De Sint is weer in het land! Hoera, een feest voor de allerkleinsten! Maar blijkbaar zorgen de 600 jaar oude man en zijn rechterhand bij die iets ouderen steeds meer voor beroering. Lien (23) vertelt waarom de invloed van de media hier een grote rol in speelt en waarom Zwarte Piet gewoon Zwarte Piet moet blijven.
Het is weer bijna december. Al jaren de feestmaand bij uitstek. Maar voor er tientallen cadeautjes onder de kerstboom liggen, komt er nog een goedheilig man uit Spanje met zijn stoomboot naar België en Nederland om cadeautjes te brengen aan alle brave kinderen. De vraag rijst alleen of hij dat binnenkort nog wel met Zwarte Piet doet, al dan niet met ‘Roetpiet’ of zelfs ‘Regenboogpiet’.
“Zie ginds komt de stoomboot…”
Het heeft iets magisch en daarom kijk ik nog elk jaar naar de uitzending op televisie. Ergens rond het midden van november staan de Antwerpse Scheldekaaien weer vol mama’s, papa’s, oma’s, opa’s en alle kinderen die een glimp willen opvangen van Sinterklaas en zijn Zwarte Pieten. Het doet me wat dat hij elk jaar opnieuw op het balkon van het stadhuis gaat staan om dan uit te roepen: “Er zijn dit jaar geen stoute kinderen.” Het gejuich dat dan van beneden opstijgt, is innemend. Kinderen die opgelucht naar huis gaan, want dit jaar krijgen ze weer een cadeautje als ze hun schoen zetten.
Het is een traditie, al jaren. En toch, sinds enkele jaren doet het steeds meer stof opwaaien.
Sint Nicolaas voor de armen
Het Sinterklaasfeest wordt al gevierd sinds de 15de eeuw. In Utrecht wordt op de naamdag van Sint Nicolaas een schoen gezet door de kerk. De rijke Utrechtse klasse legde er dan kleine attenties in die werden verdeeld onder de armen. Vanaf de 17de eeuw zetten kinderen thuis een schoen.
Sinterklaas was in eerste instantie een boeman die werd gebruikt om kinderen angst in te boezemen. Hij werd uitgedost als een afschrikwekkende zwarte man met kettingen aan zijn voeten of met narrenbelletjes. Deze Sinterklaasgestalte gaf snoepgoed aan brave kinderen en intimideerde ongehoorzame kinderen om hen tot gehoorzaamheid te bewegen. In deze gedaante was hij dus eigenlijk de voorloper van Zwarte Piet. Het is pas later dat Sinterklaas een bisschop wordt die de kinderen positief moet benaderen om braaf te zijn.
Jan Schenkman, een Nederlands schrijver, is de eerste die begin 1800 het modern Sinterklaasverhaal beschrijft. Hij beschreef het uiterlijk van Sinterklaas, de stoomboot, zijn paard en zijn ‘knecht’ Zwarte Piet. Het werd pas na de tweede wereldoorlog gangbaar dat er vele Zwarte Pieten aanwezig zijn bij een intocht van Sinterklaas. Die Zwarte Pieten werden inderdaad lange tijd gezien als knecht van de Sint. Maar dat beeld veranderde met de jaren van knecht naar vriend van de Sint.
Dag Sinterklaas
In 1991 schrijft Hugo Matthysen een nieuw Sinterklaasverhaal dat tot op de dag van vandaag gangbaar is in Vlaanderen. Het is een gemoderniseerde versie van het verhaal van Schenkman waarin duidelijk wordt uitgelegd waarom Zwarte Piet nu precies zwart is. In 1992 gaat de eerste reeks van ‘Dag Sinterklaas’ op antenne op de openbare omroep, waarin Bart Peeters elke dag op bezoek gaat bij de Sint en zo alles te weten komt over de goedheilig man en Zwarte Piet. Tot op de dag van vandaag wordt deze reeks nog elk jaar herhaald op Ketnet.
Het is het verhaal waarmee ik groot ben geworden. Met geboortejaar 1993 ken ik geen ander verhaal dan dat van Matthysen. In de reeks wordt uitgelegd dat Zwarte Piet zwart ziet door het roet van de schoorsteen en dat hij vroeger wit was. Samen met Bart Peeters klimt Piet naar de top van het kasteel waar de Sint woont om door de schoorsteen te springen. Peeters komt beneden met enkele zwarte vegen op zijn kaken. Piet ziet al zo zwart als roet omdat het er niet meer afgaat.
