De economische crisis laat ook het Baskenland niet onaangeroerd. Door de hoog oplopende werkloosheid ondergaat de Baskische samenleving een ingrijpende mentaliteitswijziging. Jongeren ijveren niet langer voor hun idealen: ze zijn de jarenlange spanningen beu.
Spaans-Baskenland behoort, samen met Catalonië, traditioneel tot de welvarendste autonome Spaanse regio’s. Die sterke economische positie is aan twee factoren toe te wijzen: ondernemers profiteerden van de rijkelijke overheidssubsidies om gemakkelijk een bedrijfje uit de grond te stampen, terwijl zware chemie-, metaal- en petrochemie-industrie voor een snelle industriële bloei zorgde. Toch blijven de Basken vandaag niet van de wereldwijde financiële crisis gespaard.
Wie kent wie?
De vele kleine ondernemingen blijken niet langer houdbaar. “De Baskische economie is heel sterk op de binnenlandse markt gericht. In plaats van de blik te verruimen, focussen de Basken op hun eigen, beperkte markt. Dan is het bijvoorbeeld logisch dat drie busbouwers in een straal van twintig kilometer elkaar kapot concurreren”, zegt Karel Sterckx. De voorzitter van de N-VA-afdeling in Boortmeerbeek woonde jaren in het Baskenland en volgt de recente ontwikkelingen daar nog altijd op de voet. “De ene na de andere firma gaat zo failliet.”
“Daarnaast heb je corruptie in alle geledingen van de maatschappij. Een diploma behalen is mooi, maar het is erg moeilijk om dat te verzilveren. Wie je kent is belangrijker dan wat je kunt”, vertelt Sterckx. Nu allerhande steekpenningen naar boven komen, verliest het establishment van zijn pluimen. “Dat werkt de werkloosheid opnieuw in de hand. Bedrijven moeten noodgedwongen de deuren sluiten.”
Grimmig
De jongerenwerkloosheid in het Baskenland heeft ondertussen de grens van 40% overschreden. “Jonge gezinnen kunnen hun huizen niet meer afbetalen. Het protest tegen de talrijke uithuiszettingen brengt weinig zoden aan de dijk. Dramatische taferelen. De leegstand doet pijn aan de ogen”, zegt Sterckx. “Vroeger leefden de Basken op straat. Elke avond had je wel ergens een samenkomst. Nu komen ze amper één keer per week hun deur uit. De sfeer is grimmiger geworden.”
Terwijl de Grieken massaal de Duitsers met de vinger wijzen, kijken de Basken in eigen boezem. “De euro staat niet ter discussie. Onlangs hebben ze wel hun eigen munt, de eusko, in het leven geroepen, maar die dient enkel om de lokale handel op te drijven. Het project rond die munteenheid komt niet in het vaarwater van de algemeen aanvaarde euro.” De economische situatie is geen echt thema voor actie. “De Basken hechten veel meer waarde aan politieke rechten”, weet Sterckx.
Groepsdruk boven ideologie
Opvallend zijn de migratiecijfers. Ondanks het gebrek aan jobs vluchten de jongeren niet naar het buitenland. Cijfers van het nationaal Jeugdobservatorium tonen aan dat de jeugd aan het begin van de 21ste eeuw vaker emigreerde dan nu het geval is. “De band met de geboortegrond blijft ongelooflijk innig. Vroeger gingen de jongeren naar Engeland of Ierland om te studeren, maar telkens kwamen ze na hun studies met hangende pootjes terug. Nu vertrekken ze zelfs niet meer. In Galicië daarentegen merk je momenteel een massale uittocht naar het noorden.”
Het is geen geheim dat 30 tot 35% van de Basken volledige onafhankelijkheid nastreeft. Karel Sterckx kon in april echter zelf vaststellen dat er een mentaliteitswijziging op gang gebracht is. “Tijdens het internationale jongerentreffen Gazte Danbada viel het me op hoe weinig volk de politieke debatten trokken. De linkse jongerenontmoeting verliep veel softer dan vroeger. De jeugd is het geweld beu: ze wil niet langer in spanning leven.” Autonomie blijft het doel, maar de argumentatie daarvoor ontbreekt. “De groepsdruk bepaalt het onafhankelijkheidsstreven: je wordt vreemd bekeken wanneer je niet voor een onafhankelijke Baskische staat bent. Veel ideologie komt daar niet bij kijken.”
“Er heerst grote verwarring, nu de socialistische partij Sortu nieuwe analyses voor de onafhankelijkheidsstrijd opstelt. Vanuit zijn cel stuurt voormalig ETA-lid en huidig secretaris-generaal van Sortu, Arnaldo Otegi, regelmatig boodschappen de wereld in die komaf maken met het gewapende verzet. De jongeren willen zich daar wel in vinden, maar lijken op de rest van de ideologische vernieuwingsgolf niet te willen meesurfen. De drang om inhoudelijk aan een volledig autonome Baskische staat mee te werken sterft uit”, besluit Sterckx.
© 2013 – StampMedia – Tekst: Laurens Soenen, Foto: Borja Iza
