Berlijnse jeugdorganisatie YAAM viert 30 jaar val van de muur

Wie op de westkant van Berlijn over de rivier de Spree wandelt, ziet meteen de sfeervolle lichtjes van de Youth African Art Market (YAAM) door de bomen schijnen. Wat ooit een stuk niemandsland was, is vandaag de meest multiculturele plek van Berlijn voor jonge creatievelingen.

YAAM is dé ontmoetingsplek voor alle culturen en nationaliteiten in West-Berlijn.  De organisatie werd opgericht door de inmiddels overleden Ortwin Rau. Hij wilde in de eerste plaats een veilige ruimte creëren voor jonge creatievelingen. “In de periode dat de Muur er stond, maar ook daarna, was er voor veel Berlijners geen plaats om zich creatief te ontwikkelen,” zegt Hendrik, grafitti-artiest en vriend van Ortwin. “Voor voetballers is het bijvoorbeeld niet moeilijk om je aan te sluiten bij een club, maar voor skaters is dat een ander verhaal. YAAM wil er voor al deze mensen zijn, en wil tegelijk een bijzondere plek creëren.”

Muren zijn nodig

Hendrik begon al vroeg als graffiti-artiest bij YAAM. Nu organiseert hij zelf workshops en graffitiprojecten. Naar aanleiding van de dertigjarige herdenking van de val van de Berlijnse muur maakten hij en enkele andere artiesten zelf hun Mauer of peace. “Het is wat ironisch dat we zelf een muur bouwen om de val van de Berlijnse muur te herdenken, maar als graffiti-artiest heb je natuurlijk muren nodig,” grapt Hendrik. “Maar zolang er aan beide kanten vredevol naar gekeken wordt, is het oké.” 

Mauer of peace

Ook artiest Jan werkte mee aan het project. Toen de muur er nog stond, woonde hij als 11-jarige in Neukölln, een wijk in Oost-Berlijn, aan de Westkant van de muur. “West-Berlijners noemden ons vaak Ossies,” zegt hij. “Maar we hadden wel de Westerse mentaliteit. Er werd al veel graffiti gespoten, maar in die tijd was ik daar nog te jong voor. Ik tekende wel op de muren met advertenties op. Diezelfde soort muren gebruiken we nu voor het maken van onze Mauer of peace.”

Jan verdiende zijn eerste centen vlak na de val van de muur. “Ik kapte er stukken uit en verkocht ze aan voorbijgangers,” zegt hij. “Het waren spannende dagen, want onze toekomst was onzeker. Mijn ouders hadden niet verwacht dat het zo vredevol zou verlopen. Even vreesden mensen zelfs voor een burgeroorlog.”

Vredige revolutie

Gelukkig verliep de revolutie zeer vredevol, en dat is nog altijd zeer belangrijk voor YAAM. Vandaag willen ze dat dan ook uitgebreid herdenken. Hendrik zelf woont al bijna zijn hele leven in West-Berlijn. Toen de muur viel, woonde hij nog met zijn ouders in Noord-Duitsland, aan de Westkant van de muur. “Mijn vader was de oprichter van tv-station adh-TV,” vertelt hij. “Hij was een van de eersten die kon live-streamen. Toen de muur viel, is hij onmiddellijk met een ploeg naar Berlijn getrokken voor foto’s en livebeelden. Na een week zijn wij ook naar daar verhuisd.”

Hakuna Matata

YAAM is nauw verbonden met Afrika: veel leden doen aan liefdadigheids- of maatschappelijk werk. Veel leden van YAAM doen aan liefdadigheids- of maatschappelijk werk. Peter Maluki is de uitbater van het winkeltje Hakuna Matata. Alle spullen die hij verkoopt zijn van gerecycleerd materiaal en werden in Afrika gemaakt. “De opbrengst gaat integraal naar het Afrikaanse dorp waar ze gemaakt werden,” zegt hij. “Zo kunnen de dorpsbewoners investeren in onderwijs en scholen. Ik hoef er niet aan te verdienen. Iedereen moet gelijk zijn aan elkaar en gelijke kansen krijgen.”

Armoede

Berlijn is een stad van grote contrasten en ook hier is er veel armoede. YAAM biedt ook hen een plek. “Ik speelde vroeger bij de bekende reggaeband SEEED,” zegt Kappa. “Na enkele Europese tournees ben ik door mentale problemen op straat beland. Bij YAAM voel ik me ontzettend welkom. Ik leer hier veel bij en ontmoet mensen van culturen die ik niet eens kende. Nu, met het jubileum van de muur, ontmoeten veel mensen elkaar. Zo zou het in de toekomst altijd moeten zijn.”

Reggae, terug van nooit weggeweest

Tussen de muur en de rivier de Spree lag vroeger een stuk niemandsland. Aan de overkant van de rivier begon Oost-Berlijn. Vandaag ligt YAAM deels op dat grondgebied. Tussen de barakken staat nog steeds een stuk van de muur overeind. Wie door de steegjes van YAAM wandelt, beweegt al snel mee op de reggaebeats die je overal hoort. In de Berlijnse concertzalen spelen elke avond bekende artiesten. Dat reggae zo’n belangrijke plaats inneemt tijdens het jubileum, is niet toevallig. 1994, het jaar waarin YAAM werd opgericht, was ook het jaar waarin reggae een grote heropleving kende.

Tranen in de ogen

Barney Millah bezoekt al van bij het begin de markt, en treedt er nu nog altijd vaak op. Zijn hele leven al is hij bezig met muziek. “Als student werkte ik bij de post,” zegt hij. “Op een ochtend belde een vriend me op en zei: ‘Als je naar het werk rijdt, zorg er dan voor dat je geen Oost-Berlijner omver rijdt. De muur is gevallen!’ Op het werk ontkurkte iedereen flessen champagne en vierden we allemaal feest. Na het werk gingen we kijken. Iedereen was uitgelaten en omhelsde elkaar. Ik liet aan vijf Oost-Berlijners de Westkant van de stad zien. Ik krijg nog altijd tranen in mijn ogen als ik beelden de van de val van de muur terugzie.”

Het wilde Oosten

Vòòr 1989 speelde Barney in een rockband. In 1990 startte hij een soundsystem op met vrienden. Al snel vonden ze hun weg naar Oost-Berlijn. ‘”Het Oosten had veel vervallen en lege gebouwen,” zegt hij. “Die plekken werden ingepalmd door promotors om er feestjes te organiseren. Die discotheken stonden er dan twee tot drie weken en werden daarna afgebroken omdat ze illegaal waren. De wc’s waren vaak gewoon een emmer achter een gordijn, maar daar gaf niemand om. Het was de wild wild East,” lacht hij. “Helaas zijn we de afgelopen jaren al vier keer van locatie moeten veranderen, omdat plaats te maken voor hotels of grote gebouwen”, zegt Hendrik. “Toch zijn we er in geslaagd om al 25 jaar te blijven bestaan in het hart van Berlijn. De concurrentie met investeerders blijft wel, maar ik ben er zeker van dat YAAM hier is om te blijven.”