De body positivity - beweging doet de emoties soms hoog oplaaien. Maar dekt die term ook de lading wel? Journalisten en socialemediagebruikers doen er vaak impulsieve uitspraken over, maar zoals met veel is het eerder een kwestie van wikken en wegen, en de zaken in het juiste perspectief plaatsen. Wij brengen hier een overzicht van bestaande definities, al dan niet impulsieve uitspraken en een gediversifieerd beeld van de community, om zo ieders blik te verruimen.
Volgens Wikipedia is body positivity een sociale beweging die is geworteld in de overtuiging dat alle mensen een positief lichaamsbeeld moeten hebben, terwijl ze tegelijkertijd de manier waarop de maatschappij het fysieke lichaam presenteert en ziet, ter discussie stelt. Al is die definitie tegenwoordig zélf het onderwerp van discussie. Is een beweging die inclusiviteit zo hoog in het vaandel draagt, eigenlijk zelf wel inclusief?
Is er naast dikke, blanke meiden eigenlijk wel plaats voor slanke of oudere mannen en vrouwen met een andere huidskleur of een beperking?
We ontkrachten enkele van de meest hardnekkige mythes over de body positive beweging en praten daarvoor met mensen die ons vertellen hoe het voelt om je eigen lichaam niet gepresenteerd te zien – niet alleen in de mainstream media, maar soms zelfs niet in de body positive community.
Zonder zelf te pretenderen de waarheid in pacht te hebben of het volledige spectrum gecoverd te hebben, bekijken we in deze longread verschillende meningen over body positivity. Welke mening dan dé juiste is, laten we aan jou over.
Tekst, beeld en audio
Louise De Vliegere, Kilien Natens & Stefanie Tuerlinckx
Met dank aan
Djura Cenmurati, Sabine Peeters, Clifford Thomas, Marijne Van Boeckel, Ben Pannekoucke & StampMedia
Waar of niet waar: body positivity is...
Er doen heel wat hardnekkige mythes de ronde over wat de body positivity community nu eigenlijk is, en nog meer waar die voor staat. Maar die mythes blijven niet binnenskamers. De mainstream media pikken foute definities op en verspreiden ze. Wij verzamelden enkele van de meest opvallende uitspraken en nuanceerden ze waar nodig.
Body positivity is een “beweging [van en voor] meisjes en vrouwen”. NIET WAAR
In een artikel van woensdag 13 november 2019 definieerde De Standaard body positivity als “die beweging waarbij meisjes en vrouwen hun schoonheidsfouten etaleren”. Die definitie omvat echter slechts een deel van de doelgroep van een beweging die zo inclusief en divers mogelijk wil zijn. Ook oudere vrouwen, jongens en mannen van alle leeftijden of personen die ergens in het midden van dat spectrum zitten, kunnen immers onzeker zijn over hun lichaam dat ze zelden gerepresenteerd zien. Net zoals het beeld van de slanke vrouw, heerst dat van de afgetrainde man. Wat geldt voor “meisjes en jonge vrouwen”, geldt dus ook voor andere groepen.
Daarnaast worden ook mensen met een beperking of met een andere huidskleur – zoals Clifford Thomas – niet genoemd in de definitie van De Standaard. Body positivity wil mensen niet alleen die lichamen laten zien, maar hen ook leren hoe ze ze moeten accepteren én waarderen zoals ze zijn. Centraal staat de boodschap dat iedereen en ieder lichaam het verdient om gerespecteerd te worden. Daarom is ook de term “schoonheidsfouten” ongelukkig. Afwijken van het heersende schoonheidsideaal – waar de beweging zo graag van af wil – is geen fout, maar kenmerkt de lichamen die te weinig tot niet te zien zijn in de media.
