De EFSA, de waakhond voor de Europese voedselveiligheid, oordeelt dat palmolie kankerverwekkend kan zijn. Palmolie is een belangrijk bestanddeel van veel etenswaren zoals soep, margarine en kant-en-klaarmaaltijden. Maar aan palmolie kleven nog meer nadelen dan de voedselveiligheid, en het zit in veel meer producten dan gedacht wordt.
Palmolie zit onder meer in de wereldwijd populaire chocopasta Nutella. Het nieuws dat de olie kankerverwekkend zou zijn, zette het internet meteen op stelten. Vele trouwe Nutellafans gingen op zoek naar een vervangend broodbeleg. Ferrero, het bedrijf dat Nutella produceert, reageerde meteen. Het bedrijf stelt dat de palmolie in hun chocopaste niet kankerverwekkend is omdat er in de productie op letten dat de olie niet boven de tweehonderd graden wordt verhit.
Wat is palmolie precies? Hoe komt het dat deze blijkbaar ‘gevaarlijke’ olie gebruikt wordt in ons voedsel?
Herkomst
De veelgebruikte plantaardige olie komt uit het vruchtvlees van de palmvrucht. Die vrucht groeit in grote trossen aan oliepalmen. Een hectare oliepalmen kan vierduizend liter palmolie opleveren. De vruchten worden geplukt, gestoomd en geperst. De olie die wordt gewonnen wordt verscheept naar de raffinaderij waar ze gezuiverd, ontkleurd en geurvrij wordt gemaakt.
Oorspronkelijk heeft palmolie een rode kleur omdat het veel bètacaroteen bevat. Deze kleurstof wordt ook veel gebruikt in voedingswaren. Na de zuivering kunnen grote voedingsmiddelenconcerns de olie kopen om te verwerken in hun producten. In chocopasta wordt het bijvoorbeeld gebruikt om de pasta langer smeuïg te houden.
Gevaar voor de gezondheid
Nu liet de Europese voedselveiligheidsorganisatie, EFSA, weten dat palmolie gevaarlijker is dan andere plantaardige oliën en potentieel kankerverwekkende stoffen bevat bij verhitting boven tweehonderd graden. Die verhitting is nodig om de olie te raffineren.
Tijdens de verhitting ontstaan glycidylvetzuuresters. Het menselijk lichaam verteert deze stoffen en een van de stoffen die dan ontstaat is glycidol. Dat zou gelinkt zijn aan tumorvorming. Ferrero meent dat Nutella niet gevaarlijk is omdat hun producten tot net onder tweehonderd graden worden verhit, waardoor de gevaarlijke stoffen niet vrijkomen.
Nadelen
Behalve de EFSA waarschuwen ook de Wereldgezondheidsorganisatie en de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN voor de gevaren van palmolie. Toch wordt het massaal gebruikt omdat het veel goedkoper is dan bijvoorbeeld zonnebloemolie of koolzaadolie. Palmolie wordt goedkoop geproduceerd in Oost-Azië, waar vele hectares bossen worden gekapt voor palmolieplantages. Indonesië gebruikt 7,4 miljoen hectare voor de productie van palmolie: voor zeventig procent van de plantages moesten regenwouden verdwijnen.
De inheemse stammen en de dieren die in de omgeving wonen, zoals de orang-oetan, moeten er ook voor wijken. Zelfs vissen hebben te lijden onder de productie, want het restafval van het verwerkingsproces wordt vaak in rivieren geloosd waardoor een tekort aan zuurstof in het water ontstaat. Ook voor de arbeiders die op de plantages werken, zijn er risico’s. Zij gebruiken bestrijdingsmiddelen tegen ongedierte waarbij zij zelf ook worden blootgesteld aan de schadelijke stoffen.
Verder zorgen de plantages ervoor dat de onderliggende veenbodems uitdrogen. Wanneer er bossen worden verbrand voor aanleg van nieuwe plantages, branden de veenbodems ook mee. Dit leidt dan weer tot grote luchtverontreiniging. Indonesië staat om die reden dan ook op de derde plaats in de rangschikking van landen die de meeste broeikasgassen produceren, na China en de VS.
Op vlak van gezondheid is palmolie eveneens niet geheel onschuldig. Palmolie bevat bijvoorbeeld meer verzadigde vetten dan andere soorten olie. Zulke vetten zijn nadelig voor de gezondheid. Het LDL-cholesterol wordt door de vetten verhoogd en daarmee stijgt het risico op hart- en vaatziekten.
Ook in uw keuken
Het rapport van de EFSA ontketende heel wat heisa en sommigen banden Nutella meteen uit hun keuken. Palmolie is echter een populair product dat in veel meer voedingsmiddelen dan enkel chocopasta gebruikt wordt. Zo zit het goedje bijvoorbeeld in nacho chips, paneermeel, soep, crackers, margarine en zelfs broodbakmix. Wie dus de eventuele gevaren van palmolie wilt mijden, zal veel meer moeten doen dan stoppen met chocopasta smeren.
De nadelen die het winnen van palmolie met zich meebrengt, zijn geen reden voor voedingsproducenten om te stoppen met het gebruik ervan. Sterker nog, de vraagt naar palmolie neemt alleen maar toe.
Er is wel hoop op verbetering: in 2004 werd de Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO) opgericht. De organisatie werkt samen met producente en stelde criteria op voor duurzame productie. Er worden dan bijvoorbeeld geen wouden gekapt voor nieuwe plantages en er wordt efficiënter gebruik gemaakt van bestrijdingsmiddelen. In 2014 verliep 18% van de productie al op een duurzame manier.
Voordat we palmolie als een verantwoord en veilig product kunnen beschouwen, hebben we echter nog een lange weg te gaan.
© 2017 – StampMedia – Britt Somers
