In Pakistan, het geboorteland van mijn ouders en mijn hele familie, ben je beter af met een gebroken been dan met een gebroken hart. Mentale gezondheid is en blijft er een groot taboe. Maar de afgelopen jaren pleiten er ook meer en meer mensen - in navolging van medische professionals - voor meer begrip voor mentale problemen. Ik ging naar Pakistan en werd ziek, hier vertel ik over mijn wedervaren. Daarnaast praat ik met twee schrijfsters die een lans breken voor meer openheid over mentale gezondheid.
Eind januari van dit jaar was ik op familiebezoek in Pakistan toen ik heel ziek werd: koorts, misselijkheid en uiteindelijk begon ik non-stop te braken. Mijn familie wist zag al snel in dat ik er ernstig aan toe was en bracht me naar het ziekenhuis. Daar moest ik drie nachten blijven. Tijdens het eerste gesprek met de arts zaten mijn moeder en tantes erbij. De arts vroeg of zij de kamer konden verlaten, omdat hij eerst met mij alleen wou praten.
Die symptomen kwamen natuurlijk niet zomaar uit het niets. In België was ik al een tijdje in behandeling bij een psycholoog. In mijn familie waren er een aantal dingen gebeurd die ervoor hadden gezorgd dat ik de draad een beetje kwijt was. Door de stress en de vermoeidheid belandde ik in Pakistan in het ziekenhuis.
De dokter drukte mijn familie op het hart dat mentaal welzijn even belangrijk is als fysieke gezondheid.
Toen ik naar huis mocht, drukte de arts me op het hart dat ik zeker voldoende bedrust zou nemen. Om de twee à drie dagen ging ik naar het ziekenhuis voor een sessie bij de psychiater. Tussen twee sessies in ging ik voor een weekend naar Lahore. Daar kreeg ik in een restaurant opnieuw een paniekaanval. Ik moest dringend terug naar Sialkot, waar mijn familie woont. Daar begon alles opnieuw: de koorts, de misselijkheid en het braken. Ik belandde weer in het ziekenhuis. Uiteindelijk kon ik na twee dagen terug naar huis en kreeg ik een doorverwijsbrief mee voor in mijn arts in België.
Eenmaal terug thuis bij mijn grootmoeder, nodigde de arts me nog een aantal keer uit voor een sessie. De allerlaatste keer, vlak voor ik zou terugkeren naar België, liet hij zelfs mijn moeder en tante er even bij. Hij wilde hen informeren over wat er gaande was met mij. Hij drukte hen op het hart dat mentaal welzijn even belangrijk is als fysieke gezondheid. Dat het ernstig genomen moet worden en bespreekbaar zou moeten zijn in de familie.
Ik heb geluk gehad. Naarmate de sessies met de Pakistaanse arts vorderden, kwam er steeds meer ruimte om met mijn familie te praten over wat er was gebeurd. Ergens ben ik zelfs blij dat ik dat allemaal heb meegemaakt. Het heeft ervoor gezorgd dat ik open kon praten de staat van mijn mentale gezondheid met mijn vrouwelijke familieleden. Ik leerde veel bij en stond versteld van hun verhalen, waaruit bleek dat het ook met hen niet altijd even goed ging.
Het gaf mij de moed om ook met anderen openlijk in dialoog te gaan over het belang van mentale gezondheid. Toen ik een bezoekje bracht aan Lahore, verbleef ik bij een goede vriendin van mijn tante. Zij is schrijfster en publiceert veel over mentale gezondheid. We praatten en dat gaf me hoop. Diezelfde avond gingen we naar een boekenwinkel en kocht ik tal van zelfhulpboeken en romans over die onderwerpen, waar in Pakistan nog steeds een groot taboe op rust. De auteurs waren allemaal Pakistaanse vrouwen. Eenmaal terug in België zette het me aan om twee moedige Pakistaanse schrijfsters te contacteren en te interviewen. Afshan Samee en Faiqa Mansab vormen met hun boeken en publicaties een inspiratiebron voor velen. We praatten over keuzes maken voor een eigen leven, over schrijven en over het taboe op mentale gezondheid in Pakistan.
