Opera kan ook hedendaags en pal op de maatschappelijke realiteit zitten. Dat ondervond reporter Leda Broekhoven toen ze in De Munt in Brussel ging kijken naar ‘Cassandra’.
Opera gaat al eeuwen mee, sinds eind zestiende eeuw om precies te zijn. De meeste opera’s die vandaag gespeeld worden, zijn klassiekers uit de achttiende eeuw, zoals De Toverfluit van Mozart. Er worden echter steeds meer hedendaagse opera’s geschreven en uitgevoerd. Eén daarvan is Cassandra, een opera die in september te zien was in de operaschouwburg De Munt in Brussel. Ze werd gecomponeerd door Bernard Foccroulle, de huidige directeur van De Munt.
Cassandra (een rol van Katarina Bradic) vertolkt twee verhalen die een vrij rechtstreeks verband hebben met elkaar. Enerzijds wordt de Griekse mythe van Cassandra verteld. De Griekse god Apollo wou de bloedmooie Cassandra begeren. Cassandra weigerde echter zijn liefde. Als gevolg van die afwijzing spuugde Apollo in Cassandra’s mond. Zo werd ze vervloekt om de toekomst exact te kunnen voorspellen. Alleen kon niemand haar horen.
Anderzijds wordt het verhaal van de hedendaagse Amerikaanse klimaatwetenschapster en humorist Sandra Seymour (gespeeld door Jessica Niles) verteld. Door haar klimaatexpertise kan zij voorspellen met harde feiten en cijfers dat de ijsschotsen uit Antartica zullen smelten en dat dat levensgevaarlijke gevolgen zal creëren. Maar ook naar haar wordt er niet geluisterd.
Ecologisch decor
Tijdens de hele productie werd er rekening gehouden met ecologie. Een belangrijk aspect daarbij was het decor. Dat bestond uit een vervormbare kubus. De kubus functioneerde doorheen het stuk als bijenkorf, woonkamer, bibliotheek of ijsschotsen uit Antarctica. Het decor wisselde vaker af dan in een klassieke opera, wat voor meer prikkeling zorgde. Bij het decor kwamen mooie passende videobeelden aan bod.
Achter de schermen zorgde Foccroulle ervoor dat verschillende mensen hun klimaatverhaal konden delen. Er werd een samenwerking met Youth For Climate opgericht en er ontstond een amateurkoor die voor elke speling van Cassandra optrad. Naast de opera zelf werden er verschillende workshops, talks en podcasts georganiseerd rond het klimaatverhaal tijdens het Cassandrafestival. De podcasts zijn nog steeds online te vinden. Het is duidelijk dat Foccroulle zijn best heeft gedaan om de ongehoorde stemmen in kaart te brengen.
Het hoofdthema van Cassandra was uiteraard klimaatverandering. Al zaten er ook een paar andere thema’s in verwikkeld. Kinderen komen niet vaak aan bod in klassiekere opera’s, en dat was hier wel het geval. Er was zowel een kinderrol als een hele scène over het al dan niet willen hebben van kinderen. Die kwestie viel te linken aan de klimaatproblematiek. De hoofdrolspeelster Sandra Seymour voelde diep vanbinnen de roep om moeder te worden, maar door de dramatische toekomst twijfelde ze over de positieve uitdraaiing voor haar kinderen.
Een ander perspectief dat op een goed uitgewerkte manier aan bod kwam, was de relatie tussen klimaatactivisten en olielobbyisten. De Blake, de partner van Seymour, is een klimaatactivist, terwijl de ouders van Seymour olielobbyisten zijn. Zij zagen zelfs opportuniteiten voor olie-ontginging op Antarctica. Die moeilijke relatie werd goed geportretteerd tijdens een familiefeest die uitdraaide op een ruzie. Die moeilijke verhouding van activisten tegenover de hogere klasse was een duidelijk persoonlijk aanspreekpunt voor het algemene publiek van een opera.
Troje
Bij die ruzie van het familiefeest kwam ook het aspect van luisteren aan bod. Eén van de problemen in het klimaatverhaal en in de samenleving in het algemeen is dat er vaak niet goed naar elkaar geluisterd wordt. Dat zorgt voor chaos en misverstanden. De laatste scène portretteert dan ook die chaos. Elk personage zong door elkaar zonder te luisteren. Die overweldiging maakte enkele nodige emoties los bij het publiek. Zo’n momenten bleven de kijker bij. Cassandra portretteerde op een duidelijke manier de chaos en overweldiging die elke persoon in de samenleving dagelijks ervaart door een intens en snel gebruik van woorden, dialogen en de combinatie van muziek en videomateriaal.
Het idee van het verband tussen de mythische Cassandra en de hedendaagse klimaatwetenschapster Sandra paste goed bij het klimaatverhaal dat Foccroulle wou overbrengen
Het idee van het verband tussen de mythische Cassandra en de hedendaagse klimaatwetenschapster Sandra paste goed bij het klimaatverhaal dat Foccroulle wou overbrengen. Er wordt vandaag niet geluisterd naar hedendaagse klimaatactivisten en kenners, net zoals er in de oorlog van Troje niet geluisterd werd naar Cassandra’s voorspellingen, terwijl het verhaal uiteindelijk wel helemaal zoals haar voorspellingen verliep. Dit gevoel van ongehoord te zijn is iets waarmee klimaatactivisten en -kenners dagelijks geconfronteerd worden. De verwijzingen naar het mythische verhaal zorgde voor een goed en essentieel klassiek aspect dat bij opera hoort.
Seksueel misbruik
Een ander onderwerp dat Cassandra’s verhaal vertelt, is het seksuele misbruik van Apollo tegenover Cassandra. Er wordt tijdens Griekse mythes niet vaak genoeg verteld over het misbruik van vrouwen. In Foccroulles versie komt dat thema wel duidelijk aanbod. Er wordt een hele scène aan toegewijd waarbij het duidelijk wordt dat Apollo een vrouwenjager is. Die feministische laag is vernieuwend en werd erg geapprecieerd..
Ten slotte werd het muzikale aspect van de opera positief onthaald door het publiek. Hoewel het niet helemaal duidelijk was waarom het koor geblinddoekt werd, lieten ze een erg indrukwekkend gevoel achter. Een eigen interpretatie van de blindheid is dat het algemene volk blind is voor de toekomst en daardoor naar meer ellende toeleeft.
Daarnaast vielen de tremolo’s van de strijkers tijdens de bijenpassages het meest op. Het geluid paste goed bij dat van een dagdagelijkse bij, terwijl die muzikale passages je ook een onheilspellend gevoel gaven. De spanning van de uitstervende bijen werd dus ook goed geportretteerd op muzikaal vlak.
Overweldiging aan geluids- en beeldprikkels
De bijster moeilijke orkesttrekken zaten helemaal juist en waren heel indrukwekkend en inspirerend om naar te luisteren. Door de overweldiging aan gebeurtenissen en geluids- en beeldprikkels kwamen de zangers soms echter niet genoeg boven het orkest uit.
De opera werd maar korttijdig opgevoerd. De verschillende lagen van mythologie, feminisme, onderwerpen zoals families en zich ongehoord voelen, gaven een diepe betekenis aan een toegankelijke opera. Het verband van Cassandra en de actualiteit was een geweldig idee waar vaker naar verwezen zou kunnen worden. Het muzikale aspect was een nieuwe indrukwekkende ervaring voor zowel ervaren als groene muzikale oren.
