(Verrekijkers) Moussem is een begrip in het Vlaamse culturele landschap. Het 'nomadisch kunstencentrum', zoals de organisatie zichzelf noemt, groeide in tien jaar uit van een eenmalig initiatief gerund door vrijwilligers tot een erkend kunstencentrum met een rijkgevuld programma in binnen- en buitenland. Moussem brengt met muziek, schilderkunst, theater en film alles wat van culturele waarde is in de Arabische wereld. Artiesten die nog niet ontdekt zijn, krijgen de kans om zich te bewijzen op de planken. We spraken met Mohamed Ikoubaân, directeur en een van de oprichters en bezielers van Moussem.
Wanneer we Ikoubaân ontmoeten in de Antwerpse Roma maakt hij ons meteen warm voor de voorstelling: “Het wordt een gemengde avond met film, poëzie en muziek uit het culturele hart van Irak. We geven het woord aan enkele onbekende Iraakse artiesten die hoopvol zijn over de toekomst van hun land.”
Wat betekent het woord ‘moussem’ eigenlijk?
Moussem is het Arabische woord voor seizoen. Maar in Marokko, mijn geboorteland, is het ook de naam voor traditionele volksfeesten die jaarlijks in de steden worden georganiseerd. Vaak duren die feesten wel een of twee weken. Een beetje zoals de Gentse Feesten. Toen ik naar Antwerpen emigreerde, had ik wel goede contacten met alle gemeenschappen hier maar ik miste de warmte en gezelligheid van de moussems.
Is toen het idee ontstaan om Moussem op te richten?
Moussem is spontaan gegroeid. We hadden zeker niet het idee om een kunstencentrum op te richten. We wilden de Arabische cultuur uit de privésfeer halen en het brede publiek kennis laten maken met de culturele diversiteit in de Arabische landen. Daarom organiseerden we in 2001 het Moussem Festival. Het was toen een van de eerste culturele initiatieven die uit de Marokkaanse gemeenschap in Antwerpen is gegroeid en afstand nam van ongenuanceerde stereotiepe beelden. Het festival was een groot succes en smaakte naar meer. Samen met enkele enthousiastelingen stampte ik toen Moussem uit de grond.
Jullie kalender is heel divers. Traditionele dans en film, maar ook hip hop en theater met Vlaamse acteurs. Jullie brengen meer dan Arabische cultuur.
Dat klopt. Al onze producties en coproducties moeten een link leggen met de Arabische cultuur. Dat is onze enige voorwaarde. We willen het Vlaamse publiek kennis laten maken met de Arabische cultuur, maar we willen evenzeer de Arabische gemeenschap in contact brengen met de Vlaamse kunst en cultuur. Dat is de interculturele opdracht van Moussem. We werken samen met Vlaamse cultuurcentra, auteurs en projecten om een gevarieerd aanbod aan te bieden. Dat merk je dan ook aan ons publiek. Dat wisselt naargelang de productie.
Jullie zijn in de loop van de tijd uitgegroeid tot een professionele organisatie. Werken jullie nog met vrijwilligers?
Natuurlijk, vele projecten draaien louter op vrijwilligers. We hebben bijvoorbeeld een videoatelier waar vrijwilligers elke maand een filmpje maken over de problemen van alledag. Dat kan heel ludiek zijn. Zo is er een filmpje waarin enkele jongeren met een petitie de straat op gaan om van de Abdijstraat de “Abdelstraat” te maken, gezien de vele Marokkanen daar. (lacht) Verder heb je nog Club Verzet, een project waarin jongeren van 14 tot 20 jaar zelf een theatervoorstelling maken, en de masterclass ‘poëzie en performance’. In het kader van Antwerpen Europese Jongerenhoofdstad hebben we trouwens ook een reeks workshops lopen.
Aan welk project heb je de beste herinneringen?
Er zijn er zoveel, maar eentje zal me altijd bijblijven. In 2007 stelden we enkele kunstwerken tentoon in het MuHKA (Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen, red.). De kunstwerken waren gekozen door vrijwilligers met Arabische roots die gedurende een jaar hadden nagedacht over wat hedendaagse kunst voor hen betekent. De vrijwilligers waren leken. Ze hadden voordien zelfs nog nooit een voet gezet in een museum voor hedendaagse kunst.
Waarom is je dit bijgebleven?
De tentoonstelling oversteeg alle verwachtingen. Zozeer zelfs dat het MuHKA besliste zes kunstwerken van Noord-Afrikaanse kunstenaars op te nemen in het cultureel patrimonium van België. Een absolute primeur! Maar dat was nog niet alles. Niet lang nadien borrelde het idee om de kunstwerken ook tentoon te stellen in Marokko, onontgonnen terrein voor hedendaagse kunst. In 2010 organiseerden we de allereerste expositie van hedendaagse kunst in Rabat. Dat is typisch voor Moussem. We experimenteren graag in alle vrijheid en met alles wat zich aanbiedt, en dan kan het wel eens gebeuren dat ons project een onverwachtse wending neemt.
Een laatste, actuele, vraag. Denk je dat de contacten tussen de jongeren in Noord-Afrika en hun geëmigreerde familieleden en vrienden in het Westen de Arabische revoluties geholpen hebben?
Eerst en vooral moet men beseffen dat de Arabische cultuur doorheen de geschiedenis sterk beïnvloed is geweest door het Westen maar ook door andere culturen. Die diversiteit aan invloeden proberen we duidelijk te maken in onze producties. Maar het is niet zo dat de Arabische revoluties zijn ontstaan met dank aan de ‘westerse’ invloed. Integendeel.
Als studenten geloofden we in de waarden en normen van het Westen en verslonden we de westerse literatuur. Iedereen wilde meer democratie. Daarom was onze teleurstelling zo groot toen de Verenigde Staten weer maar eens tussenkwamen om hun oliebelangen te verdedigen of om de despoten die de Arabische wereld rijk is een handje te helpen. Uit woede steunden we soms zelfs Khaddafi omdat die durfde opkomen tegen de westerse mogendheden. De Arabische revolutie was een vulkaan die pas na dertig jaar lijden uitbarstte...
© 2011 - Verrekijkers - Dries Rombouts
