Wanneer ik naar de fundamenten van de hedendaagse Westerse samenleving kijk, zie ik dat het de vrijheid is waar de westerse wereld het hardst mee pronkt. De vragen die ik me hierbij stel is: welke vrijheid bedoelen ze?
Niemand weet wat vrijheid is. De neoliberalistische betekenis van het woord is even vervuild als degenen die het deze betekenis hebben gegeven. Vrijheid in deze kapitalistische visie betekent: de enige keuze die je hebt, is kiezen aan welke ketens jij je wilt vastbinden.
Slavernij bestaat nog steeds, alleen heb je nu onzichtbare ketens in plaats van fysieke ketens. Deze zijn wellicht nog erger. Want ze creëren een foutief beeld, ze laten je geloven dat je vrij bent. Kijk jezelf in de spiegel aan en probeer jezelf deze vraag te stellen: ben ik echt vrij?
Om daar op verder te kunnen ingaan, moeten we naar de roots van deze ideeën. Het concept van vrijheid is snel ontspoord, van liberté, fraternité et égalité naar westers imperialisme. We evolueerden van een wereld waar waarden als broederlijkheid en gelijkheid werden geprezen, naar een wereld waar handen werden afgekapt in de naam van het kapitalisme.
Eigen volk eerst
De pseudo-Belgische vrijheid was te danken aan het bloed van miljoenen Congolezen en het zweet van miljoenen arbeidsmigranten die vandaag in de naam van diezelfde vrijheid racisme en discriminatie meemaken. Kolonisatie heeft gezorgd voor economische zekerheid in Europa. Wanneer je als dochter van een migrant over al deze informatie beschikt, is het heel moeilijk om nog te geloven in liberalisme. Op de schoolbanken leren we steeds hoe de innovatieve Europeanen de onbeschaafde mensen overal in de wereld zijn gaan redden. Hoe de Europese waarden en normen beschaving bracht in de wereld. Hoe vrijheid de key is, maar nergens leren we hoeveel bloed aan deze term hangt. Op de schoolbanken horen wij over de Verlichting, maar daar horen we enkel over het licht dat scheen hier in Europa. We leren niet dat deze mooie periode resulteerde in een Arabische Lente en in het vernietigen van landen die anders denken. Kapitalisme heeft ervoor gezorgd dat jij dit wellicht aan het lezen bent met een smartphone in je ene hand en met een pyjama aan van een of andere fast fashion brand. Jij weet goed genoeg dat dit niet op een ethische manier werd geproduceerd, maar in naam van de vrijheid weet je dit toch goed te keuren.
Dat is wat schort aan de huidige samenleving. Vrijheid moet kunnen, absoluut. Maar zonder moraal en ethiek is ze niet waard. Wanneer ik tijdens verkiezingscampagnes buiten loop en bordjes ziet hangen met ‘Eigen volk eerst’, stel ik me serieuze vragen over de vrijheidsperceptie van België. Is het niet zo dat je eigen vrijheid die van een ander niet mag verstoren?
Individuele vrijheid
Ik denk dat wij als samenleving nog niet klaar zijn om ons de échte vragen te stellen en dat wij ons graag verschuilen achter grote titels en beloftes. Er heerst angst voor wat nieuw is, voor het onbekende. Wat op zich een menselijke reactie is. Maar wanneer dit proces gepaard gaat met discriminerende wetten die zogezegd de westerse vrijheid beschermen door die van een ander te verstoren - of zelfs te ontnemen - maak ik me enorme zorgen. Hopelijk rinkelt er al een belletje, we gaan het effectief hebben over de hoofddoekkwestie. Wat ik nooit heb kunnen begrijpen, is hoe een stuk stof zo’n controversieel maatschappelijk thema is kunnen worden. Het ging hier nooit om vrijheid. Het probleem is dat we in een patriarchale samenleving leven waarin mannen graag de overhand nemen. De obsessie die witte mannen hebben voor vrouwen met een hoofddoek, dateert al van de koloniale periode. In juni waren wij met de #Hijabisfightback movement weer actief. Vrijheid zorgt er ook voor dat zulke protesten mogelijk zijn, maar ook dat zulke protesten nodig zijn.
De term heeft een eurocentrische betekenis gekregen doorheen de laatste decennia, wat paradoxaal genoeg niet overeenkomt met de oorspronkelijke betekenis. Deze visie wordt opgelegd aan de rest van de wereld: zij die zich hier niet in kunnen vinden zijn oftewel onbeschaafd of onderdrukt. Maar is het niet zo dat als je iets oplegt, je zelf onderdrukt? Hoe veel mensen zijn in de naam van die Westerse vrijheid gestorven, hoeveel mensen zijn hun land moeten uitvluchten omdat de zogezegde democratie hersteld ging worden door white saviors? Vrijheid betekent veel maar tegelijk ook niets.
Al hangt je lichaam vast aan ketens, je geest blijft vrij. Wat jij denkt, voelt of ervaart, kan niemand je ooit ontnemen.
Dit artikel werd gepubliceerd door MIRARI op 31/03/2021
