Wordt het vrijhandelsakkoord tussen de Europese Unie en Verenigde Staten (TTIP) goedgekeurd, dan zal dat het leven van miljoenen mensen door elkaar schudden. Wetgevingsprocedures zouden onder druk komen te staan. “TTIP behartigt in eerste instantie de belangen van grote bedrijven.”
In 2013 zetten de nationale regeringen het licht op groen om de onderhandelingen over het trans-Atlantisch Handels- en Investeringspartnerschap (TTIP) op te starten. Voorstanders benadrukken de economische voordelen die met het pact gepaard zouden gaan. De politieke fractie De Groenen/Vrije Europese Alliantie daarentegen vreest een zware kaakslag voor fundamentele democratische principes, het milieu, de landbouw en voedselveiligheid. Zij voert dan ook de verzetstroepen aan.
“De impact van het vrijhandelsakkoord is nauwelijks te overschatten”, steekt Europarlementslid Bart Staes van wal. Hij stelt vast dat de Europese Unie en Verenigde Staten impliciet een economische oorlog met andere economische grootmachten zoals China voeren. “Beide spelers geven openlijk aan dat ze via TTIP een wereldwijde standaard willen neerzetten en de facto dicteren. Na het falen van de Doharonde binnen de Wereldhandelsorganisatie (WTO) zijn de EU en VS langzaam bezig de centrale rol van de WTO te ondergraven, ten voordele van bilaterale akkoorden. TTIP moet het kroonjuweel van de nog steeds neoliberale vrijmarktideologie worden.”
“Om een concreet voorbeeld aan te halen: de regering van het arme Guatemala wilde recentelijk op basis van wetenschappelijk onderzoek moedermelk promoten ten nadele van poedermelk. Na een klacht van een groot Amerikaans bedrijf mag Guatemala die regelgeving niet doorzetten. Dat is het gevolg van een ISDS-clausule die een investeerder het recht geeft om een nationale overheid voor een arbitragehof aan te klagen. Hoewel het systeem al langer bestaat, vinden wij dat een brug te ver. Het is de wereld op zijn kop: politici worden verkozen om het collectieve welzijn van de burgers te verdedigen, niet de privébelangen van multinationals. Vrijhandelsverdragen als TTIP zeggen in feite dat vrijmarktideologie belangrijker is dan de wetten van een soeverein land”, vertelt Staes.
“De Gucht was gedroomde tegenstander”
Namens de Europese Commissie is Cecilia Malmström sinds november de hoofdverantwoordelijke voor de onderhandelingen. Zij volgde onze landgenoot Karel De Gucht (Open VLD) op. “Qua beeldvorming was De Gucht een gedroomde tegenstander. Het was niet moeilijk om ons tegen zijn wereldvreemde en soms ronduit arrogante houding af te zetten. Malmström pakt het een stuk intelligenter aan”, aldus de Groen-politicus.
In april wordt in de handelscommissie (INTA) van het Europees Parlement een resolutie over TTIP gestemd. In mei volgt dan de plenaire vergadering. “Andere commissies rapporteren nu over hun standpunten en voeden op die manier de nota van de handelscommissie. In eerdere stemmingen ging het over algemene principes, nu komt echt de inhoud naar voren. Nadat in januari 150.000 Europese bezwaarschriften tegen het akkoord gepubliceerd werden, wilden de pro-TTIP-fracties snel een positieve dynamiek aan de onderhandelingen geven.”
“Toen ik als rapporteur mijn voorlopige rapport aan de commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid voorstelde, was er heel wat bijval, maar enkele van mijn collega’s uit vooral conservatieve of liberale hoek reageerden nogal negatief. Ze verwijten onze fractie antiamerikanisme en antivrijhandel – wat pertinente onzin is”, vertelt Staes. “Ze poneren dat gelijke standaarden exporterende bedrijven ten goede komen. Het is echter niet noodzakelijke daarvoor een alles overkoepelend akkoord te sluiten. Gelijke standaarden vastleggen kan ook op sectorale basis. Dan morrel je tenminste niet aan de essentie van nationale wetgeving.”
"Ik vestig mijn hoop op de nationale parlementen, waarlangs het handelsakkoord ook nog eens moet passeren, en vooral op de civiele maatschappij: vakbonden, studenten en burgers." (Foto © Facebook/Bart Staes)
Transparantie
Een grote ergernis bij veel Europarlementsleden is het gebrek aan transparantie van de TTIP-onderhandelingen. “Tot vorig jaar wisten we officieel niet eens waarover onderhandeld werd. Door toedoen van ngo’s en onze fractie zijn de documenten op een bepaald moment dan toch uitgelekt. Uiteindelijk heeft de Europese Commissie het onderhandelingsmandaat officieel vrijgegeven, omdat ze merkte dat het totale gebrek aan transparantie een katalysator voor protest was.” Door het vrijgeven van het mandaat zou de inhoud openbaar moeten zijn.
