Het Mechelse Theater M brengt in primeur voor Vlaanderen een komische theatervoorstelling over de eerste Marokkaanse gastarbeiders in België. ‘Yallah, naar België!’ is gebaseerd op waargebeurde verhalen van Marokkaanse vrouwen en mannen, die in de jaren ’60 naar België trokken.
Het verhaal begint in 1964 in Marokko. Anouar is getrouwd met Aïcha. Hij zit zonder werk en kan amper zijn familie onderhouden. De Belgen komen naar Marokko op zoek naar werkkrachten en Anouar grijpt zijn kans. Hij wordt geselecteerd om als gastarbeider aan de slag te gaan. Eenmaal in België begint Anouar te werken voor de vader van Marina, een Antwerpse met wie hij een liefdesrelatie begint. Maar hoe zit het met Aïcha, zijn vrouw die in Marokko achterbleef? “Om te weten hoe het verhaal afloopt, zal je naar de voorstelling moeten komen kijken”, zegt Helga Van der Heyden, Vlaamse actrice en psychotherapeute.
Het eerste deel van het stuk speelt zich af in Marokko en het tweede deel in België. Volgens Helga krijg je een soort van voor-en-na-perspectief van het leven van Anouar. “Je krijgt niet alleen zijn situatie in België te zien, maar ook zijn vorig leven in Marokko. We hebben vaak geen zicht op het voorgaande leven van migranten en vergeten snel dat zij een verleden hebben in een totaal andere omgeving.”
Helga speelt de rol van Aïcha, de vrouw van Anouar. Haar mede-acteur, stand-upcomedian Youssef El Mousaoui speelt de rol van Anouar. Naast hun hoofdrollen spelen beide acteurs verschillende personages in het stuk. Youssef: “Helga speelt ook Marina, mijn Vlaamse geliefde. Zij is dus zowel mijn vrouw als mijn vriendin. Naast het personage Anouar speel ik enkele vrouwelijke personages, waaronder een waarzegster, de moeder van Anouar en de moeder van Aïcha. (lacht)”
Stand-upcomedy én theater
Helga en Youssef kennen elkaar al twaalf jaar. Ze hadden al lang zin om samen op het podium te staan, maar de gelegenheid deed zich maar niet voor. Het theaterstuk ‘Yallah, naar België!’ leek de ideale kans om samen te werken. Het onderwerp trok beide acteurs enorm aan. Youssef zag een theaterstuk rond de eerste generatie Marokkanen in België als een ideale kans voor alle Marokkaanse generaties om kennis te maken met hun erfgoed. “De theatervoorstelling is belangrijk voor de Marokkaanse jongeren die niet weten waar hun voorouders vandaan komen en hoe de migratie naar België is ontstaan. Maar voor de eerste en tweede generatie Marokkanen is het stuk even cruciaal. Mijn moeder komt al, dus zal de rest wel volgen. (lacht)”
“De verhalen van de Mechelse Marokkanen moeten naar buiten komen"
Helga zit al lang in het theaterwereldje, maar voor Youssef is theater een nieuwe ervaring. “Als stand-upcomedian interageer je vaak met het publiek. Bij een klassiek theaterstuk is er nauwelijks contact met het publiek. Toch is ‘Yallah, naar België!’ een theaterstuk waarbij het publiek niet enkel toekijkt. Ik mag af en toe uit mijn rol springen en het publiek betrekken.”
De show is een balans tussen theater en komedie. Helga ontfermt zich over het theatergedeelte en Youssef is verantwoordelijk voor de humoristische inbreng.
Vrouwenrechten
Youssef en Helga hebben met z’n tweetjes de tekst uitgewerkt, maar het theaterstuk kent een lange geschiedenis. Twee jaar geleden begon Theater M met een project rond diversiteit en migratie. Een theatervoorstelling was voor het Mechelse theater dan ook een must.
Toevallig stond er op dat moment een interview met Zineb El Boussaadani, een Mechelse politica en grote voorstander van vrouwenrechten, in de Gazet van Antwerpen. Zij droomde van een theaterstuk rond Mechelse migranten uit Marokko: “De verhalen van de Mechelse Marokkanen moeten naar buiten komen. Het is niet alleen mijn droom, maar ook de wens van zovele vrouwen in de Marokkaanse gemeenschap.”
Yves De Lathauwer, artistiek directeur van Theater M, nam toen contact op met Zineb en de eerste stappen naar een theaterstuk werden gezet. Volgens Zineb wordt het tijd dat theaterstukken de samenleving weerspiegelen: “Mechelen is divers en kleurrijk. Hopelijk is dit theaterstuk de brug naar een theater voor elke Mechelaar.”
