Nadia Nsayi: ‘Voor het eerst staat een vrouw aan het hoofd van het Congolese parlement’

President Félix Tshisekedi heeft eindelijk een eerste minister benoemd, nadat hij zes maanden geleden de eed aflegde in Congo. Wat is jouw reactie op de aanstelling van Sylvestre Ilunga?

Nadia Nsayi: ‘Eerst en vooral vind ik het een goede zaak dat Félix Tshisekedi eindelijk een eerste minister heeft benoemd. Dit is een belangrijke stap voor de installatie van de nieuwe regering waar de Congolezen op wachten. Het valt me op dat de president niet koos voor een jong, dynamisch figuur maar voor een zeventiger met veel politieke ervaring. Hij werkte op diverse ministeries sinds de periode van Mobutu. Hij heeft dus de verschillende regimes in Congo gekend.

Wat mij zorgen baart, is zijn recent beleid als algemeen directeur van de Congolese spoorwegenmaatschappij (SNCC). Dat is nu toch één van de domeinen waarin Congo de voorbije jaren helemaal niet op de goede manier is bestuurd. Ik stel me dan ook de vraag waarom de president precies voor Ilunga Ilukamba heeft gekozen. 

Ilunga komt uit het politieke kamp van oud-president Joseph Kabila, het Front Commun pour le Changement (FCC). Kabila heeft hem voorgesteld aan Tshisekedi. Die heeft de kandidatuur aanvaard. Het is nu wachten op de nieuwe regeringsploeg. Hoe zal die eruit zien? Wie zullen de ministers zijn? En wat zal de slagkracht zijn van de nieuwe regering in Congo?’

Sommigen zeggen dat Tshisekedi niet “verkozen” maar “benoemd” is.

Nadia Nsayi: ‘Ik denk dat dit debat nu eigenlijk niet meer prioritair is. Ik heb me hierover kritisch uitgesproken na de bekendmaking van de voorlopige verkiezingsuitslagen door de nationale kiescommissie (CENI) begin januari 2019. Volgens de officiële percentages is Tshisekedi de winnaar. Tot nu toe was er geen publicatie van de resultaten per provincie of per stembureau. We weten bijvoorbeeld niet hoeveel stemmen Tshisekedi heeft behaald in een provincie als Maniema.

Er zijn zoveel onduidelijkheden over de officiële uitslagen. Daarnaast zijn er ook de cijfers van de katholieke kerk, een geloofwaardige speler in Congo met 40.000 verkiezingswaarnemers. Uit die cijfers bleek dat Martin Fayulu de presidentsverkiezingen won, en niet Tshisekedi. Dat wordt bevestigd door de uitgelekte cijfers van de kiescommissie, die heel grondig werden geanalyseerd door de Financial Times.’

‘Het zou dus perfect kunnen dat Tshisekedi niet de meeste stemmen behaalde bij de jongste verkiezingen. Volgens de kiescommissie behaalde Félix Tshisekedi 39% en volgens de katholieke kerk was dat maar 20%. Dat is geen sterk politiek mandaat van de Congolese bevolking.

Hij kreeg minder dan 50% en dat betekent dat hij, rekening houdend met de fragiele context in Congo, op zoek moet gaan naar meer draagvlak om van zijn presidentschap een succes te kunnen maken. Hij heeft de steun nodig van de bevolking en de enige manier om die te krijgen is een beter beleid te voeren en dus breken met de oude cultuur van corruptie en geweld.

Maar de realiteit is dat hij vandaag president is, en dat werd bevestigd door het Grondwettelijk Hof. Er waren ook geen grote protesten in Congo. Vandaag kan je spreken van een algemene erkenning van de nieuwe president door de Congolese bevolking. Congo moet dus verder met deze situatie.’

De nieuwe voorzitter van de Kamer is Jeanine Mabunda.

Nadia Nsayi: ‘Ik had de gelegenheid om Jeanine Mabunda vorig jaar te ontmoeten in Congo. Ze werd al drie keer verkozen als parlementslid. Bij onze ontmoeting was ze nog de speciale gezante van Joseph Kabila voor de strijd tegen seksueel geweld.

Ik vind Mabunda een gedreven en intelligente vrouw. Ik denk dat zij technisch gezien haar nieuwe functie op een goede manier kan uitvoeren. Maar natuurlijk is ze iemand die dichtbij Kabila staat. Zal ze het parlement leiden als een democratisch controleorgaan of zal ze vooral proberen om een politieke strategie uit te voeren in het voordeel van Kabila en zijn FCC? Het is nog te vroeg om die vraag te beantwoorden.

Haar verkiezing is trouwens een sterk symbolisch signaal. Voor het eerst staat een vrouw aan het hoofd van het parlement. Ik hoop dat Mabunda haar intelligentie en haar politieke ervaring inzet om het parlement te transformeren tot een sterk controleorgaan.’

Wat denkt u van de oppositie die vertegenwoordigd is in de Lamuka-coalitie?

Nadia Nsayi: ‘Binnen het Lamuka-platform (“Word wakker”) is er veel onduidelijkheid. Ik hoor twee discours. Enerzijds zegt Martin Fayulu dat hij, als kandidaat van de verenigde oppositie, de verkiezingen won en dus de echte president is. Anderzijds zegt Moïse Katumbi, de nieuwe coördinator van Lamuka, dat hij Tshisekedi erkent als president en dat Lamuka deel uitmaakt van de oppositie.

Lamuka verliest zijn politieke relevantie omdat het vandaag verschillende, tegenstrijdige boodschappen naar de Congolese bevolking stuurt. Het is moeilijk om momenteel de lijn van het platform te begrijpen. Het heeft veel weg van politiek theater.'

Kan Fayulu samenwerken met Tshisekedi?

Nadia Nsayi: ‘Op dit moment wil Martin Fayulu niet besturen met Félix Tshisekedi. Maar we kennen de Congolese politici, ze kunnen heel lang iets zeggen en dan plots een heel andere richting inslaan. Als Fayulu zijn overwinning blijft opeisen, zal hij veel medestanders verliezen want heel wat mensen gebruiken politiek om te overleven. Zij kunnen gemakkelijk een postje aanvaarden van Tshisekedi, ook al steunden ze Fayulu.’

Tshisekedi benadrukt het belang van een rechtsstaat. Ben jij overtuigd?

Nadia Nsayi: ‘Congo is op dit moment geen rechtstaat. Toch nam de president een paar belangrijke beslissingen zoals de vrijlating van honderden politieke gevangenen van het Kabilaregime. Daarnaast was er ook de annulatie van het politiek geïnspireerde vonnis tegen Moïse Katumbi en de toestemming voor zijn terugkeer. Tshisekedi moet werken aan een globale aanpak en dit vergt een sterk beleid op verschillende niveaus. Dat is de enige manier om Congo een nieuwe positieve dynamiek te geven.’