OPINIE: Geef ons geen menstruatieverlof, maar 'baaldagen'

Recent legde de Spaanse regering een wetsontwerp op tafel dat ‘menstruatieverlof’ mogelijk maakt voor vrouwen die lijden onder pijnlijke maandstonden. Daarin is sprake van een volledig door de overheid gefinancierde werkonderbreking. "Menstruatie zal geen taboe meer zijn", klinkt het bij de Spaanse Minister van Gelijkheid Irene Montero. Ook in ons land gaan er stemmen op voor een menstruatieverlof.

Enkele dagen geleden verscheen er in de krant De Standaard een opiniestuk van Europarlementslid Assita Kanko (N-VA), waarin ze het Spaanse voorstel bekritiseert. Ik schaar me achter haar betoog, en wil daar zelfs nog iets aan toevoegen.

Vooreerst: pijnlijke maandstonden zijn niet normaal. We weten al eeuwen dat pijn een signaal is dat er iets mis is in het lichaam. Waarom normaliseren we pijnlijke maandstonden dan? We moeten af van het idee dat ‘het moment van de maand’ gepaard gaat met pijn. Er is meer en sneller onderzoek nodig naar waarom iemand menstruatiepijn heeft. Er bestaan namelijk verschillende aandoeningen met gelijkaardige klachten en de meeste vragen een snelle behandeling.

Neem gewoon een pilletje

"Neem een pilletje en dan kom je die dagen wel door." Of: "Kruip in je bed met een kersenpitkussentje." Symptoombestrijding op en top. De oorzaak? Die wordt genegeerd.  Alsof die pijn nergens vandaan komt. Generatie na generatie groeien er jongeren op die geloven dat pijnlijke maandstonden er gewoon bij horen. Van humeurigheid tot pijnklachten: je bent nu eenmaal een vrouw, aanvaard het.

Ik was twaalf toen ik voor het eerst mijn maandstonden kreeg, in de zomer tussen het zesde leerjaar en eerste middelbaar. Maanden en jaren gingen voorbij en elke maand stipt op tijd gebeurde het. Lang dacht ik dat maandstonden meestal gepaard gingen met krampen of rugpijn. Ik dacht dat ik een gelukzak was omdat ik er geen last van ondervond. Zo hardnekkig is het idee van pijnlijke maandstonden in onze samenleving. Jonge meisjes denken dat de pijn erbij hoort en stellen zich er geen vragen bij. Ook dokters denken dat en voeren geen verder onderzoek uit. Met alle gevolgen van dien.

Die pijn komt ergens vandaan

Soms is het ook zo dat menstruatiepijn geen onderliggende oorzaak heeft buiten het samentrekken van de baarmoeder, maar soms komt die pijn voort uit een onderliggende en zelfs gevaarlijke aandoening. Denk maar aan endometriose, vleesbomen (myomen), adenomyose (endometriose in de baarmoederspier en/of een eileider), bekkenpijnsyndroom, bekkeninfectie of een vernauwde baarmoederhals (cervixstenose). Sommige van die aandoeningen kunnen leiden tot onvruchtbaarheid als ze te lang onbehandeld blijven. Volgens Kanko is er een vertraging van minstens zeven (!) jaar om endometriose te diagnosticeren.

Als we pijnlijke maandstonden serieus nemen en dus niet als ‘normaal’ beschouwen, kunnen we die onderliggende aandoeningen sneller ontdekken. Zo voorkomen we dat vrouwen jarenlang maandelijks pijn lijden en daar in hun latere leven de gevolgen van moeten dragen in de vorm van onvruchtbaarheid. 

Discriminatie op de arbeidsmarkt

Menstruatieverlof zal ook de discriminatie van vrouwen op de arbeidsmarkt niet ten goede komen, integendeel. Zwangerschap is nu al bij veel werkgevers een struikelblok om vrouwen aan te nemen voor bepaalde functies. Als nu blijkt dat vrouwen ook nog eens elke maand kunnen ‘uitvallen’ omdat ze last hebben van ‘dat moment van de maand’, dan nemen ze toch gewoon iemand aan die niet menstrueert en niet zo moeilijk doet?

