Opinie: de natuur heeft ons niet nodig, wij hebben de natuur nodig

Revolutie (de; v; meervoud: revoluties): ‘ontleend aan middeleeuws Latijn revolutio: 'omloop van een hemellichaam’, omwenteling.

Nooit had ik gedacht dat mijn denken op zo’n korte tijd compleet zou overhoopgegooid worden. Revolutie. Dat is wat mij vorige week intern is overkomen en ik kan alleen maar proberen dit zo snel mogelijk met zoveel mogelijk anderen te delen. Want de tijd dringt.

Op 30 oktober vertrok ik met een Belgische delegatie jongerenactivisten naar de COP26, ’s werelds grootste klimaatconferentie. Een conferentie die door veel wereldleiders, activisten en media uitgeroepen werd als ‘de laatste kans’. De laatste kans voordat we ons volledige koraalrif verliezen. De laatste kans om te spreken over ‘slechts’ miljoenen klimaatvluchtelingen, en niet over miljarden. De laatste kans om het aantal catastrofes - virussen, extreme weersomstandigheden, het uitsterven van duizenden soorten – in te inperken.

De avond voor de kick-off van het evenement, zong Patti Smith dezelfde boodschap die ze al zingt sinds 1988: The People Have The Power. Met tranen in de ogen stond ik daar, nog niet eens beseffende dat dit maar een startschot was voor een volledige week waarin we een gevecht zouden zien tussen de mensen en de macht. Wat ik hoopte dat een conference of the People zou worden, werd een conference of the Power.

Hoewel ik in mijn naïviteit een alarmstemming op de COP26 had verwacht, zag ik er voornamelijk opschepperij: wereldleiders over hun beleid, bedrijven over hun innovatieve technologie, sponsors over hun zogenaamde groene impact.  De fossiele brandstofindustrie had er een grotere delegatie dan eender welk land aanwezig. Zelfs groter dan de acht landen samen die het meest getroffen worden door de klimaatverandering. Het was één groot greenwash-festival.

Diametraal daartegenover zag ik MAPA-activisten (Most Affected People and Areas, red.): Zij die het minst verantwoordelijk zijn voor deze crisis, maar er wel het meest door getroffen worden. Zij kwamen van over de hele wereld en verzamelden in parken en steden buiten de COP, omdat ze binnen hun stem niet mochten laten horen.

Voor hen is de klimaatcrisis al decennialang, vandaag, elke dag, een realiteit. Ze hebben niets aan westerse politieke beloftes die over de toekomst gaan. In de plaats van voortdurend over hen te praten, moeten we hen laten spreken. In de plaats van inheemse volkeren te bestempelen als slachtoffers, dienen ze aanwezig te zijn op de COP en alle andere plaatsen van macht waarop ze historisch worden uitgesloten. Zij zijn de dragers van oplossingen, kennis, ervaring en connectie met de natuur. Zij weten hoe veerkracht eruitziet, zij zijn veerkracht.

 Het zijn zij die de levenloze cijfers waarover binnen gesproken werd, transformeerden in echte mensen, echte levens die we gaan verliezen wanneer we de opwarming van de Aarde niet onder 1,5 graden kunnen houden. Hier heerste wel een alarmstemming. Voor elk tiende van een graad opwarming moeten we vechten. Het maakt het verschil tussen leven en dood voor gemeenschappen en ecosystemen van over de hele wereld.

Als ons neoliberaal kapitalistisch systeem een tafel is, dan zijn haar vier poten het patriarchaat, kolonialisme, racisme en milieuterrorisme. Deze klimaatcrisis is niet ontstaan in een vacuüm, het is enkel een symptoom van het maatschappelijke systeem waarvan wij deel uitmaken, dat stoelt op een klimaat van geweld. Kapitalisme heeft een prijskaartje aan de natuur gehangen, waardoor de mens ervan vervreemd is geraakt en het haar respect voor de natuur is verloren. Sprekend voor dit antropocentrisme, het altijd weer centraal stellen van de mens, is de ijdele impressie dat we ‘de wereld’ moeten redden. De natuur heeft ons niet nodig, wij hebben de natuur nodig.

Het was alleszins hoopgevend om getuige te zijn van een voor mij nooit eerder geziene consensus tussen activisten vanuit zoveel hoeken van de maatschappij en de wereld. Eén poot loswrikken kan een tafel aan het wankelen brengen, pas bij het besef dat we allemaal deel uitmaken van hetzelfde geheel, kan de tafel omvergeworpen worden.

De revolutie van de aarde rond de zon zal niet snel stoppen, dus een revolutie van hoe de mensheid zichzelf organiseert is de enige optie. Ons huidige systeem is niet aan het falen, het is ontworpen om zo te zijn. Laten we ons afzetten tegen de giftige manier van denken die ons hier gebracht heeft. We moeten van een klimaat van geweld naar een klimaat van zorg. Als we een fundamentele klimaatverandering willen, moeten we radicaal kiezen voor zorg en liefde. Want zonder liefde voor de natuur - onszelf, elkaar, en alles rondom ons - zullen we haar ook nooit proberen te beschermen.

Geweld zal altijd blijven bestaan. Maar het feit dat systemisch geweld op zo’n grote schaal de vernietiging van onze eigen soort aan het bewerkstelligen is, lijkt reden genoeg om op zoek te gaan naar iets anders.

We hoeven niet allemaal op een groene boerderij in het hol van Pluto gaan wonen, maar we moeten wel op zoek gaan naar iets nieuws. Laten we het eens over een andere boeg gooien. Als we nu eens in plaats van te doemdenken, opnieuw durven dromen? Laten we ons niet verlammen of verdelen door ingedramde schuldgevoelens door het voortdurend wijzen op persoonlijke verantwoordelijkheid. Het is bewezen dat als slechts 3,5 procent van de maatschappij in actie schiet, dit al gegarandeerd sociale verandering kan brengen. Collectieve actie kan de druk aanscherpen om samen op zoek te gaan naar een radicaal andere wereld.