Mechelse Marokkaanse vrouwen
Zineb organiseerde de bijeenkomsten met Mechelse vrouwen van Marokkaanse origine. “Het is voor velen onder hen de eerste keer dat ze hun getuigenissen kunnen delen. De repetities van het theaterstuk zijn ook een ideaal ontmoetingsmoment. De Marokkaanse vrouwen vertellen hun levensverhalen, terwijl zij meebeslissen over het decor en de kledij. Daarom is het een stuk door oude Mechelse Marokkaanse vrouwen en ook voor hen.”
De gesprekken onder leiding van Zineb zijn gebruikt om de verhaallijn van het toneelstuk te schrijven. Zij begeleidde Youssef en Helga om het script uit te werken. Youssef haalde vooral zijn inspiratie uit verhalen van mannen in zijn familie en kennissen.
Om de individuele verhalen onder de aandacht te brengen, komt er een tentoonstelling van verschillende kortverhalen
De praatgroepen wil Zineb ook na het project verder zetten. Haar tweede droom is een praatcafé oprichten waar vrouwen kunnen samenkomen om hun verhalen te delen. “Ik heb met de vrouwen een vertrouwensband die ik niet kwijt wil. Met een praatcafé hoop ik hun zin in verhalen vertellen te kunnen voortzetten.”
Theater én tentoonstelling
De theatershow is slechts een onderdeel van een totaalproject. Naast de theatervoorstelling is er een tentoonstelling en een kleinschalig kunstwerk. Yves De Lathauwer, regisseur van ‘Yallah, naar België!’: “Na talloze gesprekken en getuigenissen leek het onmogelijk om alles in één theatervoorstelling te verwerken. De personages in het theaterstuk zijn een boetseerwerk van verschillende verhalen en bestaande personen. We willen niemand viseren, vandaar het fictieve theaterstuk.”
Om de individuele verhalen toch onder de aandacht te brengen, komt er een tentoonstelling van verschillende kortverhalen. Ook krijgen de vrouwen de kans om een voorwerp uit hun thuisland, Marokko of elders, tentoon te stellen. “De tentoonstelling is open enkele uren voor en na de theatervoorstelling, maar zal ook op andere momenten te bezichtigen zijn in de kelder van Theater M”, voegt Yves toe.
De schakels van migratie
Kunstenares Anne-Marie Van Broeck maakt een kleinschalig kunstwerk rond kettingmigratie. “Zestig jaar geleden is de migratie naar België begonnen. Vooral mannen verlieten hun thuisland, maar familieleden kwamen mee vanuit Marokko naar België. Dit effect heet kettingmigratie.”
"Het zou tof zijn als het theaterstuk en de tentoonstelling dialoog zouden uitlokken"
Deze kettingmigratie gaat Anne-Marie in beeld brengen met een grote aaneenschakeling van stukjes stof. “Tijdens de interviews hebben we aan de vrouwen stukjes stof, van kledij tot keukenhanddoeken, uit hun thuisland gevraagd.” Door haar tweede job als antropologe doet Anne-Marie veel onderzoek naar schakels tussen mensen en met dit kunstwerk is het de bedoeling om de schakels van migratie in beeld te brengen.
Nog een belangrijke schakel in het project is Lieve Van der Auwera, een jonge zestiger, die dag en nacht op zoek gaat naar passende rekwisieten voor het theaterstuk. “’Yallah, naar België!’ speelt zich af in twee verschillende landen, Marokko en België, en ook nog in een ander tijdperk. Het was een uitdaging om de juiste decorstukken te vinden, maar de speurtocht was geweldig. Ik ben op zoek gegaan naar Marokkaanse tapijten, salontafels en zelfs paspoorten met stempels uit de jaren ’60.”
Volgens regisseur Yves is het theaterstuk de kers op de taart van het totaalproject. “Het is geen droog overzicht of geschiedenisles, maar een komische kijk op het verleden van Marokkaanse migratie. Je kan het zien als een grappig theaterstuk waar je naar kijkt als naar een documentaire.”
Kopje Marokkaanse thee
Regisseur Yves De Lathauwer beschrijft het theaterstuk als een toonaangevende ervaring voor Vlaamse theatermakers zoals Theater M. “Het is afwachten hoe het publiek zal reageren. We verwachten een gemengd publiek. Aan de ene kant kijkers die meer willen weten over de geschiedenis en hun erfgoed, aan de andere kant toeschouwers die eens goed wil lachen en genieten.”
Actrice Helga Van der Heyden vult aan: “Het zou toch tof zijn als het theaterstuk en de tentoonstelling dialoog zouden uitlokken. Er is niks mooier dan de eerste generatie Marokkanen en Vlamingen die na de voorstelling kunnen bijpraten met een biertje of een kopje Marokkaanse thee erbij.”
De theatervoorstelling gaat op 19 april in première en loopt door tot 5 mei. Na 5 mei wil Theater M over heel België touren.
Dit artikel werd gepubliceerd door Het Nieuwsblad online op 09/04/2018