Uit een onderzoek van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen uit 2017 bleek dat driekwart van de werkende vrouwen bij een zwangerschap te maken krijgt met één of andere vorm van negatieve behandeling of discriminatie. 22 procent van de zwangere werkneemsters kreeg te maken met directe discriminatie (ontslag of een geweigerde promotie), 69 procent met indirecte discriminatie (pesterijen). Tien jaar eerder werd hetzelfde onderzoek gedaan. Sindsdien zijn de negatieve behandelingen en discriminatie wegens zwangerschap alleen maar toegenomen.

Slechts een handvol vrouwen dient ook effectief klacht in na zwangerschapsdiscriminatie. Velen durven namelijk niet of kennen hun rechten niet. De meeste klachten die het IGVM ontvangt in verband met zwangerschapsdiscriminatie gaan over de toegang tot de arbeidsmarkt (bijvoorbeeld de weigering van een zwangere kandidate bij een sollicitatie, het vragen naar de kinderwens tijdens een sollicitatie of het weigeren van een kandidate omwille van haar moederschap) en het beëindigen van een arbeidscontract na de bekendmaking van een zwangerschap.

Baaldagen

Als we dan toch zonodig een nieuwe verlofregeling in het leven willen roepen, is dit misschien het uitgelezen moment om ‘baaldagen’ een kans te geven. Iedereen zou er gebruik van kunnen maken. Het maakt niet uit welk gender je hebt en voor welke klacht je thuisblijft, je hebt er gewoonweg recht op. Misschien bieden we zo wel het steeds toenemende aantal burn-outs het hoofd.

Daarom zie ik in plaats van menstruatieverlof meer heil in het concept ‘baaldagen’. Iedereen heeft wel eens een dag waarvan hij/zij/die denkt: vandaag niet – of dat nu is wegens migraine, mentale problemen of oververmoeidheid. Een baaldag nemen is overigens niet hetzelfde als een dagje verlof. Je werkgever kan nog altijd een controlearts langs sturen. En als je niet ziek bent, mag je ook geen baaldag nemen.

Recent werd al beslist dat je drie keer per jaar één dag afwezig kan zijn op je werk zonder ziektebriefje te moeten voorleggen aan je werkgever. Dat is al een stap in de goede richting, maar het kan nog beter. Huisarts Sophie Van Steenbergen, voorzitter van de huisartsenvereniging Jong Domus, gaat nog verder en pleit voor de afschaffing van de ziektebriefjes voor een paar dagen. Volgens haar zal dat niet leiden tot meer ziekteverzuim. In Nederland en Noorwegen maakt men geen of slechts heel beperkt gebruik van ziektebriefjes. Omdat het systeem daar eerder gebaseerd is op vertrouwen zie je in die landen zelfs een daling van het ziekteverzuim. Volgens Van Steenbergen geeft het ziektebriefje een onterecht gevoel dat je mag thuis blijven, en dus zul je ook thuis blijven. Wie zelf kan beslissen, zal sneller terug aan het werk gaan, stelt ze.

Rechtvaardig systeem

Ook professor arbeidsgeneeskunde Lode Godderis (KU Leuven) betreurt dat de recente beslissing van de overheid beperkt blijft tot één dag gewettigd afwezig blijven zonder ziektebriefje. Hij had liever drie tot vijf dagen gezien.

Wat als elke werknemer een beperkt aantal baaldagen per jaar zou krijgen? Een tiental dagen die je in een beperkte combinatie – bijvoorbeeld maximum drie dagen na elkaar – kunt inzetten. Je kunt die dag thuis zijn omwille van een verkoudheid, maar ook om te werken aan je mentaal welzijn of omdat je veel last hebt van menstruatiekrampen zonder onderliggende oorzaak. Op die manier normaliseren we pijnlijke maandstonden niet verder en geven we iedereen het recht om de pauzeknop eens in te drukken. Dat is rechtvaardigheid. Dat is de toekomst waar ik naartoe wil.