De kogel is door de kerk, de kaarten zijn geschud, de stemmen zijn geteld. Dat de mensen min of meer vlotjes konden stemmen, danken we aan de vele opgeroepen en vrijwillige bijzitters en voorzitters van de stembureaus. Ook reporter Anouk Torbeyns was bijzitter van dienst. Een relaas van de opvallendste gebeurtenissen in het stembureau, inclusief een kleine feministische revolutie.
Wat vooraf ging: half april al kreeg ik mijn oproepingsbrief in de bus. Zuchten, vloeken en schreeuwen dat ik heb gedaan. Vooral toen ik het tijdstip zag waarop ik me in het stembureau diende aan te melden: 07.15 uur. Kwart over modderfokking zeven. Op een zondag. Wie verzint nu zoiets?!
Na weken te morren, keek ik er de dag voordien toch wel een beetje naar uit. Iedereen zaagt en klaagt over die verdomde verkiezingen, wat een circus! Maar stiekem zijn we toch graag toeschouwers van dat ‘slecht theater met schitterende acteurs’. En ik was toch wel benieuwd hoe het er de hele dag aan toe ging in zo’n stembureau. En wat voor volk er nu eigenlijk in mijn buurt, die ik na anderhalf jaar nog altijd amper heb verkend, woont. “Leve de democratie!”
De voorzitter, een witte man van bijna middelbare leeftijd – what’d you expect? – toont zich meteen heel gretig en iets te vocaal voor dit tijdstip.
06.30 uur. Na een veel te korte nacht doet de wekker waarvoor hij dient: mij wakker maken. Ik kijk verbaasd naar het dakvenster. Het is al licht om half zeven! Ja, weet ik veel hoe 06.30 er uitziet. Het millennials-cliché wil nu eenmaal dat ik in het weekend tot den noen in bed blijf stinken.
07.00 uur. Zo ziet één van de drukste straten van de stad er dus uit bij het krieken van de dag. Geen bussen, trams, vrachtwagens, auto’s, fietsen, steps, voetgangers. Zo stil, zo vredig. Ik moet vaker vroeger opstaan. Het stembureau is om de hoek. Terwijl ik de straat uitloop, zie ik twee mensen voor mij buitenkomen, elk met hun stembrief in de hand. Ook opgeroepen bijzitters. Ik bekijk aandachtig mijn concurrenten met wie ik de strijd zal aangaan om toch weer naar huis te mogen wegens te veel potentiële bijzitters.
07.15 uur. Geen seconde te vroeg strompel ik het stembureau binnen. Met mij staan nog een tiental andere uitverkorenen wezenloos voor zich uit te staren. De voorzitter, een witte man van bijna middelbare leeftijd – what’d you expect? – toont zich meteen heel gretig en iets te vocaal voor dit tijdstip. Voorts werden er opvallend veel vrouwen opgeroepen. Later zou blijken dat het vooral om mensen gaat wiens voornaam met de letter A begint.
Ik heb het einde van de tafel en de stempels geclaimd. Naast me zit de secretaris die, zoals zou blijken, weinig anders te doen had dan het hele gebeuren te willen controleren en zich te moeien met andermans taken, met die van de stempelaar, bijvoorbeeld.
07.16 uur. Meneer de voorzitter laat er geen gras over groeien en zegt dat we met te veel zijn en er dus een aantal mensen mogen beschikken. Wanneer hij vraagt of er iemand zich geroepen voelt om te blijven, inspecteert iedereen plots wel heel gretig de neuzen van zijn of haar schoenen. Meteen daarna komen de eerste slechte excuses: “Ik heb morgen examen”, zegt een studente. Had je maar vroeger moeten beginnen blokken. Je hebt nog de hele nacht om te herhalen. “Ik heb kleine kinderen thuis”, zegt een moeder. Hebben die kinderen geen vader dan? Dat is totaal niet feministisch en zo.
07.20 uur. Na een rondje elkaar ongemakkelijk aankijken, besluit één jonge vrouw zich op te offeren om alvast te blijven. Ook ik snauw uit de hoogte de anderen toe dat ik mijn burgerplicht wel zal vervullen. Een derde vrouw meldt zich aan. Twee andere jonge vrouwen en een man worden via het lot uitgekozen.
