Stay woke, this is America!

Donald Glovers artistieke profiel is vrij uniek: hij is regisseur, acteur, schrijver, producer, stand-up comedian, rapper, zanger, dj en songwriter. Dat doet hij stuk voor stuk geweldig, getuige zijn twee Emmy Awards en Globe Award als bekroning voor zijn werk. Daarnaast doet hij het als Childish Gambino uitstekend, met vijf Grammy-nominaties voor zijn soulful en funky album ‘Awaken, My Love’ uit 2016.

Zijn recente hit ‘This is America’ zet sinds 5 mei Youtube en alle andere mediakanalen in vuur en vlam. “An artist’s duty is to reflect the times”, zei Nina Simone ooit. Gambino lijkt dit goed te begrijpen, want 49 miljoen views later kunnen we alleen vaststellen dat zijn video iets heeft losgemaakt. Niet alleen door zijn Jim Crowreferentie (een typetje van een zwarte Amerikaanse slaaf, red), of Amerika’s liefde voor wapens en de link met wapengeweld. Maar ook hoe de media het leed van zwarte mensen gebruikt om kijkcijfers te genereren. En dan zijn er nog een aantal verborgen zaken waar we alleen maar over kunnen speculeren.

Minstrel Jim Crowkarikatuur

Gambino loopt in de clip een grote loods binnen, volledig in een Jim Crowkarakter ‘minstrel’. Dat was ten tijde van de rassenscheiding een manier van wit Amerika om via ‘blackface’ Afro-Amerikanen belachelijk te maken. Het is Gambino’s uitwerking van racistische stereotypering. Hij is de Afrikaan die er altijd vrolijk bij loopt, lui en/of gewelddadig is, maar ondanks alles wel geweldig dansend door het leven gaat. Hip hop legende Jay-Z maakte onlangs ook gebruik van dit soort beeldspraak in zijn ‘Story of OJ’.

Afleiding en mediamiscommunicatie

Gambino houdt de kijker een spiegel voor. Vallen de gebeurtenissen op de achtergrond op of focussen we ons net als zo vaak alleen op de duidelijke schiet- en racistische incidenten, om daarna weer vrolijk te worden van zijn gedans? Houden we ons, met de constante afleidingen, echt bezig met wat er gaande is? Zal Amerika na de zoveelste moord en het racistisch gemotiveerde wapengeweld (D. Roof in Charleston) voortgaan met dansen?

Hoewel men vaak de dagelijkse realiteit lijkt te kunnen ontvluchten door popcultuur, is het geweld een realiteit die serieus zou moeten worden besproken, zeker in de media. Gezien het feit dat het leed alleen aan bod komt wanneer het nieuwswaardig is, raakt dat snel weer op de achtergrond. Zo hebben mensen in Flint, Michigan nog altijd geen drinkwater.

“This a celly (ha), That's a tool (yeah)”, zingt Gambino terwijl boven hem een aantal jongeren alle gruwel filmen vanop een afstand. Acteur en muzikant Will Smith zei: “Racisme en politiegeweld zijn niet gestegen, alleen kunnen we het nu wel filmen.” Maar ook dat heeft er niet toe geleid dat er in de VS betere wetgeving is gekomen tegen institutioneel racisme, noch in de vorm van politieopleiding, noch in de vorm van wapenwetgeving.

Meer liefde voor wapens dan voor mensenlevens

Wapens worden doorheen de clip beter behandeld dan mensen. Terwijl de wapens minutieus worden geborgen, worden de lichamen weggesleept. Als kijker betrap je jezelf bij momenten erop dat je heel even geshockeerd reageert op de daad van moord zelf. Maar zodra de beat opnieuw invalt en het gedans opnieuw begint, vallen dat soort details haast niet op.

Het dansen doorheen de clip is symbolisch voor hoe onder andere Amerika omgaat met ‘black lives’. Hoewel alle hippe elementen van ‘black culture’ worden overgenomen door de mainstream, lijken de kerndebatten en het leed rondom het leven als een zwarte persoon in de Verenigde Staten vaak banale kwesties waar men zich niet graag mee wil bezighouden. Dat is onder andere één van de kernelementen rond het debat van cultural appropriation. Terwijl iedereen mee wil doen met de leuke kant van zwart zijn, is het minder hip om mee te strijden tegen structurele ongelijkheden die zwarte mensen moeten bekampen in de samenleving.

Er zijn echter ook kritische geluiden tegen het gebruik van zwarte lichamen om wit Amerika wakker te schudden. Men kan argumenteren dat Gambino geen nood heeft aan dat aspect om zijn kunst te etaleren. Legendarische nummers zoals Alabama van John Coltrane, Mississippi Goddam van Nina Simone of Strange Fruit van Billie Holiday hadden het niet nodig, hun woorden waren genoeg.

Get that Money Black man

You just a Black man in this world

You just a barcode, ayy

You just a Black man in this world

Drivin' expensive foreigns, ayy

You just a big dawg, yeah

I kenneled him in the backyard

No probably ain't life to a dog

For a big dog

This is America

De reden waarom Gambino focust op de zwarte man in ‘This is America’ is iets moeilijker te ontrafelen. Het aspect van geld, dat een soort einddoel lijkt voor de zwarte man, is opvallend. Talloze keren wordt aan de zwarte man gevraagd om geld op te brengen. Maar naar het einde is er een duidelijk shot met een referentie naar de ‘sunken place’ uit Jordan Peele zijn film ‘Get Out’. “The sunken place means we're marginalized. No matter how hard we scream, the system silences us”, vertelde regisseur Jordan Peele in 2017.

Gambino maakt via de beelden en zijn lyrics duidelijk dat hoeveel geld je ook hebt vergaard, door misschien zelfs bij te dragen aan de chaos in de samenleving, je toch een zwarte man blijft die zomaar in zijn achtertuin vermoord kan worden.

Stay woke

Wat de kijker moet onthouden zijn niet zozeer de vele boodschappen zelf, maar de afleidingmanoevres die ons wegleiden van die boodschappen. Dagelijks worden we afgeleid door nutteloze conversaties over tweets van Donald Trump, we maken ons even boos om Kanye West of spenderen minutenlang aan de geboorte van een nieuwe Britse prins. Maar de structurele problemen die vele Afro-Amerikanen en zwarte mensen meemaken, blijven in de ‘sunken place’. Als kijker of lezer is de vraag altijd: in hoeverre ben je onderdeel van dat allemaal? Dus blijf wakker en laat je niet afleiden door wat er op de voorgrond gebeurt.

Divers weetje: doorheen ‘This is America’ hoor je heel wat stemmen van rappers, en ook R&B revelatie SZA is te zien. De outfit van Gambino lijkt geïnspireerd door comedy legend Richard Pryor. Rond 2’36” zien we een man die de dood symboliseert op een wit paard, met een politieauto erachter. Dat is een Bijbelse referentie. Openbaring 6:8 (KJV) leest: “8 En ik zag, en ziet, een vaal paard, en die daarop zat, zijn naam was de dood; en de hel volgde hem na.”

Niet de eerste

Hoewel Gambino momenteel trending is, is hij niet de eerste die de problemen van wapengeweld en racisme via muziek aanklaagt. Enkele artiesten die hem voor waren, zijn Nina Simone met Mississipi Goddam, Billie Holiday met Strange Fruit, Usher ft Nas & Bibi Bourelly met Chains, 21 Savage met Nothin’ New, J Cole met Be Free en Meek Mill met YBA.