Sharenting, sharewatte? Heb jij zo’n stel moderne ouders met een Facebook- of Instagramaccount en posten ze soms foto’s van jou? Dan krijg jij vast en zeker wel eens te maken met dit fenomeen. Sharenting (lees: share + parenting) gaat namelijk over ouders die voortdurend foto’s van hun kroost op sociale media plaatsen. Sterker nog, de term slaat niet alleen op de foto’s zelf, maar ook op het delen van berichten over hun kinderen.
Ouders die een gênante vakantiefoto van hun kind op Facebook delen, mag dat wel zomaar? In de Belgische wetgeving bestaat het “Recht op afbeelding”. Deze wet bepaalt dat je toestemming moet vragen aan iemand voor je hem of haar fotografeert, én dat je deze vraag moet herhalen alvorens je die foto publiceert. De overheid hanteert hierbij de leeftijd van 12 jaar als richtsnoer. Ben je ouder dan 12, dan word je bestempeld als een ‘minderjarige met onderscheidingsvermogen’ en moeten zowel je ouders als jijzelf toestemming geven. Ben je jonger dan 12, dan behoor je tot de ‘minderjarigen zonder onderscheidingsvermogen’ en kan je zelf geen toestemming geven. Dat betekent dat je ouders je vertegenwoordigen en dus in jouw naam spreken. Toch is de Belgische wetgeving nog niet helemaal up-to-date, want een concrete definitie van sharenting is bijvoorbeeld nog niet in de wetteksten opgenomen. Bovendien is het niet altijd even helder hoe de verhouding tussen ouder en kind zich manifesteert in deze context.
Toestemming a.u.b.
Maar hebben kinderen jonger dan 12 dan helemaal niets in de pap te brokken? Naima Charkaoui, kinderrechtencommissaris ad interim, licht toe: “Wettelijk gezien mogen ouders zelf beslissen welke foto’s zij en derden delen van hun minderjarig kind. Toch vinden wij dat een kleuter bijvoorbeeld best al een eigen mening kan hebben over een bepaalde foto. Een kind heeft het recht om zijn of haar mening te laten horen, ongeacht de leeftijd. Zeker als het over het kind zelf gaat. Volgens het Kinderrechtenverdrag moet daar trouwens rekening mee gehouden worden. Als ouder moet je het dus ernstig nemen als je kind uitdrukkelijk vraagt om bepaalde foto’s van hem of haar niet te delen. Het is dan aan de ouders om met hun kind in dialoog te gaan en er met hen over te praten. Op die manier toon je niet alleen respect voor de mening van je kind, maar leer je het van kindsbeen af dat je niet zomaar een foto van iemand online plaatst.”
"Een kind heeft het recht om zijn of haar mening te laten horen, ongeacht de leeftijd."
Ruimte voor verbetering
Vlaanderen heeft de laatste jaren een inhaalmanoeuvre gedaan op het vlak van mediawijsheid. Denk bijvoorbeeld aan de oprichting van de website ikbeslis.be. “Momenteel bereiken soortgelijke initiatieven echter nog niet iedereen. Bovendien garanderen ze niet dat elke ouder die noodzakelijke klik maakt om er voorzichtiger mee om te springen. Ouders moedigen sharenting vaak onder elkaar aan, zonder dat ze het zelf goed en wel beseffen. Door fanatiek dergelijke foto’s te liken en erop te reageren, geven ze namelijk het signaal aan andere ouders om zo’n foto’s te blijven delen”, verduidelijkt Charkaoui. In een digitaal tijdperk waar iedereen zomaar zijn hele leven in de kijker zet, is er dus nog wel ruimte voor verbetering op het vlak van bewustwording en mediawijsheid.
Bevoegde instanties
Indien minderjarigen zich niet goed voelen bij de foto’s die hun ouders van hen online delen, kunnen ze zelf de stap naar het kinderrechtencommissariaat zetten. Daar wordt de situatie vervolgens bekeken en besproken. Naargelang de aard van de klacht kan er overlegd worden om de stap te zetten naar de Gegevensbeschermingsautoriteit. “We merken echter vaak dat jongeren zelf afhaken bij verdere stappen. Meestal schamen ze zich voor de situatie of zitten ze er ietwat verveeld mee. Op zich is dat erg jammer, want ik vind dat er soms te licht over het portretrecht van jongeren wordt gegaan”, aldus nog Charkaoui.
#babyspam
Instamoms zijn momenteel the next big thing op Instagram en kunnen meestal rekenen op een arsenaal aan trouwe volgers. Ze pronken graag met hun lieveling op sociale media en delen naarstig de laatste ouderschapstrends met elkaar. Ellen Engels (25) is sinds 5 maanden de trotse mama van baby Emile en heeft zich ook ontpopt tot zo’n echte Instamom. “Ik ontken niet dat ook ik me schuldig maak aan baby-spam. Op die manier kan ik vrienden en kennissen op de hoogte houden. Emiles oma heeft zelfs speciaal een Instagram-account aangemaakt om haar kleinkind te zien opgroeien, fantastisch toch?” Een andere Instamom is Michelle De Vos (23). Zij is fotografe in bijberoep en specialiseert zich in zwangerschaps- en babyfotografie. De foto’s die ze van haar kleine spruit Liam online plaatst, dienen als visitekaartje voor haar werk. “Ik post regelmatig originele foto’s van mijn zoontje op Facebook en Instagram. Op die manier hou ik niet alleen onze familieleden up-to-date, maar kunnen toekomstige mama’s en papa’s ook mijn werk als fotografe bekijken.”
