29 maart 2019 is de officiële datum waarop het Verenigd Koninkrijk de EU zal verlaten. Maar met minder dan één jaar te gaan tot de deadline lijkt er nauwelijks schot te komen in de onderhandelingen. Hoe zit dat nu, en wat betekent Brexit voor Belgen en Britten? Aan de hand van vier vragen en een tijdlijn proberen we duidelijkheid te scheppen.
1) Hoe kwam het tot Brexit?
Er waren verschillende aanleidingen voor het Brexit-referendum. Het Verenigd Koninkrijk heeft historisch altijd graag de agenda bepaald, en hecht veel waarde aan soevereiniteit. Veel Britten hadden het gevoel dat de EU te veel reguleringen oplegt en zo de controle uit handen neemt van het Britse parlement.
Voormalig premier David Cameron wilde daarom graag een speciale status binnen de EU voor het Verenigd Koninkrijk. Hij kondigde het Brexit-referendum aan in de hoop dat dit druk zou zetten op de EU om aan zijn eisen toe te geven. Hij voerde zelf immers campagne tegen Brexit, en verwachtte geen meerderheid voor het Leave-kamp.
De campagne werd echter gekaapt met (vaak dubieuze) argumenten rond nationalisme, immigratie, en geldstromen. Zo beweerde de rechtse partij UKIP dat een immigratiestop het land zou beschermen tegen terroristische aanslagen. Andere politici beweerden dat veel Brits geld naar de EU gaat, dat na Brexit in de gezondheidszorg geïnvesteerd kon worden.
Veel Britten, vooral uit oudere generaties, voelden zich aangesproken door deze argumenten, die inspeelden op heersende angsten. Het resultaat was een bijna perfecte tweedeling: 48,1% stemde tegen Brexit, 51,9% stemde voor.
Brexit: De belangrijkste gebeurtenissen op een rijtje
2) Waarom is Brexit zo lastig?
Er zijn verschillende redenen voor de moeizame vooruitgang in de onderhandelingen tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk. Ten eerste is er geen precedent: geen enkele lidstaat heeft ooit eerder de EU verlaten, dus er is geen voorgaande wetgeving waarop de onderhandelaars zich kunnen baseren.
Daarnaast raken de EU en het Verenigd Koninkrijk het moeilijk eens over veel zaken. Het Verenigd Koninkrijk wil het liefst deel blijven van de eengemaakte Europese markt – dat is immers veel voordeliger voor de economie – maar dan zonder te moeten voldoen aan de voorwaarden, zoals vrij verkeer van personen. De EU wil dat niet toelaten, en speelt het graag hard: het wil andere landen immers ontmoedigen om dezelfde route als het Verenigd Koninkrijk op te gaan.
Dan zijn er nog een aantal moeilijke kwesties, zoals de rechten van Britse burgers in de EU en van Europese burgers in het Verenigd Koninkrijk. Een ander heikel thema is Noord-Ierland: historisch zijn er grote spanningen tussen Noord-Ierland (deel van het Verenigd Koninkrijk) en de republiek Ierland (deel van de EU), die opnieuw zouden kunnen oplaaien als geen goede oplossing gevonden wordt voor de grenssituatie tussen beide regio’s.
Ten slotte is Brexit gewoon heel veel werk: honderden Europese regels en wetten moeten aangepast worden voor het Britse wetboek, de EU en het Verenigd Koninkrijk moeten het eens worden over allerlei grote thema’s en kleine pietluttigheden, en dat alles op slechts twee jaar tijd.
3) Wat gaat er gebeuren?
Het korte antwoord is: dat weet voorlopig niemand. De EU en het Verenigd Koninkrijk hebben een voorlopig akkoord over een overgangsperiode na de Brexit-deadline op 29 maart 2019. Tijdens die periode kunnen verdere details over de nieuwe relatie tussen beide regio’s onderhandeld worden.
Er is echter nog veel werk aan de winkel vóór die deadline: meer duidelijkheid over de grens in Noord-Ierland is nodig, net als regels rond immigratie en grenscontrole. Bovendien moet het Britse parlement de uiteindelijke deal goedkeuren, wat helemaal niet gegarandeerd is. Het is dus nog een jaar afwachten en tobben.
4) Wat voor effect heeft dat op jonge mensen?
Premier Theresa May heeft beloofd dat EU-burgers die al in het Verenigd Koninkrijk wonen en werken, daar ook zullen mogen blijven. In ruil wordt hetzelfde verwacht voor Britse burgers in de EU. Er heerst echter nog veel onduidelijkheid over deze deal, en over wat de regels zullen zijn voor EU-burgers die na de deadline naar het Verenigd Koninkrijk willen emigreren. Dat is voor velen een bron van frustratie.
Yanthe Louïs (23) woont sinds drie jaar in Londen. “Ik werk en betaal hier belastingen, dus ik ga ervan uit dat ze mij niet zomaar kunnen wegsturen. Wat ik erger vind, is dat het referendum voor veel mensen een excuus lijkt om racistische uitspraken te mogen doen. Ik maak me dus vooral zorgen om de houding hier tegenover mensen van buitenlandse afkomst.”
Haar zus Bibi Louïs (20) woonde een jaartje in Londen, maar keerde terug naar België om hier te studeren. Ze droomt nog steeds van een carrière in Londen, maar ziet de toekomst nu met meer onzekerheid tegemoet. “Het is voorlopig moeilijk te voorspellen wat het effect zal zijn. Als de grens echt toegaat, zou het moeilijker kunnen worden om daar een carrière uit te bouwen. Al denk ik dat de culturele sector bijvoorbeeld niet kan zonder internationale samenwerkingen.”
Voor Britten in de EU is de situatie nog moeilijker in te schatten. Alastair Bealby (29) woont sinds vier jaar in België en werkt bovendien voor de Europese Commissie. “Ik heb het gevoel dat een deel van mijn identiteit wordt weggenomen zonder mijn toestemming. Met nog maar een jaar te gaan tot de deadline voel ik een constante onzekerheid over mijn toekomst in dit land en deze carrière. Ik overweeg sterk de Belgische nationaliteit aan te vragen om EU-burger te kunnen blijven.”
