Op 10 december was het exact 1 jaar geleden dat Denis Mukwege de Nobelprijs voor de Vrede ontving. Dat gebeurde in het Noorse Oslo, ver weg van zijn Panzi Ziekenhuis in Bukavu, Congo. Denis Mukwege was de eerste Congolese Nobelprijswinnaar. De afgelopen jaren reisde hij de wereld rond om de structurele en georganiseerde verkrachtingen en verminkingen van vrouwen in zijn land aan te klagen. Het verhaal van een arts uit Bukavu die een nationale en internationale held werd.
Op 5 oktober 2018 klonk er een vreugdekreet door de gangen van het Panzi Ziekenhuis in Bukavu. Het medisch personeel en de patiënten worden overmand door vreugde. Denis Mukwege, de man die vrouwen repareert, is een nationale held in Congo. Zijn patiënten noemen hem de verlosser. Zelf was Mukwege een vrouw aan het opereren toen het nieuws binnen kwam. Bij het verlaten van de operatiekamer was Mukwege ontroerd toen hij de gekwetste vrouwen in zijn ziekenhuis zo gelukkig zag. De vrouwen dansten, zongen en zwaaiden met de foto van de bekende gynaecoloog om hun dankbaarheid en trots te uiten. De arts die voor hen een held was, werd een held voor een hele natie en de wereld.
“Als ik me laat ontmoedigen, zou ik de beulen gelijk geven. Ik heb mijn leven gegeven aan een eerbare strijd."
Aan tegenslag geen gebrek
Voor zijn bekroning als Nobelprijswinnaar kende de Congolese gynaecoloog verschillende ernstige tegenslagen. Eén van zijn naaste medewerkers werd vermoord, werden zijn dochters ontvoerd, leefde hij een tijd in ballingschap in België, en overleefde een aanslag. Maar ondanks de dreiging, keerde hij terug naar Panzi toen hij geconfronteerd werd met het lijden van zijn patiënten. “Als ik me laat ontmoedigen, zou ik de beulen gelijk geven,” zei hij nadat bekend werd dat hij de Nobelprijs voor de Vrede zou mogen ontvangen. “Ik heb mijn leven gegeven aan een eerbare strijd.”
De Congolese schrijver Kevin Ibongya volgde de uitreiking vanuit Kinshasa: “Ik was trots op de toewijding van een man die een groot deel van zijn leven investeerde in een nobele en gerechtvaardigde zaak: het herstellen van zwaar beschadigde vrouwen. Maar is het uitreiken van zo’n prijs geen manier om je geweten te zuiveren wanneer iedereen weet wie achter deze gruweldaden zit?”
"Wat ben ik trots om Congolees te zijn,” zei Cédric Bakambu, een voetballer van De Luipaarden, het nationale voetbalteam van Congo. “Proficiat aan onze landgenoot Denis Mukwege, Nobelprijswinnaar voor de Vrede, voor zijn geweldige werk met onze moeders, zusters en dochters. Onze voorouders hebben een geweldig land gemaakt. Het is aan ons om het steeds weer te laten groeien.”
“Ik kom uit één van de rijkste landen ter wereld en toch zijn de inwoners van mijn land de armsten ter wereld."
Hoogtepunt
"Dit is het hoogtepunt van een lange reis van zes jaar,” zegt Elena Matundu, die eerder campagne voerde om te wijzen op het belang van het werk van Mukwege. In oktober 2012 lanceerde zij een sensibiliseringscampagne met GFAIA, de Groep van Geïntegreerde en Actieve Afrikaanse Vrouwen. Volgens Matundu vestigt de Nobelprijs van Mukwege de internationale aandacht op het geweld tegen Congolese vrouwen. Met de campagne ‘Wij willen de Nobelprijs voor de Vrede voor de Dr. Denis Mukwege’ op Change.org werden duizenden handtekeningen ingezameld. De Congolese politicoloog Guy Ntoto ziet de Nobelprijs als de grote beloning voor het werk van Mukwege, omdat de wereld eindelijk het bestaan van conflicten in het oosten van Congo erkent. Maar Ntoto schuwt ook de kritiek niet. Hij is blij dat de oorlog in het oosten erkend is door de internationale gemeenschap, maar vindt tegelijk het absurd is om een prijs als deze uit te reiken aan iemand die de slachtoffers van deze oorlog helpt, terwijl de oorlog op zich ook gestopt zou kunnen worden door diezelfde internationale gemeenschap.
Prijsuitreiking in Oslo
Bij de uitreiking van de prijs in Oslo hield Mukwege een speech van 28 minuten, waarmee hij het publiek tot tranen toe bewoog. “Ik kom uit één van de rijkste landen ter wereld en toch zijn de inwoners van mijn land de armsten ter wereld,” zei hij daarin. Mukwege merkt op dat zijn land wordt geplunderd door mensen die beweren leiders te zijn, en dat macaber geweld geen grenzen kent. In Oslo citeerde Denis Mukwege het verhaal van Sarah, een jong meisje van wie de hele familie werd afgeslacht. Zelf werd ze door een bende verkracht. Sarah werd behandeld in het Panzi-ziekenhuis, meer bepaald door Mukwege zelf.
Wie een vrouw treft, treft een moeder en wie een moeder treft, treft de hele mensheid.
Meemaken in Oslo
Nancy Bekili woont in Parijs en reisde speciaal naar Oslo om de historische uitreiking van dichtbij mee te maken. “De sfeer in de Noorse hoofdstad was euforisch. Mensen overal ter wereld waren afgereisd om erbij te zijn. Ze waren dat het lijden van de Congolese vrouwen duidelijk werd erkend. Het was een belangrijk en onvergetelijk moment omdat de prijs voor de slachtoffers van oorlogsmisdaden in de hele wereld.” Het voorbije jaar bleef Mukwege het beste van zichzelf geven om oplossingen te vinden voor de gruwelijkheden in het oosten van Congo. Hij nam deel aan internationale bijeenkomsten als de G7 in het Franse Biarritz en bezocht de Verenigde Naties in New York. Daarna richtte hij het ‘Global Fund for Survivors’ op in 2018.
Speciaal tribunaal
De gynaecoloog blijft wel zeer bezorgd over de veiligheidssituatie in zijn land. Er zijn voorstellen om een speciaal tribunaal op te richten om daders van de gruweldaden te berechten, om de instellingen te hervormen en de veiligheid en justitie grondig te reorganiseren. Verder is er vraag naar een correcte handel in grondstoffen uit Congo, iets wat nu nog niet aan de orde is. De Nobelprijs voor de Vrede uitreiken aan Denis Mukwege was en is een aanmoediging voor alle spelers die opkomen voor de rechten van vrouwen, overal ter wereld. Want wie een vrouw treft, treft een moeder en wie een moeder treft, treft de hele mensheid.