertussen ben ik al even actief als inclusie-adviseur bij Allyens. Klanten uit de non-profit, profit en overheidsinstellingen kloppen bij ons aan met de vraag hoe hun beleid, campagnes of projecten op een inclusieve manier kunnen invullen. Daarin ondersteun en adviseer ik hen.”
Hoe doen onze Vlaamse mediahuizen het inzake diversiteit en representatie?
“Ik heb het gevoel dat Vlaamse media veel meer inzetten op diversiteit. Er wordt onder journalisten gebrainstormd over inclusieve thema’s en er wordt vaker afgetoetst met minderheden, wat voordien nog veel te weinig gebeurde. Binnen bedrijven, overheidsinstellingen en media zijn diversiteit en inclusie een trend geworden. Maar natuurlijk is er nog veel ruimte voor verbetering. Want, helaas, zijn trends vaak van tijdelijke en oppervlakkige aard. Het is daarom belangrijk dat inclusie niet enkel verankerd wordt in systemen, maar we streven naar een inclusief systeem.”
En als je kijkt naar de mensen in de media zelf, zijn die divers genoeg?
“Nee, dat is zeker nog niet het geval. Ik heb vrienden in de media die aanhalen dat er nog werk aan de winkel is. Dat ze vaak het gevoel hebben dat nadenken over inclusie nog te veel hun taak lijkt te zijn, omdat ze toevallig tot een minderheidsgroep behoren, of dat ze nog te hard moeten vechten tegen stereotiepe denkbeelden. Dat is jammer.”
“Diversiteit op redacties is uiterst belangrijk. Door een diversiteit aan ervaringen is er automatisch oog voor ‘andere’ verhalen. Het is de deontologische taak als journalist om objectief te zijn, maar iedereen, ook journalisten, hebben alsnog, vaak onbewust, bepaalde biases of een vorm van vooringenomenheid. Onze bronnen zijn ook al bepaald door wie we zijn, door wat we volgen.”
“Door samen te werken met redactieleden met diverse achtergronden, is het resultaat ongetwijfeld dat je aan veel rijkere informatie komt. Zelf volg ik bijvoorbeeld vaak Arabische media of queer-verhalen binnen moslimgemeenschappen. Het is daarom voor redacties een meerwaarde om verschillende mensen aan die verhalen te laten werken, zodat iedereen er zijn eigen inzichten in kan steken. Op die manier is ook wat de media aanbieden een betere representatie van wat er effectief gebeurt in de samenleving of in de wereld.”
Zou jij zelf op de redactie van een Vlaamse krant willen werken?
“(Lacht) Dat hangt ervan af. Ik ben over het algemeen meer gebeten door onderzoeksjournalistiek. Ik wil het niet enkel hebben over een probleem of een bepaalde situatie, maar wil de zaken liever onderzoeken. Bij heel wat mediabedrijven zie je dat alles hapklaar, kort en leesbaar moet zijn. Daardoor mist er heel wat nuance in verhalen en worden thema's nooit voldoende grondig behandeld. De media hebben een enorme impact op de politiek en net om die reden is het belangrijk dat gevoelige thema's voldoende diepgaand en genuanceerd besproken worden.”
Heeft de Vlaamse journalistiek misschien een negatieve bijklank voor moslims?
“Heel wat minderheden hebben over het algemeen een wantrouwen tegenover de media. Zo hebben moslims bijvoorbeeld erg afgezien tijdens de aanslagen, omdat negatieve beeldvorming over hen de media beheerste. Ook in praatprogramma’s werden mensen uitgenodigd die heel polariserende boodschappen verkondigden. Het is dan ook normaal dat moslims niet in die omgeving willen zijn. Dat staat nog los van de haatreacties die je ongetwijfeld over je heen krijgt wanneer je als moslim in beeld komt. Dat is jammer, want ik geloof dat moslimjongeren, die om die reden afstand nemen van de media, enorm veel te bieden hebben.”
Worden moslims vandaag nog te vaak uitgenodigd om het over hun geloof te hebben?
“Het lijkt wel zo dat moslims enkel welkom zijn om het te hebben over hun moslimidentiteit, maar ik vind niet dat het ramadan moet zijn om een moslim in een praatprogramma te hebben. Moslim-zijn maar één deelidentiteit, daarnaast hebben we zoveel andere deelidentiteiten. Mijn zus werkt bijvoorbeeld bij Pfizer Puurs, waar ze werken aan een vaccin tegen het coronavirus. Ze is moslim, maar ook wetenschapper. Door enkel te focussen op haar moslimidentiteit, wordt haar rol als wetenschapper volledig vergeten. De samenleving draait op diversiteit en onze diversiteit aan skills. Zolang dat die perceptie niet verandert, zullen we onterecht interessante stemmen missen.”
Denk je dat een Vlaamse versie van Mvslim zou helpen?
“Ik denk dat het sowieso goed zou zijn in het huidige klimaat. Maar ik vind ook dat Vlaamse redacties inclusief genoeg moeten kunnen zijn zodat iedereen er zich thuis kan voelen. Ik ben nog altijd van de mening dat het beter is dat een platform voor iedereen toegankelijk is dan dat we ons fragmenteren.”
“Denk bijvoorbeeld aan Charlie Magazine, dat ook gericht was op één bepaalde bevolkingsgroep, namelijk vrouwen, terwijl het voor iedereen toegankelijk was. Zulke dingen ontstaan wanneer men het gevoel heeft dat er onvoldoende ruimte is bij de klassieke media. Zolang zij niet voor iedereen een ‘safe space’ kunnen verzekeren, gaan zulke alternatieven blijven bestaan. Ik opteer voor iets dat inclusief is en dat iedereen kan aantrekken. In een ideale wereld zou iets als Mvslim niet hoeven te bestaan en zou men zich niet hoeven terug te plooien op één identiteit.”
Wat zou je zeggen aan moslimjongeren die twijfelen om stappen te zetten in de journalistiek?
“Ik denk dat je in eerste instantie overtuigd moet zijn van jezelf en je talenten. Het is aan te raden om je in de thema’s die je boeiend vindt te verdiepen en te specialiseren. Verder is het ook altijd slim om vrijwilligerswerk of stage te volgen binnen het medialandschap, dan sta je meestal wel een streepje voor en breid je je netwerk voldoende uit. Dat laatste is heel erg belangrijk.”
Als je Mvslim voor een laatste keer zou kunnen toespreken, wat zou je zeggen?
“Ik zou de mensen die een bijdrage leverden en de lezers willen bedanken voor de waardevolle jaren. Daarnaast zou ik ook willen zeggen, vooral aan moslimjongeren, dat ze nooit bang moeten zijn om hun dromen en ambities na te streven. Maak je eigen keuzes, ga ervoor en laat niemand je daarin tegenhouden, noch de samenleving, noch de gemeenschap(pen) waar je toe behoort.”
Dit artikel werd gepubliceerd door De Wereld Morgen op 20/05/2020.
