Onze ouders hebben ons er nog zo voor gewaarschuwd: het internet is een gevaarlijke plek. En dat geldt zeker voor de jonge surfer die zich van geen kwaad bewust is. Van phishing en cyberpesten hebben de meesten al wel gehoord, maar wat zeggen RATs, deepfakes en de TOR-browser u?
Deze generatie kreeg de bits & bytes met de paplepel ingegoten, bij wijze van spreken. Ze banen zich moeiteloos een weg door de virtuele jungle en steken de informatiesnelweg over zonder links of rechts te kijken. Die zelfzekerheid maakt van hen echter ook makkelijke slachtoffers. Er heerst nog een heleboel onwetendheid als het aankomt op enkele minder bekende gevaren van technologie.
"We have installed one RAT"
“Veel mensen zijn klikziek en installeren het virus zelf. We moeten voorzichtiger leren omspringen met hyperlinks en bestanden.”
Het coronavirus is niet het enige virus waar we vandaag de dag rekening mee moeten houden. Sinds 2018 lopen internetfora vol met berichten van mensen die denken geïnfecteerd te zijn door een zogenaamd RAT-virus. De boosdoener is een e-mail waarin hackers beweren de complete controle over uw computer én webcam in handen te hebben.
Wellicht gaat het dan niet om een persoonlijke aanval en is het dreigement vergelijkbaar met andere mails die in uwspam terechtkomen. Toch bestaat het RAT-virus echt. RAT staat voor Remote Access Trojan, een type malware dat een hacker vanop afstand toegang geeft tot andermans computer. Trojan is de Engelse vertaling van Trojaans paard, wat betekent dat het virus verborgen zit in een ander computerprogramma dat het slachtoffer nietsvermoedend kan installeren. Na de installatie van zo’n RAT neemt de hacker de computer over. Hij of zij kan het beeldscherm monitoren en zelfs de cursor en het toetsenbord manipuleren. Ook kan hij of zij ervoor kiezen om de webcam en microfoon van het slachtoffer in te schakelen. Dit betekent dat de hacker dus precies kan zien wat iemand aan het uitspoken is, zowel fysiek als virtueel. Soms worden de beelden van de webcams ook nog eens verkocht op obscure websites.
Belgiës bekendste ethische hacker Inti De Ceukelaire – in 2017 plaatste hij een Aalsters carnavalsliedje op president Trumps Twitter – verklaart het fenomeen. “Hackers spelen in op de nieuwsgierigheid van mensen. Velen onder onszijn klikziek en installeren het virus dus zelf. We moeten veel voorzichtiger leren omspringen met hyperlinks en bestanden, want vaak zien we er geen graten in.”
Vreemde lipbewegingen
Onlangs deed een opmerkelijk filmpje van Belgisch premier Sophie Wilmès de ronde op internet, dat de coronapandemie linkte aan de klimaatcrisis. Na nader onderzoek bleek het hier om een zogenaamde deepfake van klimaatgroep Extinction Rebellion te gaan.
Sophie Wilmès is niet het enige slachtoffer. Amerikaanse celebrities krijgen er wel vaker mee te maken. Zo plaatsten makers van deepfakes al het gezicht van Jennifer Lawrence en Emma Watson op het lichaam van een pornoactrice. Deepfakes worden ook gebruikt om nepnieuws en hoaxes te verspreiden. Met behulp van artificiële intelligentie kunnen de makers ervan een beeld zodanig manipuleren dat het net echt lijkt. Of toch bijna. Want de onnatuurlijke lipbewegingen en gezichtsuitdrukkingen van premier Wilmès deden de makers al snel de das om. Op Twitter roept professor journalistiek en nieuwe media Michaël Opgenhaffen op tot waakzaamheid: “Van Wilmès bestaat nog niet zoveel videomateriaal, en toch kan men een redelijk geloofwaardige deepfake van haar maken.”
Verschillende lagen
Nee, met TOR hebben we het niet over een dolle kever of over het jongetje dat in 2006 Een tocht door het donkerzong, maar wel over een bepaald type webbrowser. Met de TOR-browser krijg je toegang tot the deep web. Terwijl Google het topje van de ijsberg toont, duikt TOR onder de oppervlakte waar het grootste deel van de ijsberg verscholen zit. Via dat diepe web kunnen journalisten in landen met strenge overheidscontroles bijvoorbeeld toch hun werk doen.
Onder invloed van YouTube-filmpjes hebben al massaal veel jongeren de TOR-browser gedownload. In filmpjes gaan ze op zoek naar het donkerste deel van het diepe web, het dark web. In deze donkere internetkrochten houdt de drugshandel zich op, en vind je echte moordpartijen en kinderporno. Zelfs al is het relatief moeilijk om zover te geraken, toch raden experten ten zeerste af om je op het dark web te wagen. Bij een roekeloze klik kan het zomaar gebeuren dat je een virus binnenhaalt of iets ziet wat nooit meer weg te branden valt van je netvlies.
Hoe bescherm ik me tegen deze gevaren?
- “Houd je klikziekte in toom”, zegt Inti De Ceukelaire. Open nooit een link of bestand dat je krijgt toegestuurd van een vreemd e-mailadres.
- Update regelmatig je antivirussoftware.
- Let op de details in filmpjes. Vaak kan je uit onnatuurlijke gezichtsuitdrukkingen of lipbewegingen opmaken dat het gaat om een deepfake.
- Filmpjes worden vaak uit hun context getrokken. Een tool zoals InVID laat toe om de oorsprong van een filmpje op te sporen.
- Download geen TOR-browser. Als je interesse hebt in het onderwerp dark web, volstaat een simpele zoekopdracht op Google om een (ijs)berg aan informatie te verkrijgen.
