Genderneutrale wc’s: noodzakelijk of buiten proportie?

De genderneutraliteit is in opmars. De grotere tolerantie naar de LGBTQ-community (lesbian, gay, bisexual, transgender, queer) zorgt ervoor dat mensen van alle geaardheden zich meer durven uiten. Ook genderneutrale personen laten vaker van zich horen. Zij voelen en beschouwen zich noch man noch vrouw.

Onze samenleving speelt hierop in. De Nederlandse winkelketen Hema verkoopt nu ook genderneutrale kleding.  Vaak zijn er meer opties dan alleen m/v op registratieformulieren en ook genderneutrale toiletten zijn aan de orde. Overroepen volgens de ene groep, noodzakelijk volgens de andere.

De Vlaamse overheid behoort tot die laatste groep. Zij maakte enkele maanden geleden in haar kantoren 120 toiletten genderneutraal. Met deze actie wil de overheid een duidelijk signaal geven. “In de huidige maatschappij waarin er geaccepteerd wordt dat niet iedereen een genderidentiteit heeft die overeenkomt met het geboortegeslacht, is de eis om aparte toiletten te voorzien voor mannen en vrouwen niet houdbaar”, staat te lezen op de officiële site van de Vlaamse overheid. Het Facilitair Bedrijf en de dienst Diversiteitsbeleid wil met genderneutrale toiletten de gelijke kansen en diversiteit in de verf te zetten.

Tegenstand

Finn Struys (19) is voorstander van deze toiletten. “Genderneutrale wc’s zijn noodzakelijk. Ze hadden er al lang moeten zijn. In andere landen zoals de Verenigde Staten zijn ze er meer mee bezig. De media berichten er vaker over en er wordt meer actie gevoerd. Maar op het vlak van uitvoering staan ze wel nog even ver als in ons land”, meent ze.

Struys beschouwt zichzelf als genderneutraal, maar zij vindt de scheiding mannen/vrouwen-wc’s niet zo erg. “Ik ga gewoon naar de vrouwentoiletten maar snap wel dat veel mensen zich minder comfortabel voelen bij deze indeling van de openbare wc’s”, vertelt Struys. Een gemeenschappelijk toilet kan de oplossing bieden.

Maar er zijn ook tegenstanders in de LGBTQ-community. “Het is toch gek dat gendergelijkheid opeens een rol moet gaan spelen op de wc? Dat is idioot. Aanleiding is het vele gezeur over transgenders in de media. Anderen gaan opeens bepalen wat goed voor ons is”, vertelt de Nederlandse transvrouw Sunniva aan Vice.

Sunniva voelt zich 100% vrouw. Ze vindt het vreemd dat ze dan de optie van een genderneutraal wc zou voorgeschoteld krijgen. “In feite is dat discriminatie omdat ik als vrouw niet meer het recht heb om op het vrouwentoilet te plassen”, vertelt Sunniva.

Transgendervrouw Laura Sciaccia is het hiermee eens. “Genderneutrale toiletten zijn niet nodig. Ik ben volledig vrouw en heb ook een geslachtsoperatie ondergaan. Het is toch logisch dat ik naar de vrouwentoiletten ga.”

Hokjes

Voor mensen die er “een beetje tussenin schommelen” vindt Sciaccia de genderneutrale toiletten wel een goed idee. “Ik ben al heel jong met mijn geslachtsproces begonnen, dus ben ik altijd naar de vrouwentoiletten geweest.”

Laura Sciacca vindt dus dat er zowel een mannen-, als een vrouwentoilet moet komen, in combinatie met een genderneutraal toilet. Zo beschikt iedereen over een vrije keuze. Voor Struys is één gemeenschappelijke wc voldoende. “Iedereen doet toch hetzelfde op het toilet? Wat maakt het nu uit dat een wc door mannen en vrouwen wordt gebruikt.”

De indeling en de betekenis van de wc’s speelt een grote rol. Een combinatie van een mannen-, vrouwen- en genderneutraal toilet kan ervoor zorgen dat transgenders zich zullen ergeren. Scaccia vindt het vanzelfsprekend dat zij als vrouw naar het vrouwentoilet kan gaan. Eén gemeenschappelijk toilet kan volgens Bieke Vancraeynest van de Dienst Diversiteit en Gelijke kansen Genk dan weer een onveilig gevoel veroorzaken.

Veiligheid

“Slachtoffers van seksueel geweld kunnen zich angstig voelen bij één gemeenschappelijk toilet”, zegt Vancraeynest.  “Ook mensen die hier niet mee te maken kregen, kunnen zich niet comfortabel voelen bij het idee van een gedeelde wc. Omdat niet iedereen zich wellicht veilig voelt in een genderneutraal toilet, pleit ik voor drie wc’s: voor mannen, vrouwen en genderneutraal.”

