Op de eerste verdieping van het Antwerpse FotoMuseum vind je de expositie Jonge Belgische Fotografie. Doel van de tentoonstelling is een presentatie van opvallend Belgisch talent. Lara Mennes (1981, Izegem) en Sarah Carlier (1982, Antwerpen) zijn de twee jonge fotografes die de tentoonstelling openen. Zij belichamen een jeugdige visie op fotografie en op het vastleggen van het leven en het verleden. Dit gebeurt niet alleen met statische beelden, Sarah Carlier verrast ook met enkele video-installaties over leven, dood, familie en liefde.
Getuigen van het verleden
Lara Mennes, die in 2009 de Prix de la Jeune Peinture Belge won, gaat met haar Capturing the Sensible – Memories in Architecture op zoek naar de verhalen en herinneringen achter drie leegstaande gebouwen. Ze beschouwt de architectuur en de achtergelaten voorwerpen en indrukken als stille getuigen van het verleden. Haar foto’s brengen in beeld wat is en wat ooit geweest is.
Mennes’ beelden van gebroken tegels en ‘gekruld-uit-ouderdom’ foto’s vertellen een verhaal dat bestaat uit verschillende lagen. Elke bewoner, elk voorwerp heeft zijn indruk achtergelaten. Winnaar van de reeks is zonder twijfel het beeld van een eenzame stoel waar via een raam diffuus licht op valt. Hoewel ze enkele inhoudsvolle en esthetisch mooie beelden tentoonstelt, staat haar werk toch wat in de schaduw van dat van Carlier, die met haar werk meer inspeelt op de emoties van de kijker.
Sobere portretten
Sarah Carlier, die woont en werkt in Nederland, tekent met haar Four years, three deaths, sweaty armpits and a fetus sterke, sobere portretten met veel ademruimte. Realiteit en geënsceneerde situaties wisselen elkaar af in een heel down-to-earth-geheel. De hoofdrol in haar reeks heeft Carlier toegekend aan de familie van de Roemeense Florica. Centraal in de expositie kan je enkele foto's in het bijbehorende boek bekijken.
Op kleine televisieschermen en op een grote projectie zie je enkele dynamische portretten die het liefhebben en lijden van de Roemeense familie laten zien. Vanuit één camerastandpunt krijg je een blik op het ontstaan van een familiefoto, een fragment van het rouwproces en jongeren die een folkloredans uitvoeren. Geluid en beweging maken deel uit van de momentopnames. De videostills zijn heel menselijk en roepen emoties op.
Meest opvallend is het werk dat geprojecteerd wordt op een meer dan levensgroot projectiescherm. De familie groepeert zich voor het nemen van een groepsfoto, baby’s worden aan elkaar doorgegeven, kleding wordt nog even recht getrokken,... Het gewoel voorafgaand aan zo’n perfect moment is zeer herkenbaar en maakt het werk veel interessanter dan het zou geweest zijn als momentopname. Geleidelijk vult het scherm zich en wordt er opgebouwd naar een totaalbeeld. Tegenwicht voor dit vrolijke aspect zijn de fragmenten over rouwen en verlies. Zo loopt een man met een rouwkrans in zijn armen steeds opnieuw links het beeld in en rechts het beeld uit, enkel en alleen begeleid door de stilte van de natuur.
Objectiviteit van de lens
Op de tweede verdieping kan je terecht voor de tentoonstelling Imaging History. Inspiratie voor het uitgangspunt van deze expositie was een project van Bruno Vandermeulen (1972) en Danny Veys (1970). Zij fotografeerden het verleden op de archeologische site van Sagalassos in Turkije. Ze registreerden niet alleen wat ze zagen, maar probeerden ook 'de objectiviteit van de lens in vraag te stellen'. Zo wordt er aandacht besteed aan hoe een fotograaf ervoor kiest het verleden in beeld te brengen en hoe hij geschiedenis kan linken aan het heden.
Naast het werk van Vandermeulen en Veys kan je foto's bekijken van vijf internationaal gerenommeerde fotografen die vanuit dezelfde invalshoek hun werk hebben gekaderd: Shimon Attie (1957, US), Raphaël Dallaporta (1980, Frankrijk), Sally Mann (1951, US), Bart Michiels (1964, België) en Simon Norfolk (1963, Nigeria). Deze grote namen worden aangevuld met beelden uit de eigen collectie van het FoMu. Hier horen onder andere enkele werken bij van Charles Nègre, Felice Beato en Auguste Salzmann. Allen probeerden de geschiedenis vast te leggen, ook al was deze niet altijd meer zichtbaar.
Slagvelden
Toppers bij Imaging History zijn ongetwijfeld Sally Mann en talent van eigen bodem Bart Michiels. Ook de andere wereldfotografen zoals John Burke en Simon Norfolk zijn niet te missen. Michiels laat in zijn reeks de huidige sites van befaamde Europese veldslagen de revue passeren. Op deze manier zoekt hij naar een Europees, collectief geheugen dat misschien niet langer fysiek de sporen draagt van zijn verleden, maar mentaal des te meer. Zijn werk toont ons de locaties van gebeurtenissen die alleen nog in geschiedenisboeken terug te vinden zijn.
De slag bij Verdun (1916, Frankrijk), een van de bloedigste gevechten van de Eerste Wereldoorlog, is een van de onderwerpen die Michiels eruitkoos. Zijn idyllische en mysterieuze Le mort homme staat scherp in contrast met de achterliggende boodschap. Geschiedenis en heden zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en door het weten van de context zal het publiek ook meteen een betekenis zoeken achter de indrukken die Michiels heeft vastgelegd. Mist en sporen doorheen het gewas krijgen meteen een andere glans.
Grillig
Sally Mann werkt met haar zwart-witte Last Measure-reeks een zeer donker, krachtig geheel uit over de strijdperken van de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865). Met het nat-collodium-procedé, een zeer delicate fotografeertechniek eigen aan die periode, geeft Mann de beelden een bevreemdend, breekbaar karakter. Ze legt op deze manier zeer succesvol het aura vast van plaatsen waar veel kwaad is geschied.
Raphaël Dallaporta’s Ruin (saison 1) brengt met zijn werk moeilijk bereikbare archeologische sites in Afghanistan in kaart. Hoewel boodschap en opzet van Dallaporta bijval verdienen, zal niet iedereen door zijn knieën gaan voor deze geometrische fotocollages. De overlappende beelden in grillige vormen bieden niet per se een meerwaarde aan de boodschap. Ze werken eerder afleidend.
Unieke kans
Hoewel de exposities Jonge Belgische Fotografie en Imaging History niet aan alle wensen kunnen voldoen, zal momenteel iedereen met een interesse voor fotografie en het verleden zijn gading kunnen vinden in het FotoMuseum. Geschiedenis en heden worden door middel van emotie met elkaar verweven en vormen zo een uniek geheel. Sommigen vinden het misschien niet zo aangenaam om bijschriften te moeten lezen om de opzet van de fotograaf te begrijpen, maar bij Bart Michiels’ Le mort homme en Sally Manns indrukwekkende Last Measure is dit zeker de moeite waard. Ook niet te missen zijn de video-installaties van Sarah Carlier.
Imaging history en Jonge Belgische Fotografie zijn nog tot en met 3 juni te bezichtigen in het FotoMuseum, Waalsekaai 47, Antwerpen.
© 2012 - StampMedia/Supo - Jasmin Van San
Dit artikel werd gepubliceerd door Supo.be op 06/03/2012