“Obesitas is ongezond en mag niet verhemeld [sic] worden”, en dat is wel wat body positivity doet. NIET WAAR
Ook leeft het idee dat de beweging focust op dikke vrouwen. Helaas lijkt ‘dik’ een synoniem voor ‘lelijk’, ‘lui’ of ‘ongezond’ geworden te zijn. “Ongezonde lichamen hoeven niet geaccepteerd te worden”, lezen we regelmatig in reacties op het internet. Uiteraard wil de beweging een gezonde mindset en geen ongezonde levensstijl promoten, dus die stelling verdient wat nuancering. Bijkomen doe je namelijk niet alleen door ongezond te eten. Oscar Helm – onder meer voedingsdeskundige en dieetpsycholoog – duidt ook slaapgebrek, een trage schildklier of medicatie aan als oorzaken voor gewichtstoename. “Wanneer je antidepressiva slikt, blaas je op als een ballon. Je ziet eruit alsof je veertien kilo bent aangekomen, terwijl dat in werkelijkheid misschien maar vier kilo is”, beaamt Sabine Peeters.
Het woord ‘dik’ doet de wenkbrauwen fronsen. Hoewel we anderen zonder schroom dik durven te noemen, kijken we toch raar op wanneer mensen zichzelf het woord toe-eigenen. Ook voor Marijne Van Boeckel is dat waar de beweging deels om draait: “Dik is geen scheldwoord, maar een objectieve vaststelling.” Wil dat dan zeggen dat body positivity helemaal niets geeft om gezondheid? Zeker niet. De HAES-community of Health At Every Size maakt een duidelijk onderscheid tussen gezondheid en gewicht, en wil aantonen dat je, ongeacht je gewicht, een gezonde levensstijl kunt hebben.
Dan kunnen slanke mensen geen problemen hebben met hun lichaam. Toch? NIET WAAR
In De Naakte Waarheid: body bullshit ont(k)leed laat auteur Jozefien Daelemans Sabine Peeters aan het woord. Zij vertelt over de overrepresentatie van slanke vrouwen in de media en reclame, en de invloed daarvan op ons zelfbeeld: “We leren al op jonge leeftijd dat slank zijn een onderdeel is van schoonheid.”
Slechts een klein percentage van de reclamebeelden toont lichamen die niet dun zijn, slechts een derde van die beelden toont vrouwen met een andere huidskleur, en naar andersvaliden is het al helemaal zoeken. We veronderstellen dat dunne vrouwen tevreden zijn over hun lichaam, en hetzelfde geldt voor gespierde mannen: zij voldoen aan het schoonheidsideaal, dus zijn zij vast heel zelfzeker. Al is dat geen garantie dat alles mentaal ook goed zit en je zelfbeeld top is.
Ten eerste zien zulke veronderstellingen (eet)stoornissen – waar ook Djura Cenmurati herstellende van is – zoals anorexia, boulimia, orthorexia of body dysmorphia over het hoofd. Dat laatste houdt in dat iemand zijn eigen lichaam anders ziet en ervaart dan hoe het in werkelijkheid is en daardoor een vertekend lichaamsbeeld heeft. Ten tweede krijgen ook dunne vrouwen te maken met bodyshamende opmerkingen als “Eet eens wat meer” of “Jij hebt te weinig vrouwelijke vormen”, die hun lichaamsbeeld ook niet bepaald positief beïnvloeden. Veronderstellen dat slanke personen per definitie niet te klagen hebben, is dus verkeerd.
Er is dus zeker een plaats voor slanke mensen binnen de beweging. Al moeten we erkennen dat dunne mensen bepaalde privileges genieten ten opzichte van dikke mensen: ze worden serieus genomen door dokters of kunnen in eender welke winkel binnenstappen en tóch kleren in hun maat vinden. Hoewel thin shaming niet te onderschatten valt, blijft fat shaming en fat phobia prominenter.
Dus je kan gewicht verliezen en tóch body positive zijn. WAAR
Het lijkt misschien tegenstrijdig om je lichaam te leren accepteren en appreciëren zoals het is en er tóch iets aan te willen veranderen, maar dat is het eigenlijk niet. Zeker niet als je weet dat schoonheid, gewicht en gezondheid eigenlijk losstaan van elkaar. Gezond eten en fit zijn staan niet gelijk aan ‘voldoen aan het schoonheidsideaal’ en omgekeerd. Er zijn minstens zoveel dunne mensen die ongezond eten als dikke mensen die gezond eten, al zullen eerstgenoemden veel minder ‘goedbedoelde’ commentaar krijgen wanneer ze een pizza naar binnen spelen. Het ongevraagde gezondheidsadvies (“Ik zeg het je alleen maar omdat ik bezorgd ben om je gezondheid!”) dat dikke mensen vaak krijgen, is daarmee ook meteen aan flarden geknald. Want geven ze dunne mensen dat advies dan ook?
