Al decennia worden in Duitsland opmerkelijk weinig kinderen geboren. Het is een trend die in elk westers land te bespeuren is, maar Duitsland loopt al jaren op kop. Zelfs recente maatregelen zoals extra kindergeld hebben de ontwikkeling niet kunnen keren. De wereldtitel vergrijzing lijkt binnen handbereik.
Het geboortecijfer bij onze oosterburen ligt bedroevend laag. In het begin van de vorige eeuw kende Duitsland nochtans een enorme bevolkingsexplosie. Hoewel het land in die tijd ruim 25 miljoen minder inwoners telde dan nu, werden er toch bijna drie keer meer kinderen geboren. Dat had vooral te maken met het gebrek aan anticonceptie, de groeiende medische kennis en een langdurige periode van vrede. Die groei stortte tijdens de Eerste Wereldoorlog helemaal in en bereikte nooit meer hetzelfde niveau.
Er kwamen nieuwe geboortepieken tijdens het interbellum en de babyboom in de jaren zestig, maar na de uitvinding van de pil zwakte het aantal geboortes jaar na jaar af. Het is een evolutie die in bijna elk westers land terug te vinden is. Tot halverwege de twintigste eeuw waren gezinnen met acht kinderen geen uitzondering. Die tijd van kinderrijke families ligt al even achter ons, wat het ‘sterfteoverschot’ verklaart.
Oost- en West-Duitsland
In Duitsland begon het échte probleem in 1990, toen de DDR opgedoekt werd. Honderdduizenden Oost-Duitsers trokken, vaak van de ene dag op de andere, naar West-Duitsland om daar een nieuw leven op te bouwen. Velen onder hen verhuisden zelfs zonder de plaatselijke autoriteiten op de hoogte te brengen. Bij aankomst in het westen meldden ze zich echter wel aan als nieuwe inwoners. Dit is trouwens één van de redenen dat uit een volkstelling van 2012 bleek dat er anderhalf miljoen inwoners minder waren dan aangenomen.
Bij de verhuizende Oost-Duitsers waren veel jonge vrouwen. Vrouwen die reeds een kind hadden, beslisten ook opmerkelijk vaak om het slechts bij één kind te houden. Net die demografische groep die zo belangrijk is voor de voortplanting verlegde massaal haar prioriteiten. Het gevolg was dat het geboortecijfer instortte. Waar normaal 2.1 kinderen per vrouw nodig zijn om een stabiele populatie te behouden, zakte dat cijfer in geen tijd onder de 1.0 en tot een dramatische 0.72 in 1994.
Dorpsverhuizingen in 2020?
De huidige prognoses gaan ervan uit dat het geboortecijfer in Duitsland in 2020 helemaal zal instorten. Op dat moment zullen er niet alleen weinig mensen zijn die de leeftijd hebben om aan een gezin te beginnen. Wie kinderen krijgt, krijgt er doorgaans ook weinig. In het oosten van Duitsland zijn er zelfs nu nog maar een paar steden en regio’s waar het bevolkingscijfer stabiel blijft of licht stijgt. Bovendien komt dat dan nog voornamelijk door mensen die van andere streken of uit Oost-Europa naar daar verhuizen. Er wordt ernstig over nagedacht om bepaalde dorpen compleet op te geven en de mensen die er wonen over te plaatsen naar andere gebieden. Die leegloop voltrekt zich in heel Centraal- en Oost-Europa en zal zich in de toekomst verder doorzetten.
De meest recente voorspelling berekent daar een halvering van het aantal inwoners in de komende vijftig jaar. In België is de situatie minder wanhopig. In 2010 lag het vruchtbaarheidscijfer op 1,85 kind per vrouw. Na Ierland en Frankrijk was België daarmee het vruchtbaarste land van Europa.
© 2014 – StampMedia – Jurgen Van den Plas
Dit artikel werd gepubliceerd door MO* op 03/06/2014
