In Rome is een nieuwe herder gevonden. Maar of de (vooral jonge) schaapjes nog bereid zijn te volgen, in welke mate ze zich kunnen identificeren met hun leider en of er zelfs nog plaats is voor geloof in een gerationaliseerde omgeving, zijn pertinente vragen.
Maarten Devos, godsdienstleerkracht en student theologie aan de KU Leuven, is gematigd hoopvol gestemd over zijn kersverse hoeder. "De naam Franciscus wijst op nederigheid en hervorming, maar kardinaal Bergoglio is vooral een compromisfiguur. Aan de buitenwereld stelt het Vaticaan hem voor als de pastorale paus die zijn kudde op charismatische wijze naar betere graslanden zal leiden. Zijn aanstelling is nochtans evenzeer een keuze voor zelfbehoud. De rooms-katholieke kerk probeert ook zichzelf als oligarchie in stand te houden."
Minderheidskerk
Devos verwacht niet meer dan een kleine evolutie. "Zolang ze het in de derde wereld betrekkelijk goed doet, zal de kerk haar ethisch-conservatieve stellingen blijven verdedigen. De verschuiving naar Afrika, Azië en Zuid-Amerika zou door versmelting met de plaatselijke gebruiken bepaalde onderwerpen wel salonfähig kunnen maken." Op het huidige systeem in Europa kleeft hij een houdbaarheidsdatum van twintig jaar. "Initiatieven aan de basis, zoals de eerste Belgische fietskerk op Linkeroever, krijgen onvoldoende steun en komen daarom maar niet van de grond. Wanneer de kerk daarnaast haar sleutelposities in het maatschappelijke middenveld begint te verliezen, zal ze onvermijdelijk tot een minderheidskerk uitgroeien."
Alternatieve kerkmodellen
Maarten Devos stelt vast dat er geen netwerk van kritische jongeren bestaat dat structureel kan reageren. "De jonge theologen behoren tot een generatie die zich niet langer onvoorwaardelijk voor een christelijke strijd wil inzetten. In eerste instantie engageren ze zich vanuit een christelijke inspiratie binnen ngo’s, milieubewegingen of progressieve politieke partijen, in de hoop concreet op de samenleving te kunnen wegen. Pas in tweede instantie rijpen er alternatieve kerkmodellen in hun hoofden. Die jongeren wonen geografisch zodanig verspreid dat de beweging vooral door praktische beslommeringen tegengehouden wordt." Voor een echte revolutie acht hij het al te laat. "Een puur christelijk verzet is organisatorisch onhaalbaar. Met een half afstandelijke blik kijken we toe hoe er een nieuwe pion naar voren geschoven wordt. Het doet niet langer pijn."
Atheïst zijn is niet gemakkelijk
"Ik denk dat geloof de jeugd een narratieve identiteit kan aanbieden." Devos hecht veel waarde aan de bevrijdende kracht van verhalen en identiteit in onze rationele cultuur. "We zijn verhalende wezens die graag door irrationele dingen omringd worden. De laatste stap in de afbraak van de kerk is echter nog steeds niet genomen." Hij spreekt over een transcendente houvast. "Het is niet gemakkelijk om atheïst te zijn. Zelfs een rationeel volk heeft nood aan een verhalend referentiekader." Daar ligt volgens hem de toekomst van de Bijbelverhalen. "Het zijn vragen die uitnodigen tot een continue debat over mens-, gods- en maatschappijbeeld."
Eenheid in diversiteit
Welk signaal hoopt Devos ten slotte van de nieuwe paus te ontvangen? "Benedictus XVI is de dialoog met andere overtuigingen proberen aan te gaan, maar deed dat vanuit een verkeerd perspectief. Hoewel ik het de kerk nooit zie doen, hoop ik dat er nu eindelijk erkenning voor andere wegen komt. We moeten niet angstvallig naar uniformiteit streven, maar eenheid in diversiteit huldigen en exploreren."
© 2013 – StampMedia – Laurens Soenen