Wanneer dikke body positive activisten aan het sporten slaan, wordt hen weleens verweten dat ze de community verloochenen. Daarop kan body liberation, waarbij de nadruk meer ligt op het lichaamsbeeld en de mentale gezondheid, dan weer een antwoord bieden. Zo komt de focus niet op je gewicht, maar op je fysieke én mentale gezondheid te liggen.
Eigenlijk zijn leden van de body positive community gewoon aandachtzoekers. WAAR
De body positive community wil inderdaad aandacht. Aandacht voor de manier waarop we als maatschappij (fout) denken over lichamen. Aandacht voor de diversiteit van die lichamen die niet worden gerepresenteerd. Het ideaalbeeld, en de manier waarop we daar als maatschappij structureel mee omgaan, moeten eraan. Reeds op jonge leeftijd wordt ons het idee aangepraat dat we moeten voldoen aan een schoonheidsideaal dat volgens Megan Jayne Crabbe in haar boek Body Positive Power voor 95 procent van de bevolking onbereikbaar is - door genen, lichaamsbouw, ziekte of beperking. Dat dat tot obsessies en eetstoornissen leidt, verbaast haar dan ook niet. In zekere zin bestaat de beweging dus inderdaad uit aandachtszoekers, die de aandacht niet alleen op zichzelf, maar ook en vooral op de maatschappelijke, sociale, politieke en medische discriminatie van gemarginaliseerde lichamen willen vestigen.
Zo verschillend, en toch zo gelijk: een podcast over body positivity
Clifford, Djura, Marijne en Sabine zijn zo verschillend als maar kan zijn, en toch hebben ze één ding met elkaar gemeen: hun lichamen worden niet gerepresenteerd in de mainstream media. Clifford (32) heeft een andere huidskleur en een beperking, Djura (20) is herstellende van anorexia nervosa, Marijne (21) noemt zichzelf gewoon lekker ‘dik’ en Sabine (37) vertegenwoordigt als ervaringsdeskundige in eetstoornissen ook volwassenen. In deze aflevering geven ze hun verhelderende visie op enkele prangende vragen. Wat betekent body positivity voor hen? Wat vinden ze van de manier waarop de beweging in de media komt? En valt zo’n hele beweging eigenlijk wel in één definitie samen te vatten?
Een kwestie van representatie: vier getuigenissen
“Noem mij maar gewoon dik.”
Marijne Van Boeckel (21) uit Hoboken is studente Toegepaste Psychologie. Op haar Instagrampagina’s @pizzahorror en @dutchbodyposi én op haar persoonlijke blog Koel hoofd, warm hart gaat ze geen enkel taboe uit de weg. Integendeel.
“Voor mij staat body positivity gelijk aan de verlichamelijking van een dikke fuck you naar de maatschappij. Het is een beweging waar eenheid centraal staat en waarin iedereen geapprecieerd wordt. Ik heb een maat 48 en ik word daardoor aanzien als plus size. Er is een onderrepresentatie van dat lichaamstype in de mainstream media. De overgrote meerderheid van de vrouwen heeft geen maatje 34, nochtans kom ik mezelf erg weinig tegen in het dagelijkse leven - in reclamecampagnes in bushokjes of in tijdschriften.”
“We zijn in onze maatschappij erg bang om het woord ‘dik’ te gebruiken. Het heeft een automatische negatieve bijklank. Nochtans is het gewoon een beschrijving zoals ‘lang’, ‘stoer’ of ‘bruinharig’. Noem mij dus maar gewoon dik, woorden zoals ‘chubby’ en ‘volslank’ vind ik puur rond de pot draaien.”