"Emiles oma heeft zelfs speciaal een Instagramaccount aangemaakt om haar kleinkind te zien opgroeien, fantastisch toch?”
Belang van privacybewustzijn
Niet elke mama met een Instagramaccount ontwikkelt zich echter tot een Instamom. Sandra Kleipas (37) is daar een voorbeeld van. Zij is mama en plusmama van drie jongens van 9, 16 en 18. Ze is altijd erg bewust omgegaan met hun online privacy én die van andere kinderen. “Ik scherm online zowel mijn gezin af als bijvoorbeeld de kinderen van familieleden. Om professionele redenen ben ik heel actief op sociale media zoals Facebook en Instagram. Dat mijn gezin ziet hoe actief ik zelf online ben, maakt het des te moeilijker om aan hen de gevaren van het internet uit te leggen.” Toch is het onderwerp ten huize Sandra zeker bespreekbaar, zodat de jongens het verschil leren kennen tussen het gebruik van sociale media voor zakelijke of privéredenen.
Dat die online voorzichtigheid belangrijk is, zag Sandra bijvoorbeeld al bij kennissen. Een foto van hun kind verscheen toen op een website met minder goede bedoelingen. Ondertussen is die website offline gehaald, maar Sandra houdt het voorval altijd in gedachten voor ze zelf foto’s post. Met haar familie heeft ze bovendien wederzijdse afspraken gemaakt over de online privacy van de drie jongens. Toch blijken haar huidige maatregelen niet altijd te volstaan. “Recent plaatste de sportvereniging van mijn 9 jaar oude zoon een foto van hem online. Niet alleen zijn gezicht is herkenbaar, ook zijn naam staat erbij. Dat vind ik lastig, want eens dat op het internet staat, krijg je dat er nooit meer helemaal af. Niet dat zoiets écht erg is, maar wat mij betreft is het helemaal niet nodig.”
Wat het voor Sandra ook moeilijker maakt, is dat de jongens zelf wel online aanwezig willen zijn: “De twee oudste hebben al accounts op sociale media, maar met de jongste hebben we afgesproken om te wachten tot hij naar het middelbaar gaat. Hij wil bijvoorbeeld ook graag verschijnen op mijn sociale media. Dat hebben we dan opgelost door hem een eigen hashtag te geven, #Kleinefilosoof. Zo weten mijn volgers dat het over hem gaat, zonder dat ik daarmee zijn naam en zijn gezicht openbaar maak.”
Controle in eigen handen
Kinderen en jongeren zijn echter niet altijd blij met de online aandacht die ze krijgen van hun ouders. Jolien Sannen (25) is erg bewust bezig met haar online privacy: “Ik selecteer zorgvuldig de foto’s die ik op sociale media plaats. Zo ga ik er bijvoorbeeld niet mee akkoord dat mijn ouders zomaar foto’s van mij online zetten. Op die manier weet ik niet wie die foto’s te zien krijgt en kunnen ze misschien in verkeerde handen terechtkomen. Ik heb daar graag zelf de controle over. Gelukkig respecteren mijn ouders mijn standpunt hierin en zullen ze nooit een foto van mij online plaatsen zonder mijn toestemming.”
Kayin Luys (19) heeft een gelijkaardig standpunt over online privacy. Hij staat kritisch tegenover de deelcultuur van het internet: “Ik denk dat we niet voorzichtig genoeg kunnen zijn, er kunnen altijd mensen met slechte bedoelingen zijn. Vooral sociale media zijn meestal voor iedereen toegankelijk en ik vind niet dat de hele wereld zaken heeft met wat ik in het dagelijkse leven doe. Daarnaast denk ik niet dat mijn ouders hun sociale media erg sterk beveiligd hebben. Ze houden er wel rekening mee dat ik niets online wil zien over mezelf waarvoor ik geen toestemming heb gegeven.”
Kayin is zelf bewust niet erg aanwezig online. “Ik probeer het onder controle te houden. Op vlak van sociale media heb ik bijvoorbeeld enkel een Facebookaccount en dat is voornamelijk voor schoolzaken. Ook bij mijn studentenjob, waar al eens foto’s van mijn collega’s en mij op sociale media verschijnen, weten ze dat ik dat liever niet heb.”
Het merendeel van Kayins vrienden en zijn tweelingzus zijn eveneens voorzichtig online. Zijn vader heeft daarentegen sinds anderhalf jaar een actief leven op Facebook en Instagram. “Ik zie dat hij en oudere familieleden veel meer delen op het internet. Ik denk dat zij sociale media anders ervaren dan wij: zij voelen misschien nog die eerste prikkels van online aanwezigheid, zodat ze nog alle leuke dingen met elkaar willen delen. Ik denk dat tieners over het algemeen al wat meer privacybewust zijn. Het is niet nodig dat iedereen alles over ons kan terugvinden op het internet.”
Dit artikel werd gepubliceerd door NewsMonkey.be op 08/05/2019
