Studenten die uit een jeugdbeweging komen, drinken meer en vaker. De rol van een jeugdbeweging weegt zelfs zwaarder door dan een studentenvereniging. Dat blijkt uit de recentste studentenbevraging van VAD, het Vlaams expertisecentrum voor alcohol en andere drugs. Naar aanleiding daarvan stuurden wij een bevraging uit naar 700 leden en leiders over heel Vlaanderen over alcoholgebruik in de jeugdbeweging. Daaruit blijkt dat groepsdruk een belangrijke factor is om alcohol te drinken.
Loes Meeussen is postdoctoraal onderzoeker aan het Centrum Sociale en Culturele Psychologie aan de KU Leuven. Daarnaast is ze docent Toegepaste Psychologie aan de Thomas More Hogeschool Antwerpen. Wim Beyers is ontwikkelingspsycholoog aan de Universiteit Gent. Hij doet onderzoek naar de ontwikkeling van jongeren van 10 tot 25 jaar.
"Mensen zijn sociale wezens”, legt Meeussen uit. “We hebben een eigen ik, maar een belangrijk stuk daarvan wordt gevormd door de sociale groepen waartoe we behoren. De jeugdbeweging is daar een voorbeeld van. Als mens voelen we een basisnood om erbij te horen. Daar hebben we veel voor over. Groepen hebben meestal een soort gemeenschappelijke identiteit met daarbij de groepsnormen: Hoe gedragen we ons? Om bij zo’n groep te kunnen horen, wordt verwacht dat je die normen, tot op zekere hoogte, blijft volgen. Dat is in feite de groepsdruk.”
De rol van groepsdruk
“Als het om alcohol gaat, besteden mensen vaak veel aandacht aan groepsdruk”, aldus Beyers , “maar eigenlijk is die minder belangrijk. Wat meer invloed heeft, is anderen zien drinken. Zien drinken, doet namelijk drinken. Daarbij speelt ook de houding van anderen een grote rol. Als je het gevoel hebt dat anderen het normaal vinden om te drinken, ga je zelf ook sneller naar een glas grijpen.”
“We weten uit onderzoek ook dat mensen de norm niet altijd juist inschatten”, vult Meeussen aan. “In de sociale psychologie noemen we dat pluralistic ignorance. Je hebt geen idee wat de echte norm is en bent zo met z’n allen de foute norm aan het nastreven. Het kan dus dat je denkt dat iedereen meer wil drinken en dat je dat daarom ook doet. In realiteit overschat je de anderen en willen ze helemaal niet zoveel drinken als jij denkt. Als je die norm wil doorbreken, kan je proberen bloot te leggen dat misschien niet iedereen zoveel wil drinken. Zo kan je naar een nieuwe, misschien realistischere norm gaan.”
"Zien drinken, doet drinken" - Wim Beyers (ontwikkelingspsycholoog UGent)
Beyers vertelt dat groepsdruk toeneemt tijdens de adolescente leeftijdsperiode. “Jongeren komen los van de ouders en worden vatbaarder voor de mening van vrienden. Wanneer je vrienden dus veel belang hechten aan drank, heeft dat een invloed op jou. Tegelijkertijd is het zo dat jongeren naarmate ze ouder worden, meer hun eigen normen gaan ontwikkelen. Die normen komen niet noodzakelijk overeen met die van de vrienden. Ook ouders, andere belangrijke volwassenen en het karakter van de jongeren zelf hebben daar een invloed op. Samenvattend kan je zeggen dat de vatbaarheid voor groepsdruk wel toeneemt, maar daarnaast worden jongeren steeds weerbaarder voor die druk.”
Gecontroleerd risicogedrag
Beyers kijkt naar jeugdbewegingen als een omgeving die je ‘gecontroleerd risicogedrag’ zou kunnen noemen. “Jongeren komen samen en hebben plezier met elkaar. Soms hoort daar gedrag bij dat in de bredere samenleving misschien wat minder getolereerd wordt. Alcoholgebruik is daar een goed voorbeeld van. Wanneer er verantwoordelijke leiders zijn, hebben ze daar echter duidelijke afspraken over en stellen ze bepaalde grenzen. Een jeugdbeweging kan een veilige omgeving zijn om te experimenteren, op voorwaarde dat je afspraken maakt.”
Tips voor jeugdbewegingen
Wim Beyers stelt dat groepsdruk iets is waaraan gewerkt kan worden. Hoe kunnen leiders ervoor zorgen dat leden minder druk ervaren om te drinken? Hij geeft enkele tips die toepasbaar zijn in de jeugdbeweging:
- Maak duidelijke afspraken.
- Leg uit waarom er regels zijn.
- Stel je regels op in samenspraak met de leden.
- Spoor de jongeren in je groep op die tegen (overmatig) alcoholgebruik zijn. Maak ze sterker en geef ze een stem.
- Voorzie altijd een alternatief.
- Geef als leider het goede voorbeeld.