“Een naakt lichaam wordt altijd heel snel geseksualiseerd.”
“Heel wat mensen zeggen me dat het woord ‘dik’ net een probleem aanduidt, namelijk ongezond zijn. Zodra ik zeg dat er geen probleem is, interpreteren ze dat als een ontkenning van de realiteit. Het is altijd een wij-zij verhaal. Er wordt trouwens helemaal anders gedacht over slanke mensen die pizza eten. Of over het feit dat sommige mensen – al dan niet met een ‘modellenmaatje’ – zich iedere week strontzat drinken. Kun je dat dan gezond noemen?”
“Alle lichamen zijn mooi en er zijn duidelijk veel mensen die dat niet beseffen. We moeten trouwens niet bang zijn van een beetje bloot. Een naakt lichaam wordt altijd heel snel geseksualiseerd, maar wat is in godsnaam het verschil tussen lingerie en een bikini?”
“Mensen zijn altijd bang om bij te komen. Ze hebben heel vaak het gevoel dat ze moeten compenseren: ‘twee uur fitnessen en dan pas een pizza eten’. Je kan je afvragen doe die miljoenenindustrie zou instorten zodra we leren om ons niets meer aan te trekken van wat anderen denken.”
“Ik heb een beperking, maar ik ben niet beperkt.”
Clifford Thomas (32) uit Rotterdam is model en host. Met zijn modellenwerk wil hij meer diversiteit de wereld insturen, om op die manier een inspiratiebron en een ‘rolmodel’ te zijn voor andere mensen met een beperking.
“Body positivity is jezelf accepteren, van jezelf houden en jezelf durven te tonen zoals je bent. Zelf zit ik in een rolstoel en vind ik het belangrijk om aan anderen te laten zien dat ik ondanks mijn beperking allerlei dingen kan doen. Zo ben ik aangesloten bij Diversity Model Agency en ben ik host van allerlei evenementen.”
“De media hebben maar één beeld van body positivity: vrouwen met een maatje meer. Maar het gaat over het lichaam in het algemeen. In de media gaat het van het ene uiterste -dik zijn, naar het andere: graatmager zijn. Zo lijkt er niets tussenin te zitten. Het is de taak van de media om het beeld over body positivity breder te maken. Body positivity betekent voor iedereen iets anders. Ik ben geboren met een beperking en weet dus niet beter. Ik vind het een hele eer om mijn steentje bij te dragen binnen de community.”
“Of ik word gediscrimineerd? Vast wel. Of ik er last van heb? Nee.”
“Ik vind het belangrijk dat ik als model gecast word om de persoon die ik ben, en niet om mijn beperking of het idee dat ik een bepaalde doelgroep moet representeren. Lange tijd heb niet gezegd dat ik een beperking had als ik gevraagd werd voor opdrachten, maar dan schrokken ze wel als ze me zagen. Nu doe ik dat niet meer. Of ik nu in een rolstoel zit of niet, ik ben even bekwaam . En dat wil ik laten zien. Op die manier voel ik me wel echt een ‘rolmodel’ (lacht).”
“De wereld is niet gebouwd op maat van rolstoelpatiënten, of mensen met een beperking überhaupt. Je moet het aandurven om zelf een stap te zetten naar de buitenwereld. Ik mag van geluk spreken dat ik een achterban heb die me motiveert, maar ik besef ook dat anderen dat niet hebben. Zij moeten putten uit hun eigen kracht. En omdat dat niet altijd even gemakkelijk is, wil ik die kracht voor hen zijn.”
“Ik kan op twee manieren gediscrimineerd worden: op basis van mijn beperking en van mijn huidskleur. Ik denk altijd: ‘Het is maar een huidskleur’. We zijn sowieso niet allemaal hetzelfde. Ik ben daar dus helemaal niet mee bezig. Of ik word gediscrimineerd? Vast wel. Of ik er last van heb? Nee. Je moet me maar nemen zoals ik ben, iets veranderen doet het toch niet. Je moet eerst jezelf accepteren voor anderen dat kunnen. Ik heb een beperking, maar ik ben niet beperkt. Het zijn eerder de anderen die mij willen beperken, omdat ze niet weten hoe ze met de situatie moeten omgaan. Ik wil dat elke stap die ik zet, elk doel dat ik bereik een eye opener is voor de mensen om me heen: dat we tot zo veel meer in staat zijn dan ze denken.”