07.30 uur. De voorzitter is nog steeds net iets te gretig. Na de eedaflegging legt hij ons met handen en voeten uit welke taken te verdelen vallen en hoe alles in elkaar zit. Hij beklaagt zich over de gebrekkige voorzittersopleiding die hij genoot. à la Belgique hé.
07.45 uur. De taken zijn verdeeld. Ik heb het einde van de tafel en de stempels geclaimd. Naast me zit de secretaris die, zoals zou blijken, weinig anders te doen had dan het hele gebeuren te willen controleren en zich te moeien met andermans taken, met die van de stempelaar, bijvoorbeeld.
07.50 uur. Tien minuten voor het stembureau opengaat, staat er al een mooie rij te wachten om hun stem uit te brengen. Terwijl de bijzitters zich daardoor niet van de wijs laten brengen, wordt meneer de voorzitter al zenuwachtig. Hij zal die dag meermaals geweldig hard opgefokt zeggen dat we ons niet moeten laten opjagen.
07.55 uur. Iedereen heeft zich geïnstalleerd en weet wat hem of haar te doen staan. In één van de vele omslagen vinden we stickers waarop onze functie staat geprint. Die kunnen we op ons kleven zodat de mensen weten wie we zijn. Niemand voelt daar animo voor, behalve de voorzitter. Het wordt dan al duidelijk dat hij zijn job, en vooral zichzelf, heel serieus zal nemen.
In een vluchtig moment stel ik me de vraag of ik het de volgende keer – gezien de verkiezingsuitslag en de moeilijke regeringsonderhandelingen in het verschiet zou dat wel eens sneller dan gedacht kunnen zijn – me niet vrijwillig zou opgeven.
08.00 uur. Start! Het bandwerk kan eindelijk beginnen. Eén persoon staat aan de deur om ongeduldigen tot kalmte aan te manen als alle stemhokjes zijn bezet. Twee anderen ontvangen de stembrief en identiteitskaart en kruisen de naam aan in het register. De voorzitter, uiteraard op kop van de tafel, scant de digitale stemkaarten en geeft die aan de stemmers. De enige andere man in het gezelschap begeleidt de mensen naar het stemhokje en helpt nadien bij het scannen van hun stembiljet. De secretaris heeft niks om handen en ik hou mijn stempels klaar.
08.30 uur. De eerste kramp in mijn hand laat zich al voelen. Ik heb gestempeld alsof mijn leven ervan afhing! Er is al heel wat volk gepasseerd. Ik kijk op de klok: hoezo, we zijn nog maar een halfuur bezig?! Dit wordt een lange dag.
08.50 uur. De secretaris is het beu. Ze wil zich nuttig maken. Lees: ze wil de controlefreak in haar naar boven halen en denkt mij te helpen door de brieven met identiteitskaarten op een bepaalde manier te rangschikken. Ain’t nobody messing with the system! Wanneer ik twee seconden een slokje water ga nemen, heeft ze mijn taak al overgenomen. Ik maan haar aan om samen met de jongeman de mensen te begeleiden naar de stemhokjes. Loopt ze tenminste niet in mijn weg.
09.10 uur. Alles loopt op wieltjes. Iedereen is kei chill. Behalve de voorzitter. Hij slaat nog steeds zenuwachtig om zich heen: “Ze moeten maar wachten. We gaan ons niet laten opjagen, hé!”
09.17 uur. Het eerste probleem doet zich voor. Het rolletje papier in één van de stemhokjes lijkt al op te zijn. De voorzitter wordt nog zenuwachtiger. Nu moet hij de kop van de tafel verlaten en gaan checken wat het probleem is. De rest van de tafel haalt opgelucht adem. Even rust en geen gezaag aan ons hoofd. De secretaris/begeleider neemt even de taak van de voorzitter over en scant de stemkaarten. Iedereen is nog kei chill. Ik maak me op dat moment al de bedenking: hebben we die voorzitter wel echt nodig?
