Het lijkt wel een cynische grap: op het moment dat de Arabische wereld ontwaakt lijkt het Verlichte Westen zichzelf in slaap te sussen: "We zijn een decadente samenleving geworden", stelt filosoof Rob Riemen.
“De waarden waar de Great Generation zoveel offers voor bracht in de grote oorlogen, zijn voor ons vanzelfsprekendheden geworden. We gedragen ons als verwende kinderen.”
Riemen is cultuurfilosoof en oprichter van het Nexus-instituut, een organisatie die via debatten en publicaties het Europese cultuurgoed bestudeert. De publicatie van zijn boek ‘De eeuwige terugkeer van het fascisme’ deed vorig jaar heel wat stof opwaaien en mondde uit in een openlijk debat met Geert Wilders en diens partij PVV. In het pamflet haalt Riemen hard uit naar de Nederlandse politicus, die hij als een fascist bestempelt. Wilders sloeg terug door de subsidies van het Nexus-instituut in vraag te stellen. “Wilders gebruikt intimidatie om zijn rancune te botvieren. En dat doet hij bij iedereen: de linkse elite, moslims,… Als critici opstaan wordt hen meteen het zwijgen opgelegd.”
Roepend in de woestijn
Riemens boek kreeg vooral negatieve commentaren vanuit de Nederlandse politieke wereld, maar is intussen wel al in verschillende talen vertaald. Riemen krijgt overal in Europa interviews aangeboden en een lezing op het Nederlandse Lowlands festival eindigde met een staande ovatie. Blijkbaar is er dan toch een publiek voor zijn boodschap. De filosoof is droog over de paradox: “In mijn boek begin ik met de stelling dat we te maken hebben met een diepgaande ontkenning. Als ik meteen applaus had gekregen was mijn eerste stelling onterecht geweest.”
“Maar de stuiptrekking van de politieke wereld heeft niet zozeer te maken met het feit dat ik zeg dat Wilders een fascist is: de boodschap van mijn boek is dat de elites gefaald hebben, en dat is iets dat niet geaccepteerd wordt. Nederland is het eerste land waar partijen als de liberale VVD en het christendemocratische CDA het accepteren dat ze een gedoogpartner hebben die met flagrante leugens aan komt zetten”, sneert Riemen. “Wilders beweert dat moskeeën haatpaleizen zijn, en dat wordt schijnbaar zonder problemen geaccepteerd. In een land waar zoiets kan gebeuren, is de politieke elite corrupt.”
De geest van de domheid
“Lowlands was een prachtig moment, maar je mag niet vergeten dat het een festival is dat vooral in de tegencultuur leeft. Op het festival werden 20.000 exemplaren verkocht van mijn boek, maar het blijft een kleine groep. De Italiaanse cineast Fellini verwoordde wat ik voel als ik om me heen kijk: fascisme komt voort uit de geest van de domheid, en die zit in onszelf. Onze eigen kleingeestigheid, ons eigen provincialisme. En op het moment dat die domheid politiek gelegitimeerd wordt, krijg je fascisme.” De jongere generaties moeten volgens Riemen hun verantwoordelijkheid opnemen en tegen die domheid in opstand komen.
“Jongeren moeten goed beseffen dat het hun banen en toekomst zijn die op het spel staan. Het is de generatie die nu aan de macht is die de huizenmarkt op zijn kop zette en de financiële crisis veroorzaakte. Er worden bezuinigingen aangekondigd om de banken overeind te kunnen houden en ondertussen wordt het onderwijs kapotgemaakt. Jongeren worden enkel nog getraind om nuttig te zijn voor de economie en krijgen lang niet meer het onderwijs dat ze zouden moeten krijgen.”
De stuurloze generaties
Maar Riemen is ook hard voor de jongere generaties: “Ze zijn vaak verwend en gebrainwasht met het idee dat alles leuk, hip en gemakkelijk moet zijn. Veel jongeren denken dat je je identiteit krijgt door de dingen die je hebt en hoe je eruit ziet. Ze zijn opgegroeid in een kitschcultuur.” Het is een probleem waar onze hele samenleving mee worstelt. “Kwaliteit en relevantie doen er niet meer toe, en ook ‘wat het beste is’ is irrelevant geworden. Maar cynisch genoeg is het een verhaal dat zich door de geschiedenis herhaalt. Socrates hekelde 2.500 jaar geleden al de kitschcultuur en werd daarvoor ter dood veroordeeld. Hij vroeg zich af waarom de elite zich enkel bezighield met geld, eer en aanzien in plaats van de zaken die er werkelijk toe doen.”
“En onze maatschappij is de facto nog niets veranderd, waardoor het kankergezwel dat fascisme is er ook nog steeds zit. Vervang joden door islamieten en je hebt hetzelfde spectrum waarin de holocaust kon plaatsvinden. Er zit een gruwelijke logica in, en ik begrijp dan ook niet waarom er zo nerveus over het taboe gedaan wordt.”
Europese wortels
Toch is af en toe ook een positieve noot te horen in het betoog van de filosoof: “We hebben gelukkig nog steeds een keuze. We kunnen kiezen te investeren in waardevolle dingen. Het overeind houden van de banken hoeft niet onze voornaamste zorg te zijn. Op dit moment hebben we te maken met een ontspoord kapitalisme, dat een gevaarlijk mengsel van populisme en fascisme voortbrengt, maar Europa heeft zoveel meer te bieden.” De Europese cultuur is volgens Riemen een diverse en kosmopolitische waarin enkele fundamentele waarden zitten. “Elke mens beschikt over de geestelijke vermogens om te weten wat waarheid, gerechtigheid en schoonheid zijn, wat compassie, liefde en vriendschap zijn.”
“En de Europese cultuur bevat die universele waarden, met een eigen klank.” De filosoof zucht: “Een oude joodse zegswijze leert ons dat het verschil tussen mensen en bomen is dat bomen wortels hebben, terwijl mensen benen hebben. Mensen hebben een achtergrond, een wortel, en kunnen van daaruit groeien. Ik voel me een stukje Brabander, en ondertussen ben ik Nederlander, en ik mag hopen dat ik Europeaan ben. Bij Wilders werkt het net in de tegenovergestelde zin: zijn identiteitsbeleving wordt steeds kleiner. Eerst was de islam het probleem, nu is het Griekenland. Je krijgt een tribaal denken.”
© 2011 - StampMedia - Erik Aerts
Dit artikel werd gepubliceerd door MO* - online op 18/11/2011
Dit artikel werd gepubliceerd door Kif Kif op 18/11/2011
Dit artikel werd gepubliceerd door Apache.be op 21/11/2011
Dit artikel werd gepubliceerd door De Wereld Morgen op 21/11/2011
