11 september hoeft niet noodzakelijk de wrange bijsmaak van 9/11 te hebben. Voor Catalanen is de nationale feestdag een noodzakelijke hoogdag voor een natie die talloze tradities koestert, maar tevens schreeuwt om erkenning. Nu de Spanjaarden voor een derde keer naar de stembus kunnen, is de onafhankelijkheidsstrijd drastisch toegenomen.
Dat die onafhankelijkheidsstrijd er zo sterk leeft tonen de cijfers: de helft van de Catalaanse bevolking wil scheiden van Spanje en ongeveer 75% is het erover eens dat een referendum de enige oplossing is voor het probleem en zou bijgevolg het resultaat accepteren.
Terwijl Catalonië, en met name hoofdstad Barcelona, zich het vijfde jaar op rij opmaakt voor een grote demonstratie, in de verwachting meer dan een miljoen mensen die onafhankelijkheid van Spanje zweren, blijven 600 kilometer verderop, in Madrid, de onderhandelingen om een regering te vormen voortduren na twee verkiezingen en 250 dagen zonder een officiële regering. De angst dat een derde verkiezing in december noodzakelijk is, neemt met de dag toe.
De Spaanse regering is, sinds de eerste democratische regering in 1977 - twee jaar na de dood van Franco – steeds moeiteloos gevormd na elke verkiezing. Van oudsher wordt ze gedomineerd door de rechtse (PP of Partido Popular) of de linkse partijen (socialistische partij of PSOE). Als een absolute meerderheid niet gehaald werd, voorzagen nationalistische regionale partijen - voornamelijk Catalaanse - de resterende afgevaardigden in het Spaanse parlement om een regering mogelijk te maken. Dit in ruil voor een hogere mate van autonomie voor en meer investeringen in Catalonië.
Zeker voor buitenstaanders kan de huidige politieke situatie in Spanje moeilijk te begrijpen zijn, maar het komt wel degelijk in verschillende aktes zoals in een theater.
2015: officieus referendum
September 2012. Meer dan een miljoen mensen verzamelen in de straten van Barcelona tijdens een verrassend grote demonstratie voor onafhankelijkheid tijdens de nationale feestdag. Sindsdien zullen elke 11 september miljoenen mensen vreedzaam en vreugdevol in de straten verzamelen.
In 2014 verbond zelfs een verbazingwekkende keten van 1,6 miljoen mensen over in totaal 480 kilometer het noorden met het zuiden van Catalonië. Datzelfde jaar werd op 9 november een niet-bindend burgerparticipatieproces, het officieuze referendum, van de Catalaanse bevolking georganiseerd tegen de oppositie van Madrid, waarbij twee miljoen Catalanen vooral voor de scheiding stemden.
2015: breuk met verleden
Akte 1, november 2015: de pro-onafhankelijkheidsmeerderheid van de zetels in het Catalaanse parlement geeft een officiële verklaring dat de inleiding lanceert van het proces voor onafhankelijkheid van Spanje. Dat zou in achttien maanden afgehandeld moeten worden.
Akte 2, december 2015: na vier jaar PP-regering resulteren de Spaanse verkiezingen voor het eerst in een zeer gefragmenteerd parlement in Madrid, waar naast PP en PSOE twee andere nationale partijen opkomen: Ciudadanos (liberalen, dichter bij de PP) en Podemos, een ultralinkse partij ontstaan uit de sociale onvredebeweging tijdens de ergste jaren van recessie in Spanje.
PP wint nog steeds de verkiezingen, maar verliest de absolute meerderheid, geschokt door vele corruptieschandalen.
2016: nervositeit neemt toe
Akte 3, maart 2016: na vijf maanden onderhandelen tussen PSOE, Ciudadanos en Podemos om een regering te vormen - een rechtse meerderheid is onmogelijk - vormt de weigering van PSOE de voornaamste blokkade om een referendum voor onafhankelijkheid van Catalonië te accepteren. Catalaanse partijen ontkennen hun steun en nieuwe verkiezingen zijn noodzakelijk .
Akte 4, juni 2016: de tweede verkiezingen resulteren nog steeds in een meerderheid voor PP, die het aantal zetels in het parlement ziet groeien, maar zelfs met de steun van Ciudadanos zijn ze nog lang niet klaar om een regering te vormen. Hoewel dit keer geen links alternatief mogelijk is, heeft PP de onthouding van PSOE om Mariano Rajoy te herkiezen als voorzitter voor de komende vier jaar.
Akte 5, augustus 2016: PSOE blijft de onthouding weigeren die nodig is om de vorming van de nieuwe regering mogelijk te maken en PP verhoogt de druk op de socialisten. Het uitspelen van timings van mogelijke derde verkiezingen, die op basis van de Spaanse grondwet zouden plaatsvinden op 25 december, is een mogelijkheid die alle partijen afschrikt, koning Felipe VI erg nerveus maakt en de bevolking irriteert, terwijl corruptieschandalen voortduren.
Niemand twijfelt eraan dat de situatie in Catalonië één van de redenen is voor de blokkade in Madrid, als de zeventien zetels van de twee Catalaanse pro-onafhankelijke partijen weigeren eender welke partij te steunen die geen referendum voor het scheiden van Spanje garandeert.
