Mentale gezondheidsproblemen bij topsporters zijn niet zo uitzonderlijk. Dat bewijst de nieuwe Canvasreeks ‘De prijs van de winnaar’ andermaal. Daarin spreken Belgische (ex-)topsporters zich uit over eetstoornissen en emotioneel misbruik van coaches. Ook in het voetbal proberen sterspelers stilaan het taboe voorzichtig te doorbreken.
“Ik weet niet of ik de mentale kracht heb om nog met voetbal om te kunnen gaan.’’ Dat zei een nerveuze Neymar op 10 oktober in een interview met videostreamingservice DAZN. De 29-jarige Braziliaan van Paris-Saint-Germain (PSG) overweegt daarom na het WK van 2022 in Qatar te stoppen met zijn voetbalcarrière.
De uitspraak van de sterspeler van PSG werd in de Franse pers niet in dank afgenomen. De Franse voetbalanalist en ex-prof Jérôme Rothen reageerde meteen tegen de Franse televisieketen RMC Sport. "Het kan zijn dat je dit denkt, maar dat moet je verbergen. Als hij in de media spreekt, en dat is niet vaak, is het bijna altijd denigrerend over PSG." Rothen noemde de uitspraken van Neymar ongepast. "Als je een speler van deze categorie bent, (…) als je je contract met vijf jaar hebt verlengd en je hebt besloten om je carrière bij PSG af te sluiten, dan kun je dat niet zeggen.”
Topsporters hebben niet de gewoonte om te praten over de mentale druk en de mentale gezondheidsproblemen die daaruit voortvloeien. Nochtans kunnen uitspraken als deze veranderingen in gang zetten, vind sportpsycholoog Ivo Spanjersberg. “De laatste tijd komen steeds meer sporters met dit soort verhalen naar buiten en dat is goed. Het wordt vaak als een zwakte gezien om er openlijk over te praten, maar dat is het natuurlijk niet. De uitspraak van Rothen toont een eerder conservatief beeld van hoe topsporters zich moeten gedragen.”
Angststoornis en depressie
Uit een onderzoek van hoogleraar sportgeneeskunde Vincent Gouttebarge en orthopedisch chirurg Gino M.M.J. Kerkhoffs van het Academisch Medisch Centrum van de Universiteit van Amsterdam blijkt dat mentale gezondheidsproblemen onder professionele voetballers helemaal niet zo ongebruikelijk zijn. Professionele voetballers hebben door hun beroep zo’n 640 extra stressoorzaken die kunnen leiden tot mentale problemen. Volgens Gouttebarge vertoont 25 procent van de professionele voetballers symptomen van een angststoornis en/of een depressie. Vooral spelers die te maken hebben met langdurige blessures van minimaal vier weken hebben twee tot vier keer zoveel kans op mentale gezondheidsproblemen.
Gewone mensen
Neymar heeft de laatste jaren meerdere malen langs de kant gestaan met zowel korte als langdurige blessures, maar dat hoeft niet de reden te zijn waarom hij twijfelt aan zijn mentale kracht. Volgens sportpsycholoog Manuel van de Wal, die in het verleden als sport- en prestatiepsycholoog werkzaam was bij de jeugdopleiding van de Nederlandse voetbalclub PSV, vergeten supporters vaak dat voetballers ook gewoon mensen zijn. ‘’De mentale problemen van voetballers ontstaan niet alleen door voetbal”, zegt hij. “Wie weet is de gezondheid van Neymars kind wel slecht, loopt zijn relatie met zijn vriendin stuk, of mist hij zijn familie in Brazilië.’’
‘’Ik zou willen dat we net zoveel begrip en affectie zouden tonen voor Neymar als we voor Simone Biles toonden tijdens de Olympische Spelen’’ – Braziliaanse voetbalanalist Caio Ribeiro
Volgens Gouttebarge en Kerkhoffs is het aannemelijk dat symptomen van psychische aandoeningen de voetbalprestaties negatief beïnvloeden. Manuel van de Wal snapt dan weer dat voetbalanalist Jérôme Rothen zich zorgen maakt. ‘’De voetbalwereld zit vol tegenstrijdige belangen, maar als alles in het belang staat van Neymars mentale gezondheid, komt dat PSG ook ten goede.”
“Wat lul je nou?”
De Braziliaanse voetbalanalist Caio Ribeiro is het daarmee eens. ‘’Ik zou willen dat we net zoveel begrip en affectie zouden tonen voor Neymar als dat we voor Simone Biles toonden tijdens de Olympische Spelen. Laten we naar iedereen met dezelfde menselijke blik kijken”, aldus Ribeiro tijdens een interview met YouTubekanaal Sport Flow Club. De Amerikaanse gymnaste Simone Biles trok zich afgelopen zomer tijdens de Olympische Spelen in Tokio vroegtijdig terug omwille van mentale gezondheidsproblemen. De 24-jarige Biles werd jarenlang misbruikt door Larry Nassar, de voormalig teamdokter van het Amerikaanse turnteam. Tijdens de Olympische Spelen stierf ook haar tante onverwachts.