Gedateerd?
Er is geen kind onder de acht dat zich vragen stelt bij dat verhaal. De ouders houden zich eraan en het klinkt plausibel. Zwarte Piet was vroeger een blanke man, maar hij heeft zoveel schoorstenen bezocht dat hij nu zwart ziet. Hij is dus geen Afrikaan met dikke lippen en kroezelhaar.
Maar is dat verhaal dan ook al niet gedateerd? Ik weet dat ik me als kind ook heb afgevraagd hoe Sinterklaas bij ons thuis zou binnenkomen, want wij hadden geen schoorsteen. “Sinterklaas heeft een loper van alle voordeuren, zo kan hij ook binnen bij de kinderen zonder schoorsteen”. Die uitleg van mijn moeder stelde me weer voor enkele jaren gerust. Maar de schoorsteen is inderdaad in vele huishoudens niet meer in gebruik. Zodoende moet Piet er ook niet meer doorvallen, "waarom zien alle nieuwe Pieten dan ook zwart?", hoor ik u denken.
Maar welke kleuter gaat zich dat afvragen? Een kind kan inderdaad denken dat een persoon uit Afrika ook een Zwarte Piet is, maar dan is het aan de ouders om dat beeld te ontkrachten en een kind duidelijk te maken dat een zwarte medemens niet hetzelfde is als Zwarte Piet.
Racisme
Is het dan correct om Zwarte Piet als een symbool van racisme naar voor te schuiven? Er is niemand die vindt dat Zwarte Piet ondergeschikt is aan Sinterklaas. Hij helpt een hoogbejaarde man om kinderen gelukkig te maken. Dat hij zwart ziet, is bijzaak.
Ik zou me als kleuter afvragen waarom iemand ‘Zwarte Piet’ zou heten, als die niet zwart is. Ik kan begrijpen dat je bepaalde pieten wat minder zwart maakt omdat ze nog ‘jong’ zijn en minder roet op hun gezicht hebben. Maar een ‘regenboogpiet’ of een ‘rode piet’? Hoe leg je dat in godsnaam aan een kind uit? Daar is geen plausibele verklaring voor.
Heel de heisa is een politiek correct spelletje dat nog harder wordt aangedikt door de media die plots ‘Pietenpacten’ ondertekenen om geen racistisch beeld van Piet te maken. Maar Zwarte Piet heeft niks met rassen te maken. Zwarte Piet komt ook uit Spanje en kan onder zijn laagje roet zelfs perfect een zwarte huidskleur hebben. Hij kan zelfs uit China of India komen, maar blijft wel zwart. Gewoon omdat het een traditie is. En vele tradities willen mensen onveranderd zien. Ook ik. We gaan toch ook niet ineens met zijn allen onze kerstboom vervangen door een vetplant, omdat iemand vindt dat er jaarlijks te veel sparren worden uitgetrokken uit de grond?
Handen af van Zwarte Piet
Sinterklaas is een traditie in de Lage Landen. Iets waar mensen elk jaar naar uitkijken. Het is een moment van samenkomen. Ook voor volwassenen. Het is niet vreemd dat ook zij cadeautjes geven aan elkaar. Heel het verhaal er omheen is een dingetje voor de allerkleinsten, zodat zij menselijke waarden en normen leren: braaf zijn, eerlijk zijn, vriendelijk zijn, respect hebben, liefde tonen… Daar draait het Sinterklaasfeest om. Ik vind het zeer pijnlijk dat het de laatste jaren zo wordt uitgemolken om het politiek correct te maken. Het is een feest dat al meer dan 500 jaar wordt gevierd. Waarom zou dat nu plots moeten veranderen?
Mij is het simpel. Laat kinderen kinderen zijn en leer hen nog niet wat politiek correct is. Een kind in de kleuterklas zal evengoed spelen met een kindje met een donkere huidskleur. Die ziet daar geen problemen in. Iedereen die lief is tegen hem, krijgt liefde terug. En dan maakt het niet uit of iemand nu zwart, geel, groen of rood ziet. Maar op deze manier maken we het feest kapot. Verbreken we de magie. Maar dat is blijkbaar maar bijzaak.
© 2016 – StampMedia – Lien Van Doorslaer
Dit artikel werd gepubliceerd door Opiniestukken.nl op 18/11/2016
Dit artikel werd gepubliceerd door Mirari op 18/11/2016