Afshan Samee is een Pakistaanse blogger en life coach die in Londen werd geboren. Ze heeft in het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Pakistan en Canada gewoond, en woont vandaag in Dubai met haar gezin. Afshan is een dappere vrouw, die zowel online als offline openlijk haar gedachten en gevoelens over mentale gezondheid publiceert. Met Coming Home bracht ze onlangs haar eerste poëziebundel uit. Afshan schrijft spirituele gedichten met een diepe boodschap, met als doel de lezer te helen. Afshan zélf heeft het ook geheeld, tijdens de dertien jaar waarin ze het schreef. In die periode had de schrijfster het heel moeilijk en kampte ze geregeld met depressies. Met dit boek wil ze het belang van je goed voelen in je hoofd bespreekbaar maken en uit de taboesfeer halen. Als life coach biedt Afshan online en offline sessies aan voor mensen die kampen met mentale issues. Dankzij haar digitale sessies kan ze mensen uit de hele wereld helpen.
"De gedichten in het boek weerspiegelen ook mijn eigen helingsproces, zij het dan niet bewust."
Zelfhulp poëzieboek
Afshan heeft altijd een passie gehad voor schrijven. “Coming Home was het resultaat van jaren op zoek te gaan naar wie ik was,” zegt ze. “In die tijd voelde ik me helemaal verloren. De gedichten in het boek weerspiegelen ook mijn eigen helingsproces, zij het dan niet bewust. Ik had op het moment dat ik schreef niet de bedoeling om ze achteraf in een boek te gieten. De gedichten komen van mij, maar tegelijk hebben ze niets met mij te maken. Ze zijn geschreven om de innerlijke ziel van de lezer aan te wakkeren. Ik was vijftien toen ik mijn eerste gedicht neerpende. De laatste twintig jaar had ik zelfs niets meer geschreven. Of dat dacht ik toch. Mijn gedichten tonen aan dat ik eigenlijk heel veel heb geschreven.”
Steeds minder een taboe in Pakistan
Hoewel in Pakistan nog een groot taboe rust op problemen met mentale gezondheid, is er volgens Afshan al veel veranderd. “Tijdens mijn meditatieperiode in Pakistan ondervond ik dat mensen er juist op gebrand waren om hun verhaal te delen. Heel vaak voelen mensen zich tegengehouden door hun culturele voorschriften om te praten over hun mentale gezondheid. Ze zien niet in hoe ze er met hun familieleden over kunnen praten. Sommigen bezitten ook niet de vaardigheden om er een constructief gesprek over te voeren. Toch komen veel mensen uit Pakistan, maar ook daarbuiten, naar mij voor coaching sessies.”
Afshan Samee wil benadrukken dat eender wie te maken krijgt met problemen met zijn of haar mentale gezondheid, er nooit alleen voor staat. “Hoe perfect wij er van buiten ook uitzien, innerlijk moet ieder mens zijn demonen temmen. Wanneer je lichamelijke pijn voelt, zul je dat waarschijnlijk meteen zeggen. Hetzelfde zou moeten gelden wanneer we in ons hoofd een probleem ervaren dat onze innerlijke rust verstoort. Elk mens heeft zijn eigenwaarde en zou een bezigheid moeten vinden om zichzelf te vermaken en verbonden te voelen. Ik raad aan om te koken, borduren, lezen en schrijven. Dat kun je gemakkelijk thuis doen. Praten met een vriend of een familielid kan ook veel deugd doen. Geloof kan een sterk steunpunt vormen voor de mensen in ons land, maar religie kan vaak gebruikt worden, door misgeïnformeerde mensen, om vrouwen te ondermijnen. De boodschap is duidelijk voor mij. Dankbaar zijn is een magische manier om een ziel aan te wakkeren.”
Faiqa Mansab is een Pakistaanse schrijfsters die in Lahore woont. Ze debuteerde met de roman This House of Clay and W’ater in 2017 en heeft een brede schare fans in Pakistan. Het verhaal van This House of Clay and Water speelt zich ook af in Lahore, waar de ongelukkig getrouwde Nida woont. Zij brengt regelmatig bezoekjes aan een Darbar, een soefi- altaar, om spiritualiteit te vinden. In de Darbar woont Bhanggi, een Hijra, een hermafrodiet. Hij heeft daar zijn leven opgebouwd, omdat hij niet aanvaard wordt door de maatschappij. Wanneer hun paden elkaar kruisen, worden de twee verliefd. Het boek bevat nog een derde personage: Sasha, een jonge sterke vrouw die het beste van haar leven probeert te maken. Faiqa verwerkt in haar roman onderwerpen als verboden liefde in Pakistan, depressie en gelijke rechten voor transgenders.