“Onze maatschappij romantiseert anorexia.”
Djura Cenmurati (20) uit Turnhout is studente Toegepaste Psychologie. Ze herstelt van anorexia nervosa en liet de toxische eetstoornissencommunity achter zich. Vandaag zet ze voorzichtig haar eerste stappen in de wereld van body positivity.
“Ik vind dat onze maatschappij anorexia romantiseert. Zo herinner ik mij dat ik complimentjes kreeg over mijn gewichtsverlies – niet van mijn mama, wel van mijn vrienden. Zij beseften toen niet dat ze mijn ziekte op die manier aanmoedigden. Ze gaven mij het idee dat ik goed bezig was en er dus niet mee mocht stoppen. Er heerst een heel duidelijk beeld van wat ‘mooi mager’ is enerzijds en ‘ziekelijk mager’ anderzijds. Zelf vind ik dat het problematisch wordt wanneer je mentaal niet meer gezond bent en die grens tussen mooi en ziekelijk niet meer ziet. Dat is eigenlijk vanaf het eerste moment dat je denkt dat je het niet waard bent om te eten en wanneer je denkt dat je minder moet eten dan iemand anders. Je beseft zelf niet dat je te ver gaat.”
“Mijn ideaalbeeld gaat niet over mijn uiterlijk, maar wel over zonder stress te kunnen genieten.”
“Anorexia is de duivel. Een klein jaar geleden ging ik in therapie en op consultatie bij een diëtist (om op een gezonde manier terug tot op een gezond gewicht te komen, n.v.d.r.). Dat waren mijn eerste stapjes naar herstel. Intussen heb ik terug een gezond en stabiel gewicht, en zie je het niet meer aan mij, maar het zit wel nog in mijn hoofd. Mijn ideaalbeeld? Dat gaat niet over hoe ik eruitzie. Ik wil er vooral niet meer constant aan denken, er niet meer over piekeren, gewoon gezellig uit eten kunnen gaan met vrienden en meer kunnen genieten van eten en die gezelligheid. Anorexia neemt heel veel levensvreugde weg en geeft je stress in de plaats.”
“Er bestaat een hele community van mensen die vechten tegen een eetstoornis, maar die is heel toxisch. Via Instagram en vriendinnen ontdekte ik body positivity en die community bleek veel geruststellender dan die voor herstel van een eetstoornis. Het heeft me niet genezen, maar het heeft me wel geholpen om terug te keren naar de echte wereld, weg van anorexia. Ik ken zelf niemand in de beweging die iets gelijkaardigs heeft meegemaakt. Het is bevrijdend om mensen te zien die ook moeite hebben (gehad) met hun lichaam en die hebben leren houden van hoe ze eruitzien. Ik dacht dat van mezelf houden niet haalbaar was tot ik besefte dat ik eerst moest leren om neutraal te zijn ten aanzien van mijn lichaam en het te accepteren zoals het is. De volgende stap is om ervan te leren houden.”
“De cijfers gaan erop achteruit.”
Sabine Peeters (37) uit Deurne is freelance make-up artist en journalist. Het boek dat ze drie jaar geleden schreef, Lief voor mijn lijf, is maar een van de vele voorbeelden van het enorme engagement dat de activiste en ervaringsdeskundige aan de dag legt.
“Ik definieer body positivity als een beweging die discriminatie op basis van uiterlijke kenmerken tegengaat. Hiermee bedoel ik voornamelijk gemarginaliseerde personen of groepen: mensen met overgewicht, een andere huidskleur, afkomst, transitie, gender, beperking, om maar een paar dingen te noemen. Als iemand slank of heel mager is kan die persoon ook heel wat nare opmerkingen te verduren krijgen, maar toch geloof ik dat de politieke en sociale ervaring anders is dan voor iemand die obees is.”