09.40 uur. De voorzitter zegt een eerste keer dat bijzitters in Nederland maar liefst 250 euro krijgen. Uiteraard zal het niet de laatste keer zijn dat hij dat zegt. Voorts maakt hij zich tussendoor druk over alle paperassen die op het einde nog dienen te worden ingevuld. Hij begint echt al op zijn zenuwen te werken. Moet ik dit echt nog volhouden tot 16 uur?
10.10 uur. De deurwachter begeleidt soms oudere of mindervalide (vaak zijn het dezelfde) personen in het stemhokje. Opdat de persoon op leeftijd haar duidelijk zou verstaan, roept ze quasi: “Wilt u op de lijst of op verschillende personen stemmen?” Wat later hoor ik haar plots vanuit een hokje zeggen: “Dus, Vlaams Belang?” Een eerste voorbode voor wat nog komen zou. Voor het overige is de stemming geheim en zo.
10.11 uur. Meneer de voorzitter heeft het ook gehoord en wordt nog zenuwachtiger dan hij al was. Hij doet alsof ze ons nu allemaal gaan meenemen in een busje, onze nationaliteit gaan afpakken en ons ergens zullen vierendelen. Wat een dramaqueen.
10.35 uur. Het is nog steeds vollen bak. Het gaat me echt wel af. In een vluchtig moment stel ik me de vraag of ik het de volgende keer – gezien de verkiezingsuitslag en de moeilijke regeringsonderhandelingen in het verschiet zou dat wel eens sneller dan gedacht kunnen zijn – me niet vrijwillig zou opgeven.
10.50 uur. Meneer de voorzitter denkt mij voor de tigste keer te moeten uitleggen welke stempel waar ik moet zetten als iemand bij volmacht komt stemmen en hoe ik de attesten daaromtrent moet klasseren. Een mansplainer pur sang.
De deurwachter van het stembureau vraagt om een position switch. Ik neem haar taak over. Geniale zet: de meest asociale van het gezelschap de small talk met de wachtenden laten doen.
11.25 uur. De vele koppen koffie brengen geen soelaas. Mijn slaaptekort begint zich stilaan te wreken. In een vluchtig moment mor ik dat ik dit nooit meer wil doen. 07.15 uur, hé. Kwart over modderfokking zeven.
11.35 uur. Voor het eerst kom ik een bekend gezicht tegen. Het is mijn buurvrouw van de eerste verdieping. Als ik haar tegenkom in de trappenhal, gunt ze me doorgaans geen blik en ook nu doet ze alsof ze mij niet kent. Ik moet me inhouden om haar niet in een opwelling toe te snauwen dat ze “eindelijk eens die rommel in haar brievenbus mag leegmaken en haar eigen gangpad eens mag stofzuigen.”
11.45 uur. De eerste – en bij mijn weten meteen de laatste – iets of wat bekende politicus strompelt binnen. Ze complimenteert de bijzitters omdat we ons hebben ingezet voor de goede zaak. Ik geef haar gestempelde brief en identiteitskaart netjes terug. Ze herkent mij duidelijk niet meer, maar we hebben ooit eens beef gehad op Twitter. En nu weet ik haar huis wonen.
12.05 uur. Mocht ik een euro krijgen voor iedere persoon die ik nog “vergeet je identiteitskaart niet!” moet naroepen…
12.30 uur. Mijn crush van in de straat komt langs. We hebben elkaar al vaak van ver gekruist, maar beiden (natuurlijk wil hij het ook) hebben we het nog niet aangedurfd elkaar aan te spreken. Ook nu komen we niet verder dan een lach van herkenning. Ik werp een blik op zijn ID. Ook zijn huis weet ik nu wonen. Bovendien heb ik eindelijk een naam. Een vriendschapsverzoek op Facebook is nu wel heel verleidelijk.
12.40 uur. Na de ochtendrush lijkt de rust eindelijk iets of wat terug te keren. Geen lange rijen en opstrompelingen meer. We kunnen stilletjes aan wat eten en drank naar binnen werken. Meneer de voorzitter zegt nogmaals dat de Nederlandse bijzitters 250 euro krijgen. De teller staat inmiddels op 38.