Volgens het Transgendernetwerk Nederland voelt één op de vijf transgenders zich zelden of nooit veilig in openbare toiletten. Dit concludeerde de vereniging op basis van eigen onderzoek (2015). Vijf procent van de ondervraagden werd het voorbije jaar persoonlijk aangevallen. Het gaat om verbaal en fysiek geweld.

Vancraeynest steunt de optie van een extra genderneutraal toilet. “Een stadsbestuur moet het voorbeeld geven en genderneutrale toiletten openen. Dit kan niet van de ene dag op de andere. Er moet brede steun zijn.”

Wetgeving

Het nieuwe genderneutraal sanitair in enkele kantoorgebouwen van de Vlaamse overheid bestaat uit gesloten hokjes waar wc, lavabo en andere uitrustingen per hokje worden voorzien. Hiermee veegt de overheid het probleem van privacyschending van de baan.

Maar er is nog een probleem dat voorlopig niet opgelost raakt. Genderneutrale toiletten zijn vaak illegaal. De wet, meer bepaald de Federale Arbeidswet, verbiedt gendergemengde toiletten. Het sanitair moet steeds gescheiden zijn tussen mannen en vrouwen, met uitzondering van de wc’s voor mensen met een beperking. Met officiële pictogrammen moeten de betroffen toiletten duidelijk worden aangegeven. Genderneutrale wc’s in de werkomgeving blijven dus illegaal.

De overheid wil de wet hierover wel veranderen. “De arbeidswetgeving schrijft nog steeds  gescheiden wc's op de werkvloer voor. Op termijn is het wel de bedoeling dat er genderneutrale wc’s komen”, vertelt Frank Geets aan Radio 1. Geets is administrateur-generaal van de ondersteunende overheidsdienst Facilitair Bedrijf.

Nieuw logo

Samen met het plaatsen van de genderneutrale wc’s in de kantoren van de Vlaamse overheid werd ook een officieel pictogram ontworpen. Na twee jaar overleg rond de toiletten kwamen ze uit op een eenvoudig ontwerp. De afkorting ‘wc’ in witte letters op een cirkelvormige zwarte achtergrond won het van de andere ontwerpen. 

Niet alleen het ontwerpen van het logo duurde twee jaar, ook het onderzoeken van de praktische mogelijkheden nam veel tijd in beslag.

“Ons kabinet is zeer begaan met diversiteit op de werkvloer. We willen dat mensen zich goed voelen. Als dit daartoe kan bijdragen, denk ik dat dit zowel in het Gelijke Kansen- als het Diversiteitsbeleid als in ons welbehagen past. De overheid moet hierin een voortrekkersrol spelen. We zijn voor alle duidelijkheid niet de eerste in de wereld, maar het is toch een vrij nieuw fenomeen in Vlaanderen”, aldus Frank Geets in het radioprogramma De Wereld van Vandaag.

Sensibiliseringsacties

De Vlaamse overheid zond al een signaal uit door het ‘genderneutraliseren’ van de publieke toiletten in enkele gebouwen. Voorts wil de overheid de wet aanpassen die vandaag genderneutrale wc’s op de werkvloer verbiedt.

Ook het departement Diversiteit en Gelijke Kansen van Genk wil de maatschappij meer vertrouwd maken met genderneutraliteit. “We hebben er al over nagedacht, maar momenteel zijn de toiletten niet onze prioriteit. Mensen die genderneutrale toiletten wensen, hebben zich nog niet gemeld.  Genderneutraal communiceren is veel belangrijker. Dat zou ik wel graag op de agenda krijgen”, stelt Vancraeynest. Zij is van oordeel dat men ook personeel en scholieren over dit onderwerp moet informeren. 

Laura Sciacca vindt dat de samenleving nog een stap verder moet gaan. In scholen moeten genderneutrale wc’s komen. En de media moeten transgenders en genderneutrale personen meer aan het woord laten.

Over sanitaire voorzieningen met een mannen-, vrouwen-, en genderneutraal toilet zijn de meeste partijen het eens. Niemand heeft een probleem met een toilet dat iedereen een vrije keuze biedt. Indien de maatschappij kiest voor uitsluitend genderneutrale wc’s en de mannen- en vrouwentoiletten afschaft, zal er ongetwijfeld hard protest komen.

Finn Struys stelt dat er nog veel moet gebeuren rond deze kwesties. “Onze samenleving heeft op het vlak van genderneutraliteit nog een lange weg af te leggen.”