Familie achtergrond
“Ik kom uit een traditionele en conservatieve familie,” zegt Faiqa. “Ik studeerde Engelse literatuur in Kinnaird College en filosofie aan de Government College University in Londen. Ik ben geboren in Lahore, maar woonde ook in Londen en Australië. Toch kwam ik steeds terug Lahore, omdat ik zoveel van mijn geboortestad hou. Mijn liefde voor taal heb ik van mijn ouders geërfd. Zij zijn gepassioneerde lezers. Mijn vader was een dichter en essayist en mijn moeder een ongepubliceerde schrijfster. Ze waren vrij open over onderwerpen als gelijke rechten en onderwijs voor jongens en meisjes, maar geloofden ook heel sterk in de traditionele genderrollen.”
"Ik hou niet van eenzijdige, oppervlakkige verhaaltjes. Ik kies altijd voor verhalen met verschillende dimensies. Ik ben nooit bewust vertrokken vanuit het idee dat ik taboes moest doorbreken via mijn werk."
This House of Clay and Water
Faiqa begon in 2010 te schrijven aan de roman. Zeven jaar publiceerde ze de finale versie. “De uiteindelijke roman verschilt erg van het oorspronkelijke verhaal,” zegt ze. “Mijn verhalen spruiten altijd voort uit een sterk personage. In deze roman is dat Nida, een vrouw die het moeilijk heeft met zichzelf. Ze is ongelukkig in haar huwelijk, blijft de hele dag thuis en begint zich steeds depressiever te voelen omdat ze geen activiteiten heeft, niet volledig aanvaard wordt door de familie van haar echtgenoot en het niet eens is met het gedachtegoed van haar echtgenoot.”
“Voor mij is fictie ook een vorm van realiteit, omdat de lezer zichzelf meestal kan herkennen in het verhaal - ook al is het niet echt gebeurd. Ik hou niet van eenzijdige, oppervlakkige verhaaltjes. Ik kies altijd voor verhalen met verschillende dimensies. Ik ben nooit bewust vertrokken vanuit het idee dat ik taboes moest doorbreken via mijn werk. Voor mij was Nida een zeer interessant personage. Ik ben vertrokken vanuit wie zij is en hoe haar zoektocht naar spiritualiteit evolueert. Maar nu ben ik wel blij dat jij het in dit interview over mentaal welzijn wil hebben. Je hebt duidelijk ingezien dat het helemaal niet goed gaat met Nida in het begin van het boek. Het is een onderwerp dat in veel gemeenschappen nog steeds in grote mate genegeerd wordt, ook hier in Pakistan.
"Pakistanen zouden veel meer moeten lezen en recensies schrijven. Je hoeft nooit alle personages leuk te vinden in een roman. Wat ze zeggen is ook niet per sé een weerspiegeling van de auteur zelf."
Reacties
Faiqa kreeg, ondanks haar angst, veel positieve respons op haar boek. “Ik geloof zeer sterk in mensenrechten en menselijke waardigheid. Hoewel ik me zelf niet als dapper zou omschrijven en angst had voor eventuele negatieve reacties naar aanleiding van het boek. Maar eens ik begin te schrijven, word ik iemand anders. Die andere persoon is de beste versie van mezelf.”
“Het maakte me heel trots op mijn land en op het feit hoe genereus mensen kunnen zijn als ze zich niet laten leiden door angst en verdeeldheid,” zegt ze. “Pakistanen zouden veel meer moeten lezen en recensies schrijven. Je hoeft nooit alle personages leuk te vinden in een roman. Wat ze zeggen is ook niet per sé een weerspiegeling van de auteur zelf. De verteller is niet altijd de echte verteller en is ook slechts een personage. Daarom geeft dit verhaal niet alleen maar het imago van Pakistan weer, het is eerder één specifiek onderdeel van de cultuur van mijn land dat ik in beeld wilde brengen. Het imago van Pakistan ligt dus zeker niet alleen in de handen van alle schrijvers.
Dit artikel werd gepubliceerd door De Wereld Morgen op 10/07/2020