13.00 uur. De deurwachter van het stembureau vraagt om een position switch. Ik neem haar taak over. Geniale zet: de meest asociale van het gezelschap de small talk met de wachtenden laten doen. Als alle stemhokjes volzet zijn, horen de mensen te wachten aan de deur. Anders kunnen we niet volgen. Je hebt altijd van die nitwits die toch moeilijk moeten doen en met de neus van hun schoen de onzichtbare lijn moeten overschrijden.
13.20 uur. Soms is deurwachter zijn iets minder erg. Wanneer een hottie passeert en eens vriendelijk glimlacht. Aan de deur heb ik ook een beter zicht op de stemhokjes. Wie kiest welk hokje? Blijven mannen dan wel vrouwen langer in het hokje. Hoe lang duurt het stemmen gemiddeld? Ik zie de verschillende grafiekjes die ik erover zou maken al zo voor mij. Na drie personen geef ik het al op.
De voorzitter doet moeilijk, maar wij feministen hebben uiteraard lak aan zijn gezag en doen toch gewoon ons ding.
14.30 uur. Een andere trend is me inmiddels opgevallen. Ik krijg meermaals de ‘black nod’ toegeworpen. Een subtiele begroeting van mensen met een migratieachtergrond onderling die een soort van etnische solidariteit uitdrukt. We’re in this together. In deze context: “Om als bijzitter op te draven zijn we wel goed genoeg.” Of “We doen even alsof onze stem er echt toe doet, terwijl we hier in de rij staan te wachten met al die racistische Vlaams Belang-stemmers!”
15.10 uur. Omdat verschillende mensen een pis-stop nemen, wordt er opnieuw van rol veranderd. Ik maan meneer de voorzitter beleefd, doch straight to the point aan om toch maar even iets te eten en rustig een koffietje te nemen. Na veel tegenstribbelen, neemt hij het advies toch aan. Ik zie mijn kans schoon om zijn plaats op kop van de tafel over te nemen. Dit voelt aan als Game of Thrones. Al heb ik eigenlijk geen flauw idee, aangezien ik de serie nooit heb bekeken. Maar het ging toch over een troon enzo? Wel dan. De voorzitter wordt gedegradeerd tot een stoeltje ergens in een hoekje. Laat dat hier maar aan de vrouwen over!
15.11 uur. Ik scan de stemkaarten nu. Op den duur ben ik ook bezig met namen aan te kruisen en stembrieven te stempelen. Multitasken, you know. Ik heers over het stembureau nu.
15.32 uur. De laatste stemmers druppelen binnen, de concentratie neemt wat af. Maar intussen zijn we doorwinterde bijzitters die zich niet van de wijs laten brengen door een voorzitter die vanuit zijn hoekje nog eens mompelt ons niet te laten opjagen. Of wat had u gedacht? Alles gebeurt nu veel gemoedelijker.
15.48 uur. De secretaris heeft inmiddels weer plaatsgenomen achter de tafel en is nu in charge voor de stempels. We stellen voor om al wat administratie te doen, nu het toch wat rustiger is. De voorzitter doet moeilijk, maar wij feministen hebben uiteraard lak aan zijn gezag en doen toch gewoon ons ding. Alles verloopt heel vlot. We zorgen ervoor dat we na het sluiten van het stembureau zo snel mogelijk naar huis kunnen.
16.00 uur. Boeken toe! De computer vertelt ons dat zo’n 640 van de verwachte 754 mensen zijn komen opdagen. We ruimen alles netjes op. Uiteraard zijn er twee kwibussen die wat in het rond staan te draaien en toekijken hoe de anderen opruimen. De laatste administratie wordt gedaan, waarbij de voorzitter nog één keer zijn dominantie en gezag, of alleszins de poging tot, kan tentoonspreiden. Niemand luistert echt naar hem en doet gewoon zijn eigen ding.
16.20 uur. We kunnen eindelijk beschikken. Leuk om eens mee te maken, maar volgende keer zorg ik er toch wel voor dat ik ergens twee kleine kinderen heb rondlopen. Eenmaal thuisgekomen, plof ik neer op de sofa voor een welverdiend dutje. Om niet veel later te ontwaken in een – wait for it – totaal ander Vlaanderen.