Tevergeefse moeite
We moeten terugblikken naar naar 2010 om dit beter te begrijpen. Het Grondwettelijk Hof in Spanje besliste een deel van het nieuwe Catalaanse autonomiestatuut (Estatut) in te trekken, gestemd in een referendum. De Catalanen hebben meer dan dertig jaar tevergeefs gepoogd om tot een compromis binnen Spanje te komen, om hun mate van autonomie te verhogen en zich te ontdoen van de voortdurende bemoeienissen van Madrid in culturele, taal- en onderwijszaken.
Het vonnis van het Constitutionele Hof verhoogt het verlangen naar onafhankelijkheid dramatisch. Sinds 2012 wordt op 11 september de nationale feestdag hernomen, waarop Catalanen het verlies herdenken van hun grondwet, vrijheid en rechten na de nederlaag tegen de Spaanse en Franse troepen in 1714 tijdens de Spaanse Successieoorlog.
Meer dan een miljoen Catalanen komen dan vreedzaam samen in de straten met de pro-onafhankelijkheidsvlag en een duidelijke, verenigde stem die de scheiding van Spanje eist. Vóór 2010 zouden Catalaanse partijen voor een verhoogd niveau van autonomie vechten, de meerderheid in Madridsteunen en ondersteuning eisen om een regering te vormen. Die dagen zijn nu lang voorbij.
Vernederd
Een deel van het Estatut dat Madrid wilde veranderen, beïnvloedt de basiselementen voor de Catalanen zoals taal en cultuur, waarmee het de trots van een natie wil treffen. Een natie die de geboorte heeft meegemaakt van de genieën van de architectuur, schilderkunst en muziek zoals Antoni Gaudí, Salvador Dalí, Joan Miró of Pau Casals.
Catalanen zijn fier op hun geschiedenis, hun cultuur en hun tradities. Bovendien zijn ze trots op hun taal die ze behielden doorheen jaren van vervolging, in de bijna veertig jaar van Franco’s dictatuur, toen het Catalaans verbannen werd uit het openbare bestaan en alleen in leven gehouden werd door families die het bleven gebruiken in de privacy van hun huizen. En niet te vergeten: de tijd waarin kinderen niet konden studeren in hun eigen taal.
Zonen en kleinzonen
Zelfs religie is sinds eeuwen in de Catalaanse cultuur en kunst doorgedrongen. Daarvan getuigen de unieke muurschilderingen in het MNAC-museum van de romaanse en gotische kunst in Barcelona. Niet alleen is het sinds eeuwen een bedevaartsoord, maar tevens een heiligdom dat de kennis heeft bewaard en de Catalaanse cultuur heeft beschermd in de moeilijke jaren van onderdrukking. Met behoud van dit waardevolle erfgoed omarmen Catalanen graag hun rituelen die van generatie op generatie doorgegeven worden.
Ondanks het toegenomen tekort van de rijkste regio in Spanje en het gebrek aan investeringen uit Madrid spelen taal en cultuur een emotioneel belangrijke rol voor de onafhankelijkheid. Catalonië is altijd open geweest en door de eeuwen heen hebben Catalanen andere volkeren die zich er vestigden, werkten en een gezin stichtten, omarmd.
Velen die in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw uit andere uithoeken van Spanje aankwamen, op zoek naar een job en een toekomst voor hun kinderen, werden nieuwe Catalanen. Nu trekken vele zonen en kleinzonen van hen door de straten, met dezelfde passie schreeuwend voor onafhankelijkheid.
Tradities
Catalaanse tradities symboliseren het karakter van deze natie, één van de oudste in Europa. Catalanen geven hun seculiere rituelen graag van generatie op generatie door. Ze eren ze, zoals bij la Patum in de prachtige stad Berga, waar men sinds de middeleeuwse Corpusfeestdagen verkleed gaat als symbolische en mystieke figuren: duivels, engelen of reuzen dansend op de hartslag van drums naast vuurspuwende drakenhoofden.
De populairste feestdag is misschien wel 23 april. Dan komen duizenden samen in de straten van alle Catalaanse steden en dorpen om Sant Jordi te vieren, een uniek feest in de wereld waaraan duizenden boekhandels deelnemen.
Barça
Het Catalaanse hart, Barcelona, is bovendien wereldwijd gekend als een belangrijke toeristische bestemming. Een stad die de gotische kunst van de middeleeuwen combineert met het modernisme van de vroege jaren van de twintigste eeuw. Daarnaast weerspiegelt het belangrijkste voetbalteam, Barça genoemd door de fans, de perfecte combinatie van sport, traditie en Catalaans erfgoed.
Volgens de supporters is het més que un club (meer dan een club) en sinds haar stichting in 1899 een wereldwijd merk en een symbool van een land dat zijn identiteit wenst te behouden. Als een jaar later op 11 september de Catalanen weer uitrukken in de straten van hun steden, zal de wereld niet alleen de wens zien van een natie om een nieuwe staat in Europa te worden, maar ook de trots van de mensen die nog steeds hun tradities in hun harten dragen en een gemeenschappelijke droom delen.
Spanje wordt heden geconfronteerd met het meest kritieke moment in de geschiedenis van de jonge democratie en alle actoren van de voorstelling, angstig om te zien hoe het afloopt, staan klaar op het podium… Acció!
© 2016 - StampMedia - Wendy Claes
Dit artikel werd gepubliceerd door Doorbraak.be op 11/09/2016
