Reporter Ange-Vanessa Nsanzineza is 25 jaar en dyslectisch. Die diagnose kreeg ze nog niet zo lang geleden. In deze getuigenis vertelt ze over de lange zoektocht naar de oplossing en het kostenplaatje voor wie ouder is dan achttien en niet meer op de middelbare school zit.
“You should get tested for learning disabilities”, zei de directeur van mijn middelbare school. In de derde graad zat ik, dankzij een beurs van de Koning Boudewijnstichting, op een internationale school. Daar stonden Belgen gekend als mensen met een hoog niveau van Engels, ondanks de weinig uren Engels die op school gegeven werden. “Ach ja, veel Engelstalige series en films worden ondertiteld in België. Het is hier niet zoals in Frankrijk of Spanje”, zei ik dan.
Toch begrepen mijn leerkrachten in het lager onderwijs niet waarom ik er maar niet in slaagde om wat ik in de lessen had geleerd te reproduceren op een schriftelijk examen. Taken en mondelinge examens verliepen best oké, schriftelijke testen waren een ander verhaal.
“Het komt er maar niet uit”
Vanaf het eerste leerjaar tot en met het vijfde middelbaar hebben leerkrachten mij en mijn moeder altijd verteld dat er nog zoveel in me zit, maar dat het er maar niet uitkomt. Ik was best volwassen voor mijn leeftijd, lette goed op en stelde vragen, maar mijn punten reflecteerden mijn prestaties in de klas niet. Mijn mama kreeg tal van vragen van de school, en toch werd haar nooit uitdrukkelijk gevraagd om me te laten onderzoeken op een leerstoornis.
Tot mijn achttiende dus, toen ik op die internationale school zat, waar ik wiskunde, sociale wetenschappen en een kunstvak in het Engels volgde. De directeur daar duwde een papier met het adres van een onderzoekscentrum in Hasselt in mijn handen. “Reach out to them and get tested.”
Twee maanden later, in augustus, nam ik de trein van Antwerpen naar Hasselt. In het centrum legde de klinische psychologe me alles duidelijk uit. Alleen vertelde ze me op voorhand niet hoeveel de onderzoeken me zouden kosten. Het was pas tijdens de eerste consultatie dat het kostenplaatje me duidelijk werd. Toen ik hoorde hoeveel het me zou kosten, besloot ik alleen de psychodiagnostische tests te doen, en me niet te laten testen op leerstoornissen. Want waar ging ik het geld vandaan halen om nog eens met de trein naar Hasselt te komen en honderden euro’s te betalen, zonder de garantie te hebben dat ik zou te weten komen wat er nu ‘fout’ was met mijn brein - of met mezelf?
“Mijn punten reflecteerden mijn prestaties in de klas niet”
Hond in plaats van kat
Flash forward naar 2022. Ik begin aan mijn eerste ‘echte’ job, waar ik als verantwoordelijke een project met acht jongeren draag. Ik studeer al sinds 2015 in het Engels, en de impact ervan op mijn Nederlands voel ik steeds harder. Zeker wanneer ik mijn project moet uitleggen aan anderen of presentaties geef over de voortgang ervan. Ondanks mijn mondigheid in het Nederlands, wordt het me duidelijk dat de problemen die ik vroeger had, eigenlijk nooit zijn verdwenen.
Ik struikel steeds vaker over mijn woorden, zeg ‘hond’ in plaats van ‘kat’ zonder het door te hebben en zoek vaak naar woorden die ik plots in geen enkele taal die ik spreek meer weet. Rondom me zie ik vrienden en kennissen diagnoses krijgen die over neurodiversiteit gaan (zoals ADHD en autisme, red.). Het zet me aan om zelf ook de stap te zetten. Maar zo gemakkelijk blijkt het niet te zijn. Omdat ik ouder ben dan achttien, kom ik in een doolhof van adviezen, aanwijzingen en links terecht. Ik bel met mijn vorige universiteiten, met het universitair ziekenhuis, met ondersteuningscentra voor leerstoornissen, met vrienden van vrienden, met mijn huisdokter. Maar zelfs die laatste kon me nauwelijks helpen...