Toch blijft het zelfs voor Europarlementsleden bijzonder moeilijk om inzage in het dossier te krijgen. “In het Europees Parlement is er een geheim kamertje waar parlementsleden onder zeer strikte voorwaarden de documenten kunnen inkijken. Je mag bij wijze van spreken enkel in je onderbroek naar binnen en je mag niet eens een potlood meenemen om aantekeningen te maken.”
Eerst hadden enkel leden van de handelscommissie toegang tot die ruimte, nu mogen in principe alle Europarlementsleden in de ondertussen meer dan 1300 bladzijden snuisteren. “Stel dat er begin 2016 een akkoord op tafel zou liggen, dan krijgen ze opeens zo’n enorme stapel papier op hun bureau met de vriendelijke vraag: stemt u ja of neen? Dat noemt de Europese Commissie democratie. In het verleden is het al vaker voorgekomen dat parlementariërs over cruciale en zeer technische handelsakkoorden stemmen, terwijl ze eigenlijk geen flauw idee hebben waar het precies over gaat.”
Trickle-down-effect
“Als je aan de mensen uitlegt wat er op het spel staat, zijn ze meestal geschokt”, meent Staes. “Alleen worden ze vaak onvoldoende of verkeerd geïnformeerd. Zelfs journalisten zijn vaak niet goed op de hoogte en nemen zomaar de pro-argumenten van de Europese Commissie of de Amerikaanse onderhandelaars over. Toen De Gucht bijvoorbeeld dan toch eens kritisch ondervraagd werd, zakte hij volledig door het ijs.”
De voorvechters van het akkoord wijzen op een economische groei van 0,5%, vijfhonderd euro extra voor elk Europees gezin en een forse banengroei. “De rekenkundige modellen waarop die voorspellingen steunen, zijn evenwel heel twijfelachtig. Het is alsof je het weer over twintig jaar voorspelt. De Europese Commissie schuift bovendien de meest optimistische scenario’s naar voren, maar zegt er niet bij dat de gevolgen pas vanaf 2027 merkbaar zouden zijn. In dat scenario zou zeker 80% van alle Europese en Amerikaanse wetgeving op elkaar afgestemd moeten worden! Andere berekeningen tonen aan dat door TTIP eerder jobs verloren gaan. Daarnaast zijn het macro-economische groeicijfers die voor een zogenaamd trickle-down-effect moeten zorgen. Door dat effect zou iedereen van de extra handel profiteren. De economische realiteit heeft evenwel aangetoond dat een dergelijk fenomeen amper bestaat.”
Schaduw over toekomst
Staes vreest dat het akkoord er hoe dan ook komt. “De sociaaldemocraten bijvoorbeeld zeggen nu dat ze zich zorgen over de ISDS-clausule maken.” De ISDS-clausule biedt investeerders en bedrijven de mogelijkheid om schadeclaims in te dienen indien de nationale wetgeving niet voldoet aan het internationaal handelsverdrag. Het is een internationaal hof dat zal zich uitspreken over de claim. Daardoor wordt de nationale wetgeving onderworpen aan internationale rechtspraak. Die onderwerping gebeurt dan vooral op initiatief van de investeerders en bedrijven. Staes vervolgt: “het zou mij niks verbazen, mochten ze die angel verwijderen door een uitgeklede versie ervan toch in een eventueel akkoord op te nemen, het beestje een andere naam te geven en enkele garanties in te bouwen. Sommige waarnemers zeggen immers dat er zonder ISDS geen deal gesloten kan worden.”
“Het zal – gezien de centrumrechtse meerderheid in Europa – volgens mij niet zo moeilijk zijn om een meerderheid in het Europees Parlement te vinden, mocht het tot een stemming komen. De EU-Commissie zal de voordelen zodanig inmasseren dat veel parlementariërs geen neen zullen durven zeggen, omdat ze het idee hebben dat ze dan de economische ontwikkeling van Europa zouden hypothekeren. Ik vestig mijn hoop op de nationale parlementen, waarlangs het handelsakkoord ook nog eens moet passeren, en vooral op de civiele maatschappij: vakbonden, studenten en burgers. TTIP zou in elk geval een heel grote schaduw over onze collectieve toekomst werpen.”
© 2015 – StampMedia – Laurens Soenen
Dit artikel werd gepubliceerd door DeWereldMorgen.be op 25/02/2015
Dit artikel werd gepubliceerd door MO* - online op 26/02/2015