Ook Club Brugge-speler Noa Lang zei recent in een interview dat hij regelmatig met een psycholoog praat, omdat er periodes zijn waarin hij het mentaal moeilijk heeft. Lang kreeg daarvoor wel veel begrip en lof. ‘’Noa Lang is natuurlijk nog niet van het allerhoogste topniveau”, zegt Manuel van de Wal. “Tegen een absolute topspeler als Neymar wordt er al sneller gezegd: ‘Je bent multimiljonair, je hebt iedere week een ander model aan je hand en je hebt twintig huizen en vijftig auto’s. Wat lul je nou?’
Superkrachten
De 24-jarige Japanse toptennisster Naomi Osaka sprak in 2021 ook openlijk over haar angststoornis en depressie. Op het moment dat zij er mee naar buiten kwam, was ze de nummer twee van de wereld. Haar statement leidde tot een publiek debat waarin ze zowel steun als kritiek kreeg. Velen zagen de kritiek als een oneerlijke behandeling die topatleten krijgen als het gaat over hun mentale gezondheid. ‘’Het laatste wat een depressief persoon wil, is in de spotlight staan,” zegt gezondheidsjournalist Clint Witchalls op de journalistieke website The Conversation. Maar atleten van wereldniveau staan elke dag in de spotlight en het is moeilijk om aan die aandacht te ontsnappen.”
‘’Het laatste wat een depressief persoon wil, is in de spotlight staan’’ – Gezondheidsjournalist Clint Witchalls
Volgens van de Wal voelen grote voetbalsterren niet meer druk dan andere voetballers. ‘’Een twaalfjarige jongen die in de jeugd bij Club Brugge speelt kan zichzelf net zoveel druk opleggen als Neymar die een Champions League-finale speelt.”
Declan Rice, middenvelder van de Engelse voetbalclub West Ham United en van het nationale team van Engeland, gaf in een interview op het YouTube kanaal van Pro Direct Sport ook aan dat hij meer druk voelde toen hij in de jeugdelftallen speelde dan nu hij een vaste waarde is voor zijn ploeg in de Premier League. ‘’Als kind in de jeugd moest ik mij iedere wedstrijd weer bewijzen om mijn plek te behouden en om het te kunnen maken als profvoetballer. Nu ik het heb gemaakt, is die druk weg en is het gemakkelijker om mijn werk op het veld te verrichten’’, aldus de 22-jarige Rice, die dit jaar met Engeland nog de finale van het EK speelde.
‘’Ik moet natuurlijk ook wel aangeven dat stervoetballers als Lionel Messi, Cristiano Ronaldo of Neymar nooit zo ver zouden zijn gekomen als ze mentaal niet sterk genoeg waren in hun carrière”, zegt Manuel van de Wal. ‘’Messi heeft sinds zijn transfer naar PSG met nieuwe mentale uitdagingen te maken. Zijn persoonlijke resultaten zijn tot nu toe een stuk minder dan bij FC Barcelona en mensen beginnen nu toch te twijfelen of hij wel zo goed is en of hij het ook in een andere competitie aan kan. Hij heeft dus heel wat mentale kracht nodig om met die druk om te kunnen gaan.’’
Merkimago
Jérôme Rothen zei dan wel dat Neymars uitspraak schadelijk was voor PSG, brand- en marketingexpert Isabel Verstraete denkt daar anders over. ‘’Het getuigt van grote moed dat een wereldster als Neymar durft toe te geven dat hij momenteel mentaal kwetsbaar is. Schone schijn ophouden en alles doen om een merkimago intact te houden, is iets wat het merk misschien op korte termijn kan helpen, maar op lange termijn komen de echte problemen toch aan het licht en breng je meer schade toe aan je merk door erover te zwijgen. Een club moet zijn spelers begeleiden in hun mentale en fysieke noden, zodat ze optimaal kunnen functioneren. Daar oprecht, transparant en open over communiceren is de enige weg voor merken die gericht zijn op de lange termijn.’’
Begin 2022 komt oud-sterspeler Wayne Rooney met een documentaire op Amazon Prime waarin hij en zijn naasten vertellen over de mentale moeilijkheden die de voormalige spits van Manchester United ervaarde tijdens zijn carrière. Rooney is een van de beste Engelse voetballers aller tijden, maar ook een speler die altijd in de spotlights stond en die vooral in negatieve zin de krantenheadlines haalde. Benieuwd of zijn openbaring een kettingreactie zal teweegbrengen in de voetbalwereld.
Dit artikel werd gepubliceerd door De Wereld Morgen op 20/12/2021.