Heel weinig antwoorden
Alleen door mijn persoonlijke inspanningen als actieve jongere in het jeugdwerk en bij socio-culturele organisaties en dankzij mijn sterk netwerk kon ik die zoektocht verderzetten. Eens je voorbij het secundair onderwijs bent, sta je daar maar, in een wereld vol online links, maar met heel weinig antwoorden. Een systeem zoals het CLB is er niet meer voor jou, hoe kan je dan verder?
Tijdens mijn zoektocht kwam ik er ook achter dat het centrum waar ik de psychodiagnostische test had gedaan in het middelbaar, centra over heel Vlaanderen heeft. Ik heb toen beslist om de onderzoeken niet verder te laten uitvoeren, omdat het te duur was. Als ik had geweten dat ik me in mijn eigen stad had kunnen laten testen, had mijn verhaal er misschien helemaal anders uitgezien.
Iemand bij het JAC (Jongeren Advies Centrum, red.) raadde me aan om mijn huidige universiteit KU Leuven te contacteren. Ik stuurde een email naar mijn zorgcoördinator, en binnen de twee weken kon ik al een eerste test afleggen. De tweede stap is een gesprek met een consulent leerstoornissen en enkele andere voorleestesten. Ik vertelde de consulent dat ik graag lees en schrijf. Eens ik alle testen ondenam, werd het duidelijk: ik heb dyslexie. De consulent die me hielp was blij, want ze zag hoop. Hoop in het feit dat ik niet uitgeput ben van altijd woorden fout te lezen, om te draaien, te vergeten, fout te schrijven.
Woede
Een hele wereld ging open, niet alleen op het vlak van mogelijkheden en de kracht die je vindt als je weet hoe je kan omgaan met jouw diagnostiek. Maar ik voelde ook woede, omdat er me altijd verteld was geweest dat ik beter kon. Dat het alleen maar lag aan mijn gebrek aan inzet, en niet aan het feit dat mijn brein informatie op een andere manier opneemt. Ik haatte multiple choice en vanbuiten blokken. Ondanks de vele mindmaps, flashcards en lesvoorbereidingen geraakte ik er maar nipt door, of totaal niet. Nu pas weet ik dat ik eerder had kunnen aanvragen om mijn examens op een andere manier af te leggen. Dat ik meer tijd had kunnen krijgen voor mondelinge examens of dat schrijffouten niet zouden worden meegeteld.
Voor de persoon van het onderzoekscentrum was het duidelijk. Waarom was dat dan niet voor de mensen waar ik jarenlang les van gekregen heb?
Voor de persoon van het onderzoekscentrum was het duidelijk. Waarom was dat dan niet voor de mensen waar ik jarenlang les van gekregen heb? Al die tijd heb ik gedacht dat ik gewoon niet veel kon, terwijl ik met de nodige hulp wel het beste van mezelf naar boven had kunnen halen. Toch moet me ook van het hart dat er veel zijn die wél mee gezocht hebben naar oplossingen. Waarmee ik middagen heb gespendeerd, die samen met mij lessen hebben voorbereid en tal van mijn vragen hebben beantwoord. Van hen wordt ook veel verwacht: klassen van soms meer dan twintig leerlingen te begrijpen, benaderen, begeleiden, én rekening te houden met hun individuele problematieken.
Tot in de eeuwigheid
In 2015 schreef ik nog een opinie over hoe frustrerend ik vind dat er zoveel belang wordt gehecht aan hoge punten. Zeven jaar later sta ik hier: Ange, 25 jaar en dyslectisch. De KU Leuven kende me het statuut van disability student status toe, geldig tot 31 december 9999. De zoektocht naar hoe ik hiermee kan omgaan, zal dus voor altijd een oefening blijven die ik zelf moet maken.
Dat er steeds meer mensen in mijn omgeving de diagnose krijgen van ADHD en ASS (autismespectrumstoornis, red.) laat een bitterzoete smaak achter. Bitter omdat het laat zien hoe bepaalde verwachtingen van groepen in onze samenleving ervoor zorgen dat deze neurodiversiteit onderbelicht blijft. Maar ook zoet, omdat het ervoor zorgt dat steeds meer mensen zichzelf kunnen herdefiniëren en ontdekken hoe hun anders-zijn geen belemmering hoeft te zijn voor hun carrière, vriendschappen, of studiepad.
Dit artikel werd gepubliceerd door Sociaal.net op 24/01/2023.
