Koning Filip en koningin Mathilde zijn op koninklijk bezoek in Congo naar aanleiding van de 62-jarige onafhankelijkheid van het land. Tijdens zijn speech richtte koning Filip zich tot het parlement in Kinshasa. Daarbij erkende hij de gruwelen die tijdens de Belgische kolonisatie in Congo hebben plaatsgevonden, maar effectieve excuses aan de Congolese bevolking blijven uit.
In een langverwachte speech betuigt koning Filip zijn diepste spijt aan het Congolese volk. Hij wijst op de gruwelen die in het verleden hebben plaatsgevonden in het land. Onder het regime van voormalige koning Leopold II was Congo eerst een soort van privékolonie van de vorst. Vanaf 1908 tot de onafhankelijkheid in 1960 was Congo een kolonie van de Belgische staat.
In die periode werd het Congolese volk onderworpen tot dwangarbeid. Het exacte aantal is onbekend, maar er wordt geschat dat er ongeveer 10 miljoen Congolezen het leven lieten tijdens de koloniale periode. Daarnaast werden alle grondstoffen zoals koper, kobalt, rubber en diamant uit het land geëxploiteerd.
Geen excuses, maar diepste spijt
Koning Filip erkent de misdaden, maar excuses bleven ook deze keer uit. Wel betuigde hij zijn diepste spijt. Wat betekent dat precies? Is er een verschil tussen spijt en excuses? En waarom zijn excuses in dit debat belangrijker dan spijt?
“Met een spijtbetuiging aan de Congolese bevolking, toont koning Filip dat hij spijt heeft voor wat er tijdens het koloniaal regime gebeurd is”, zegt Sandrine Ekofo, beleidsmedewerker Congo en Centraal-Afrika bij Broederlijk Delen. “Hij erkent dat het koloniale regime verwerpelijk was en dat de Congolese bevolking daar daadwerkelijk onder geleden heeft. Indien koning Filip officiële excuses zou aanbieden in naam van België, opent dat de deur voor herstelbetalingen, reparaties en schadeclaims”, aldus Ekofo.
“De koning en de Belgische regering hebben nog geen excuses aangeboden, omdat ze volgens mij nog niet klaar zijn voor de gevolgen van die herstelbetalingen”, zegt Lieven Miguel Kandolo, adjunct-coördinator straathoekwerk bij JES, activist en auteur van Yaya Na Leki, dat hij met Moussa Don Pandzou in 2020 publiceerde en waarin ze vertellen hoe het is om als Congoleze Belg op te groeien in België.
Over die herstelbetalingen debatteert de Bijzondere Parlementaire Onderzoekscommissie ‘Congo/Koloniaal Verleden’ – in de volksmond de Congocommissie – momenteel nog volop in de Kamer. De adviezen van de commissie worden eind dit jaar verwacht.
Zijn excuses genoeg?
Volgens Sandrine Ekofo en Lieven Miguel Kandolo zijn excuses aanbieden en herstelbetalingen de eerste stappen in de goede richting, maar heeft de Belgische regering nog een lange weg te gaan.
Kandolo: “De Belgische regering moet samenzitten met de Congolese regering en lokale stamhoofden om te bespreken wat België kan doen om Congo en de Congolese diaspora verder te helpen. We mogen niet keer op keer blijven hangen bij de discussie over excuses, want er is nog zoveel meer dat moet gebeuren.”
Hij geeft ook mee dat Congo over enorm rijke grondstoffen beschikt, maar dat de Congolese bevolking daar niet veel van merkt. Die is volgens hem vandaag nog altijd vooral bezig met overleven en te herstellen van de aangerichte schade in het verleden.
“België kan meer doen alleen financieel bijdragen”, zegt Ekofo. “Geroofde kunst moet terug naar haar rechtmatige en juridische eigenaars. De Belgische regering zou ook kunnen nadenken over een soepeler beleid voor Congolezen die naar België willen komen, zowel voor lang als kort verblijf. En België kan ook verder nadenken over de verdere uitwerking van zijn ontwikkelingsbeleid in Congo, om zo de relatie tussen België en Congo te verbeteren.”
Dit artikel werd gepubliceerd door De Wereld Morgen op 11/06/2022.