“Body positivity word als beweging door de media vaak foutief gedefinieerd. Ik geloof dat dat voortkomt uit luiheid. Alles onder de term ‘body positivity’ gooien is echt fout. Ik ben daar erg streng op en moet mensen vaak wijzen op het verkeerde gebruik van de term. Zelfs Wikipedia geeft een verkeerde definitie. Het is jammer dat er af en toe niet wat meer opzoekingswerk verricht wordt, zoals in de aflevering van de online docureeks Labels op VRT NWS, die gewijd is aan body love.”
“Of ik me als persoon gerepresenteerd voel in onze maatschappij? Op sociale media: ja, steeds meer. In de mode- en mediawereld: neen. Daar zijn de cijfers er zelfs op achteruit gegaan. Aangezien ik als freelance journaliste en make-up artieste zelf met een voet in de mode- en mediawereld sta, zie ik heel goed hoe het er achter de schermen aan toe gaat. Ik heb een maat 44, wat au fond vrij doorsnee is. Toch zie ik in de media en in magazines niemand die op mij lijkt. Dat vind ik erg jammer, het is echt vechten tegen het idee dat ik het niet waard zou zijn.”
“De beste raad die ik ooit kreeg? Zorg dat je nooit onbewust tips geeft als je spreekt over een eetstoornis.”
“Op vraag van uitgeverij Lannoo schreef ik in Lief voor mijn lijf mijn persoonlijke ervaring met eetstoornissen neer. Dat was moeilijker en zwaarder dan ik verwacht had. Ik heb erg diep moeten graven en ook steeds de afweging moeten maken over wat ik kwijt wou, en wat ik toch liever voor mezelf wou houden - voornamelijk uit zelfbescherming, maar ook vanuit een professioneel standpunt. Aangezien ik beter ‘s nachts kon schrijven omdat alles toen stil was, had ik te kampen met een echt slaapgebrek. Aan de ene kant was de timing voor het boek erg goed: ik stond na een herval opnieuw met mijn twee voeten op de grond, was mentaal sterk en kon al wat meer afstand nemen en alles breder bekijken. Maar aan de andere kant had ik net een nieuwe liefde leren kennen en kreeg ik een half jaar om het boek te schrijven. Uiteindelijk was het echt zoeken naar evenwicht.”
“Tijdens het schrijven van mijn boek kreeg ik van An Vandeputte, hoofd van het kenniscentrum voor eet-en gewichtsproblemen Eetexpert, de tip mee om nooit onbewust tips te geven als je over een eetstoornis spreekt. Je mag bijvoorbeeld geen getallen plakken op het aantal kilo’s dat je bent afgevallen. Mensen die midden in de problematiek van een eetstoornis zitten, zijn erg snel getriggerd. Ik denk dat ik dat anders wel gedaan had, omdat ik niet beter wist."
“Ik heb het boek zélf geschreven, ghost writing was voor mij uit den boze. Ik heb mijn eigen verhaal opgetekend, maar ik ben ook in gesprek gegaan met professionals: artsen, psychologen en centra. Noem me zeker geen expert, dat woord vind ik te zwaar, die titel moet je verdienen. Bovendien weet ik ook niet alles. Ik beschouw mezelf meer als een ervaringsdeskundige en activiste.”
Hoewel er over de definitie van body positivity nog veel onenigheid bestaat, kunnen we het over één ding wel eens zijn: dat ook slanke of oudere mannen en vrouwen met een andere huidskleur of een beperking hun plaats binnen de gemeenschap – én binnen de maatschappij – verdienen. Marijne, Clifford, Djura en Sabine tonen aan dat dikke lijven niet per se verheerlijkt worden, en dat dunne lijven geen garantie zijn op een positief lichaams- of zelfbeeld.
Ook al lijken we niet op elkaar – en nog minder op de modellen in de media –, er is veel meer dat ons met elkaar verbindt dan dat ons van elkaar onderscheidt. En dat je met wederzijds respect al een heel eind komt.
